Thụy My – RFI
Đăng ngày 15-07-2017
Mùa
hè đến, trang bìa các tuần báo Pháp được dành cho những đề tài nhẹ nhàng. L’Obs nói
về cách « Ăn uống tốt hơn », Le Point dành hẳn cho chuyên đề
New York, còn L’Express mô tả « Cuộc sống mới thường
nhật tại điện Elysée » của tân tổng thống Emmanuel Macron. Liên quan đến
châu Á, hồ sơ của Le Courrier International tuần này đặt câu hỏi «
Trung Quốc, bá chủ thế giới ? ».
Trong một thế giới bất định mà nước Mỹ đang dần dà
rút lui, Trung Quốc bỗng dưng có vẻ đáng tin và biết điều hơn. Cam kết về khí hậu,
rồi đến dự án đầu tư cơ sở hạ tầng khổng lồ dọc theo « Con đường tơ lụa
mới », Tập Cận Bình sẽ là người đứng đầu một đất nước viễn kiến, một
mô hình mới cần phải theo ?
Trump
đã nhường đại lộ thênh thang cho Tập
Trước hết, tờ báo Pháp trích dịch một số báo nước
ngoài để tìm cách lý giải « Làm thế nào Donald Trump đã nhường lại cả một
đại lộ cho Trung Quốc ». Thứ nhất, theo The New York Times,
thì qua việc từ bỏ Hiệp định Đối tác Chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP), mà
người tiền nhiệm Obama đã mất năm năm để tạo dựng.
Cây bút xã luận Thomas Friedman sau một chuyến đi
châu Á đã nhận xét : « Trump không phải là nhà thương lượng tài ba, mà
là một người vô tích sự đã làm giảm sút ảnh hưởng Mỹ tại khu vực này, giúp cho
Trung Quốc tìm lại sức mạnh. Nay ông Trump cố gắng một mình một ngựa điều đình
với Bắc Kinh việc mở cửa cho thương mại, thay vì với tư cách nước đứng đầu cả một
khối 12 quốc gia dựa trên các giá trị Mỹ, và chiếm đến 40% trọng lượng kinh tế
thế giới. Khó thể tưởng tượng ra điều gì ngu ngốc hơn ».
Động thái thứ hai, là quyết định rút khỏi hiệp định
khí hậu Paris. Theo trang Politico, đây là « món quà mang
tính chiến lược to lớn nhất dành cho Trung Quốc, đang khao khát lấp đầy khoảng
trống mà Washington bỏ lại ». Nhưng Bắc Kinh có xứng đáng không ?
Trung Quốc vẫn đang là nước thải khí carbonic nhiều nhất hành tinh, và còn xuất
khẩu, tài trợ cho khoảng một trăm nhà máy điện chạy bằng than đá tại các nước
liên quan đến « Con đường tơ lụa mới ».
·
Đọc thêm: Trung Quốc, cường quốc quen thói cưỡng bức
Thứ ba, là có thái độ nhập nhằng về Biển Đông.
Chuyên gia hàng hải Mark J.Valencia trên Straits Times nhận định
khu vực này là nơi cạnh tranh nhằm thống trị về quân sự. Ông Trump tuy vẫn tiếp
tục chính sách bảo vệ tự do hàng hải của ông Obama, nhưng lại là một chiến lược «
tùy cơ ứng biến ».
Bắc
Kinh không thể bỏ lỡ dịp may
« Tất cả tập hợp lại phía sau Bắc Kinh », đó là lời kêu gọi của Trịnh Vĩnh Niên (Zheng Yongnian), đăng trên tờ
Lianhe Zaobao của Singapore cho rằng, cộng đồng quốc tế chờ đợi Trung Quốc đóng
vai trò lãnh đạo trong thế giới toàn cầu hóa. Theo nhà chính trị học gốc Hoa
này, phương Tây đang gặp khủng hoảng, thế nên chiếc ghế « anh cả » dành cho Bắc
Kinh là logic.
Tác giả cho rằng Trung Quốc không nên bỏ qua cơ hội
tuyệt vời để nhảy lên hàng đầu trên trường quốc tế. Xu hướng hiện nay - tập
trung cho tăng trưởng trong nước - tại Hoa Kỳ và các nước phương Tây, là do
chưa giải quyết xong những khó khăn nội tại từ làn sóng toàn cầu hóa thứ nhất.
Nhưng hiện tượng này sẽ không kéo dài, và phương Tây một lần nữa sẽ quay lại với
toàn cầu hóa.
