"Vấn đề với chủ nghĩa xã hội là tới lúc nào đó
nó sẽ dùng hết tiền của người khác." - Margaret
Thatcher
Chừng mười năm trước, tôi tình cờ đọc được
một bài báo ngắn (“Tuần Lễ Vàng 1945”) của Trà Phương - trên
trang Vnexpress,
số ra ngày 13 tháng 10 năm 2010 - mà cứ cảm động và bâng khuâng mãi.
Xin ghi lại nguyên văn, cùng hình ảnh, để chia sẻ với mọi người:
“Sau khi giành độc lập, đất nước gặp nhiều khó khăn
về tài chính, 4/9/1945 Bác Hồ đã phát động Tuần lễ Vàng kêu gọi mọi người ủng hộ
ngân sách quốc gia. Trong tuần lễ này, giới công thương có đóng góp nhiều nhất.
Một số bức ảnh về Tuần lễ Vàng đã được Nhà sử học
Dương Trung Quốc sưu tầm trong một chuyến công tác tại Pháp mới đây. Theo ông
Dương Trung Quốc, ngay sau khi từ chiến khu lần đầu tiên về Hà Nội, Chủ tịch Hồ
Chí Minh đã chọn nơi ở và làm việc tại ngôi nhà số 48 phố Hàng Ngang. Đây là
nơi ở của nhà tư sản Trịnh Văn Bô, một người thuộc vào hạng giàu nhất Việt Nam
lúc bấy giờ.
Bác chọn nhà một tư sản giàu có vì tin vào nhân dân
của mình. Không chỉ người nghèo mà cả người giàu cũng khao khát độc lập, tự do.
Và cách mạng cần đến sự ủng hộ và tham gia của cả người giàu lẫn người nghèo.”
Một cụ già tám mươi tuổi mang tới một gói lụa điều, bên
trong là nén vàng gia bảo nặng mười bảy lạng. . Ảnh & chú thích: Vnexpress
Chỉ có điều đáng tiếc (nho nhỏ) là nhà báo
Trà Phương cho biết quá ít về gia đình nhà tư sản Trịnh Văn Bô. Đang
lúc rảnh nên tôi xin phép được chép lại (đôi trang) của một nhà báo
khác, để rộng đường dư luận:
Ông Trịnh Văn Bô (1914-1988) là một doanh nhân Việt
Nam nổi tiếng giữa thế kỷ 20. Cha ông, ông Trịnh Văn Đường và cha vợ ông, ông
Hoàng Đạo Phương, đều là những nhà nho cùng thời với cụ Lương Văn Can, từng
đóng góp rất nhiều cho phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục.
Ông Trịnh Văn Bô cùng vợ là bà Hoàng Thị Minh Hồ,
trong 10 năm, kinh doanh thành công, đưa tài sản của hãng tơ lụa Phúc Lợi tăng
lên 100 lần so với ngày thừa kế hãng này từ cha mình. Tơ lụa do Phúc Lợi sản xuất
được bán sang Lào, Campuchia, Thái Lan, được các thương nhân Pháp, Anh, Thuỵ
Sĩ, Thuỵ Điển, Ấn Độ, Trung Quốc và Nhật Bản tìm kiếm.
Từ năm 1944, gia đình ông nằm trong sự chú ý của những
người cộng sản. Ngày 14-11-1944, hai vợ chồng ông bà cùng người con trai cả đồng
ý tham gia Việt Minh. Vài tháng sau, ông bà đã mang một vạn đồng Đông Dương ra ủng
hộ Mặt trận Việt Minh và từ đó, gia đình ông Trịnh Văn Bô trở thành một nguồn
cung cấp tài chánh to lớn cho những người cộng sản. Đến trước Cách mạng tháng
Tám, gia đình ông đã ủng hộ Việt Minh 8,5 vạn đồng Đông Dương, tương đương
212,5 cây vàng. Khi những người cộng sản cướp chính quyền, ông bà Trịnh Văn Bô
được đưa vào Ban vận động Quỹ Độc lập.