Theo ông Trịnh Vĩnh Niên, nay đã trở thành nền kinh
tế thứ nhì thế giới và cường quốc thương mại hàng đầu, nếu Trung Quốc không đủ
năng lực thì còn ai khác ? Trung Quốc đã từng cất cánh nhờ vào đầu tư nước
ngoài trong hai thập niên cuối của thế kỷ 20. Cho dù ngày nay vẫn còn cần đến
tư bản ngoại quốc để nâng tầm kỹ nghệ, tuy nhiên một số lãnh vực đang bão hòa,
sản xuất thừa khiến Bắc Kinh cũng nên đầu tư ra nước ngoài.
Tác giả khuyến dụ, cần phải có một cái nhìn thực dụng
thay vì chìm đắm vào ý thức hệ, vì trật tự kinh tế thế giới tự do có lợi cho
Trung Quốc. Trong quá khứ, các nước phương Tây cũng đã từ giai đoạn thiếu vốn
chuyển sang dư thừa, và để giải quyết, họ dùng chính sách ngoại giao đại bác,
buộc các nước khác mở cửa để khai thác nguồn lợi thiên nhiên, và thế giới trở
thành thị trường của mình. Nhưng thời buổi thực dân đã qua lâu rồi.
Nếu trước đây, phương Tây dùng đến sức mạnh quân sự
để giải quyết vấn đề trật tự kinh tế, thì nay hầu hết các nước tuân thủ những
quy định và luật lệ của các định chế quốc tế như Liên Hiệp Quốc, Ngân hàng Thế
giới, Tổ chức Thương mại Thế giới, Quỹ Tiền tệ Quốc tế. Trung Quốc nay là thành
viên và đóng vai trò ngày càng quan trọng trong các tổ chức này, nên cần phải
tranh thủ.
*
Con
đường tơ lụa mới : Kế hoạch Marshall kiểu Trung Hoa ?
Liên quan đến dự án « Một vành đai, một con
đường », viết tắt là OBOR và được mệnh danh là « Con đường tơ
lụa mới », nguyệt san Hồng Kông Chengming cho đây
là « Một sự bành trướng không hề là dòng sông êm đềm ». Kế hoạch khổng
lồ này nhằm đánh bóng cho quyền lực Trung Quốc, nhưng Bắc Kinh sẽ rơi vào khoảng
không bất định.
Tờ báo nhận định, OBOR (One Belt, One Road) là công
trường xây dựng cơ sở hạ tầng quy mô nhất trong lịch sử nhân loại, thu hút nhiều
nước phương Tây như Anh, Pháp, Đức, Úc tham gia vào Ngân hàng Đầu tư Cơ sở Hạ tầng
Châu Á (AIIB theo tiếng Anh, BAII theo tiếng Pháp) do Trung Quốc thành lập. Thực
tế thì Tập Cận Bình muốn để lại dấu ấn trong lịch sử, muốn qua OBOR mở rộng được
ảnh hưởng, khiến Bắc Kinh hất cẳng Mỹ càng sớm càng tốt để trở thành lãnh đạo
thế giới, đồng thời giảm căng thẳng trong nước.
Dự án « Một vành đai, một con đường » thường
được coi là một loại kế hoạch Marshall của Trung Quốc, vì đây là chương trình
duy nhất có thể đem ra so sánh. Tuy nhiên, sức mạnh và ảnh hưởng của Trung Quốc
hiện nay thua xa Hoa Kỳ thời hậu chiến. Hơn nữa, OBOR phức tạp hơn kế hoạch
Marshall rất nhiều, và cần đầu tư đến 890 tỉ đô la, so với Marshall là 130 tỉ
đô la nếu tính theo giá trị bây giờ.
Các nước được hưởng kế hoạch Marshall nằm tập trung
trong một khu vực địa lý, sở hữu một nền công nghiệp phát triển, một hệ thống
an sinh và an ninh công cộng tốt, cũng như môi trường văn hóa có chất lượng,
bên cạnh đó là khả năng trả nợ. Còn Trung Quốc thì ngược lại, cho đến nay vẫn
chưa dám ca ngợi khả năng sinh lợi, chẳng hạn như hàng mấy chục tỉ đô la đổ vào
Venezuela chẳng mang lại lợi lộc gì.
*
Nguy
cơ xung đột, ô nhiễm, độc tài : Bắc Kinh khó tranh bá đồ vương
Financial Times có
đăng ý kiến cá nhân của một số quan chức cao cấp Trung Quốc, coi OBOR là một
chiếc bẫy mà Bắc Kinh có nguy cơ sa vào : tranh chấp quốc tế, mất vốn đầu tư,
xung đột khu vực. Trong số những quốc gia mà « Con đường tơ lụa mới » chạy
qua, có nhiều nước nghèo, cơ sở hạ tầng tồi tệ, căng thẳng chủng tộc và tín ngưỡng.
Chẳng hạn như hành lang kinh tế Trung Quốc-Pakistan,
một trong những công trường quan trọng nhất của OBOR được Bắc Kinh tài trợ 62 tỉ
đô la, đã gây phẫn nộ cho Ấn Độ vì chạy qua vùng Cachemire tranh chấp giữa Ấn
và Pakistan. Trong diễn đàn « Con đường tơ lụa mới » gần đây,
Trung Quốc đã ký thỏa thuận xây dựng hai nhà máy thủy điện lớn nằm trên thượng
nguồn sông Indus tại Cachemire trị giá 27 tỉ đô la, và thế là Bắc Kinh rơi vào
trung tâm xung đột Ấn-Pakistan. Cùng với nhịp độ phát triển của OBOR, những khó
khăn loại này sẽ xuất hiện ngày càng nhiều. Liệu Trung Quốc đã có chuẩn bị chưa
?
·
Đọc thêm: Ấn Độ và Trung Quốc đối địch trên biển
·
« Một ngân hàng phục vụ cho vấn đề khí hậu ? » Trang Chinadialogue có trụ sở ở Luân Đôn đặt câu hỏi.
Bắc Kinh cam đoan sẽ đóng vai trò đầu tàu trong việc áp dụng hiệp định khí hậu
Paris. Nhưng không có gì bảo đảm rằng ngân hàng AIIB được thành lập để tài trợ
cho « Con đường tơ lụa mới » thực sự là « xanh ». Trong hội
nghị thường niên lần thứ hai từ 16-18/6 vừa qua, AIIB vẫn nêu ra khả năng tài
trợ cho các nhà máy nhiệt điện dùng than đá với một số điều kiện, gây lo ngại
cho các tổ chức bảo vệ môi trường.
« Chủ nghĩa bảo hộ và sự độc tài » cũng khiến giấc mộng tranh bá đồ vương của Trung Quốc khó trở thành
hiện thực, theo tác giả Guan Jian của nguyệt san Dongxiang ở Hồng Kông, mà việc
giải Nobel hòa bình 2010 Lưu Hiểu Ba bị tù tội cho đến chết là ví dụ mới nhất,
khiến Bắc Kinh bị thế giới chỉ trích.
·
Đọc thêm: Biển Đông : Đã đến lúc phải dằn mặt Bắc Kinh
·
Trung Quốc muốn trở thành bá chủ thế giới, hay nước
lãnh đạo toàn cầu hóa ? Nhà phê bình Xu Zigan trên tờ Minh Báo (Ming
Pao) của Hồng Kông cho rằng đây là hai việc khác nhau. Theo chỉ số KOF về toàn
cầu hóa của Trung tâm nghiên cứu trạng huống ở Thụy Sĩ, Trung Quốc đứng thứ
71/187 nước trong năm 2017, tức là chỉ ở mức trung bình. Còn muốn là «
lãnh đạo thế giới », thì phải hùng mạnh về quân sự, nhưng Trung Quốc
còn thua xa Hoa Kỳ. Về kinh tế, thì cần phải có đồng tiền chuyển đổi quốc tế.
*
Thái
Anh Văn, người không ngại đương đầu với Trung Quốc
Cũng về châu Á, tuần san L’Express trong
loạt bài mùa hè đã khắc họa chân dung của nữ tổng thống Đài Loan « Thái
Anh Văn, người nổi dậy ».
Không giống với các nhà lãnh đạo nữ khác ở châu Á
như bà Aung San Suu Kyi của Miến Điện hay Indira Gandhi của Ấn Độ, người phụ nữ
đầu tiên trở thành tổng thống Trung Hoa Dân Quốc không xuất thân từ một gia
đình có truyền thống chính trị hoặc quân sự. Học tập ở Hoa Kỳ, đoạt được bằng
tiến sĩ ở một trường đại học danh giá Luân Đôn, năm 1998 bà Thái Anh Văn về nước,
làm cố vấn cho chính phủ Đài Bắc trong việc thương lượng gia nhập Tổ chức
Thương mại Thế giới và bắt đầu tham gia chính trường.
Trở thành tổng thống, bà tỏ ra can trường trước áp lực
ngày càng mạnh mẽ của Trung Quốc. Hai trong số những đồng minh cuối cùng của
Đài Loan là Sao Tomé-et-Principe và Panama vừa cắt đứt quan hệ ngoại giao, lượng
du khách từ Hoa lục giảm đến 42%, và lần đầu tiên một nhà hoạt động nhân quyền
Đài Loan bị Bắc Kinh bắt giam. Mười tám tháng sau khi đắc cử, tỉ lệ tín nhiệm của
bà Thái Anh Văn đã bị giảm sút, tuy nhiên có đến trên 56% mong muốn nữ tổng thống
không nhường bước trước Bắc Kinh.