Ngày 24-8-1945, khi Chính phủ lâm thời về Hà Nội, Hồ
Chí Minh, Trường Chinh, Phạm Văn Đồng, Lê Đức Thọ, Hoàng Quốc Việt, Hoàng Tùng
đều đã ở hoặc qua lại ngôi nhà 48 Hàng Ngang. Ba đêm đầu Hồ Chí Minh ngủ trên
giường của ông bà Trịnh Văn Bô, sau đó, ông xuống tầng hai, ngủ trên chiếc giường
bạt còn các nhà lãnh đạo khác thì kê ghế da hoặc rải chiếu ngủ. Ở tầng trệt, cửa
hàng vẫn hoạt động bình thường, ngay cả bảo vệ của Hồ Chí Minh cũng không xuống
nhà để tránh gây chú ý. Mọi việc ăn uống đều do bà Trịnh Văn Bô lo, thực khách
hàng ngày ngồi kín chiếc bàn ăn 12 chỗ.
Trong suốt từ 24-8 cho đến ngày 2-9-1945 Chủ tịch Hồ
Chí Minh hiếm khi ra khỏi nhà 48 Hàng Ngang. Mỗi buổi sáng, cứ sau khi ông tập
thể dục xong, bà Trịnh Văn Bô lại đích thân mang thức ăn sáng lên. Bà nhớ, có lần
Hồ Chí Minh đã giữ bà lại và hỏi: “Cô bao nhiêu tuổi mà có được gia tài lớn thế
này?”. Năm ấy bà 31 tuổi, dù có 4 đứa con nhưng vẫn còn xinh đẹp. Hồ Chí Minh ở
lại đây cho đến ngày 27-9-1945. Mỗi khi ra khỏi nhà, Hồ Chí Minh thường xuống tầng
dưới vấn an bà mẹ ông Trịnh Văn Bô và gọi bà là mẹ nuôi. Ở 48 Hàng Ngang, Hồ
Chí Minh đã ngồi viết bản Tuyên Ngôn Độc Lập và tiếp các sĩ quan OSS như
Archimedes Patti và Allison Thomas. Quần áo mà các lãnh đạo Việt Minh bận trong
ngày lễ Độc lập, đều do gia đình ông bà cung cấp. Các ông Phạm Văn Đồng, Võ
Nguyên Giáp thì mặc đồ của ông Trịnh Văn Bô còn áo của Chủ tịch Hồ Chí Minh thì
may bằng vải Phúc Lợi.
Khi Pháp tái chiếm Đông Dương, ông Trịnh Văn Bô theo
Chính phủ Kháng chiến lên Việt Bắc còn vợ ông thì mang 5 người con, trong đó có
một đứa con nhỏ, cùng với mẹ chồng lên “vùng tự do” Phú Thọ. Những năm ở đó, từ
một bậc trâm anh, thế phiệt, bà đã phải cuốc đất trồng khoai và buôn bán để
nuôi con. Năm 1955, gia đình ông Trịnh Văn Bô trở về Hà Nội. Ông bà tiếp tục
xoay xở và bắt đầu phải bán dần đồ đạc cũ để nuôi sống gia đình. Lúc này, toàn
bộ biệt thự, cửa hàng đều đã bị các cơ quan nhà nước sử dụng hoặc chia cho cán
bộ nhân viên ở. Lúc đầu, Nhà nước “mượn” sau tự làm giấy nói gia đình xin hiến,
nhưng cụ bà Trịnh Văn Bô bảo: “Tôi không ký”.
Bà quả phụ Trịnh Văn Bô: Ảnh: giadinh.net
Năm 1958, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho tiến hành “cải tạo
xã hội chủ nghĩa” trên toàn miền Bắc, các nhà tư sản Việt Nam buộc phải giao
nhà máy, cơ sở kinh doanh cho Nhà nước. Bà Trịnh Văn Bô lại được kêu gọi “làm
gương”, đưa xưởng dệt của bà vào “công tư hợp doanh”. Bà Bô cùng các nhà tư sản
được cho học tập để nhận rõ, tài sản mà họ có được là do bóc lột, bây giờ Chính
phủ nhân đạo cho làm phó giám đốc trong các nhà máy, xí nghiệp của mình. Không
chỉ riêng bà Bô, các nhà tư sản từng nuôi Việt Minh như chủ hãng nước mắm Cát Hải,
chủ hãng dệt Cự Doanh cũng chấp nhận hợp doanh và làm phó.
Cho dù được ghi nhận công lao, trong lý lịch các con
của ông Trịnh Văn Bô vẫn phải ghi thành phần giai cấp là “tư sản dân tộc”, và rất
ít khi hai chữ “dân tộc” được nhắc tới. Con trai ông Trịnh Văn Bô, ông Trịnh Kiến
Quốc kể: “Ở trường, các thầy giáo, nhất là giáo viên chính trị, nhìn chị em tôi
như những công dân hạng ba. Vào đại học, càng bị kỳ thị vì lượng sinh viên người
Hà Nội không còn nhiều. Trong trường chủ yếu là sinh viên con em cán bộ thuộc
thành phần cơ bản từ Nghệ An, Thanh Hoá… những người xếp sinh viên Hải Phòng,
Hà Nội vào thứ hạng chót. Chị tôi vào Đại học Bách Khoa, năm 1959, phải đi lao
động rèn luyện một năm trên công trường Cổ Ngư, con đường về sau Cụ Hồ đổi thành
đường Thanh Niên, và sau đó là lao động trên công trường Hồ Bảy Mẫu”.
Cả gia đình ông Trịnh Văn Bô, sau khi về Hà Nội đã
phải ở nhà thuê. Năm 1954, Thiếu tướng Hoàng Văn Thái có làm giấy mượn căn nhà
số 34 Hoàng Diệu của ông với thời hạn 2 năm. Nhưng cho đến khi ông Trịnh Văn Bô
qua đời, gia đình ông vẫn không đòi lại được. (Huy
Đức. Bên
Thắng Cuộc, tập II. OsinBook, Westminster, CA: 2013).
Câu chuyện thượng dẫn tuy hơi cay đắng nhưng
kết cục (không ngờ) lại vô cùng có hậu, theo như bản tin của Vnexpress (“Bộ
Tài chính đôn đốc trả nợ tiền vay dân trong 2 cuộc kháng chiến”) số ra
ngày 19 tháng 7 năm 2017:
“Đây là những khoản nợ từ công phiếu kháng chiến,
phát hành trong các năm 1948, 1949, 1950, 1951, 1952; công trái quốc gia, phát
hành năm 1951; công trái Nam-Bộ, phát hành năm 1947, 1958; công phiếu nuôi quân
phát hành năm 1964 và những khoản vay khác (tiền hoặc lương thực) do các cơ
quan chính quyền từ cấp huyện trở lên vay theo lệnh của cấp trên để mua sắm vũ
khí, nuôi quân.”
Nguồn ảnh: taichinhdientu.vn
Thiệt là tử tế và qúi hóa quá xá Trời. Tôi
rất tâm đắc với hai chữ “đôn đốc” trong tiêu đề của bản tin thượng
dẫn: “Bộ
Tài Chính Đôn Đốc Trả Nợ Tiền Vay Dân Trong Hai Cuộc Kháng Chiến.” Nghe
sao có tình, có nghĩa hết biết luôn.
Nhà nước sòng phẳng, đàng hoàng, và tử tế
đến như thế nên khi quốc khố trống rỗng và nợ công ngập đầu - như
hiện nay - thì chuyện huy động vàng trong dân chắc... cũng dễ (ợt)
thôi. Good bye and good luck!
21.07.2017
No comments:
Post a Comment