*
G20
ở Hambourg : Vừa tốn kém vừa chẳng được gì
Tại châu Âu, nhật báo Đức Der Spiegel ở
Hambourg phân tích « Các lý do thất bại của G20 ». Hội nghị thượng
đỉnh các cường quốc diễn ra trong hai ngày 7 và 8/7 vừa qua mang lại ấn tượng xấu
với các vụ đụng độ giữa cảnh sát và người biểu tình.
Theo tờ báo, một thành phố như Hambourg không sẵn
sàng để tổ chức một sự kiện như thế. Những người biểu tình đến từ khắp châu Âu
tự cho là nhà đấu tranh chính trị cực tả, chống phát-xít, chống tư bản…nhưng thực
ra chỉ nhằm phá hoại theo kiểu côn đồ. Lực lượng cảnh sát bị quá tải, đôi khi sử
dụng đến bạo lực.
Rốt cuộc thì chẳng được gì : Hoa Kỳ không động móng
tay để chống biến đổi khí hậu, tự do mậu dịch thì chẳng ai cãi…Tóm lại theo Der
Spiegel, một cuộc hội nghị qua truyền hình cũng đủ. Đã hẳn là cách đây một năm
không ai đoán trước được G20 sẽ phải đón tiếp một nhân vật như Donald Trump,
nhưng có lẽ cần nghĩ ra một phương cách nào khác để gặp gỡ và trao đổi, thay vì
bắt cả một thành phố làm con tin, cứ như bị phong tỏa trong thời chiến.
*
Macron
và Trump, tương đồng và khác biệt
Một hồ sơ khác trên Le Courrier
International được dành cho « Macron và Trump, hai địch thủ tốt
nhất ». Chuyến viếng thăm nước Pháp nhân dịp Quốc khánh 14/7 của tổng
thống Hoa Kỳ Donald Trump chứng tỏ ý hướng xích lại gần nhau của hai nguyên thủ,
mà trên lý thuyết thì tất cả đều trái ngược. Nhưng báo chí Mỹ cho rằng các lợi
ích chung và một số điểm giống nhau sẽ gắn kết cặp đôi khó hình dung được này.
Trong bài « Liên minh của những đối nghịch
», tạp chí Foreign Policy nhắc lại cú bắt tay dữ dội
và lời kêu gọi « Làm cho trái đất vĩ đại trở lại » của
Emmanuel Macron sau khi Donald Trump rút nước Mỹ « vĩ đại trở lại » của
ông ra khỏi hiệp định khí hậu Paris. Hai vị tổng thống Pháp-Mỹ hết sức khác biệt.
Cho dù từng làm việc trong lãnh vực tư nhân, nhưng
Emmanuel Macron đã nghiên cứu triết học và có thể dẫn thuộc lòng những câu của
Molière, còn Donald Trump nguyên là ngôi sao truyền hình thực tế, thích dùng ứng
dụng Twitter ngắn gọn. Tầm nhìn thế giới cũng đối nghịch. Macron ủng hộ châu
Âu, tự do mậu dịch ; còn Trump muốn đóng cửa biên giới, theo chủ nghĩa bảo hộ
và « nước Mỹ trước hết ».
Tuy vậy, Macron không phải là Hillary Clinton, và
cũng là khuôn mặt mới trong chính giới, cũng thực dụng như ông Trump. The
Washington Examiner nhấn mạnh, việc tổng thống Pháp mời đồng nhiệm Mỹ
dự lễ Quốc khánh là đánh trúng vào tâm lý thích những gì liên quan đến quân sự
của Donald Trump. Ông Trump được làm khách mời danh dự trên lễ đài thủ đô nước
Pháp, trong lúc ở Mỹ ông đang lao đao vì hồ sơ Nga, và bị cô lập trên trường quốc
tế.
Khi triển khai phi cơ tiêm kích, xe tăng, bộ binh,
Macron thỏa mãn một Donald Trump đang đòi hỏi NATO phải tăng ngân sách quốc
phòng. Hai bên cũng đồng ý sẽ « chung sức đáp trả », nếu
Bachar Al Assad lại sử dụng đến vũ khí hóa học. Tờ báo Mỹ nhắc lại, Paris từng
rất bực tức khi bị ông Obama cho leo cây vào tháng 8/2013, khi các phi cơ Pháp
đã sẵn sàng cất cánh tấn công Syria ; và kết luận với ông Trump, Macron nhắm
vào quan hệ đối tác xây dựng hơn là đối đầu.
No comments:
Post a Comment