4-9-2012
"Không thích nói chuyện chính
trị" là câu nói cửa miệng từ bao lâu nay của hầu hết người dân Việt Nam sống
trong nước, dưới chế độ hiện hành (kể cả bản thân tôi khi còn sống trong nước
cũng vậy). Ai ai cũng nói như thế, từ người già đến thanh niên, từ người có học
đến người ít học, và nó luôn được xem là câu nói an toàn nhất, hứa hẹn nhận
được nhiều "đồng cảm".
Tôi vừa trực tiếp gặp một trường
hợp nữa minh họa cho điều ấy. Số là tôi vừa gửi bài viết "Luận về thần tượng" của
tôi cho tờ báo mạng VietNamNet và được đăng tải. Một bạn trẻ trong nước đọc
xong rất tâm đắc và gửi email cho tôi, ngỏ ý muốn được kết giao trên Facebook.
Tôi hồi đáp rằng tôi rất sẵn sàng, chỉ xin nói trước là trên trang Facebook của
tôi, dù bản thân tôi rất ít khi đề cập đến vấn đề chính trị, nhưng các thành
viên bạn khác thì lại chia sẻ rất thường xuyên thái độ chính trị của họ. Bạn ấy
trả lời là bạn ấy rất muốn được trao đổi với tôi về mọi điều, nhưng bạn ấy đã
được giáo dục là không được nói chuyện chính trị.
Câu nói "được giáo dục để không nói chuyện chính trị" ấy của
người bạn trẻ đã làm tôi, một lần nữa, băn khoăn suy nghĩ thật nhiều. Chính trị là gì mà ghê gớm thế?
Đáng kinh sợ thế? Tại sao lại phải giáo dục thế hệ trẻ để không nói chuyện
chính trị? Nếu đó là sở thích cá nhân (không muốn nói đến hay không quan
tâm đến), thì đó chỉ là lẽ thường: Những con người khác nhau có những sở thích
khác nhau. Nhưng khi thái độ ấy đã được "giáo dục" hay nhắc nhở, trực
tiếp hay gián tiếp, và đã dần hình thành nên một nếp hằn suy nghĩ trong tâm trí
của mọi người dân thì nó không còn là điều đơn giản nữa, và kéo theo nó là
những hệ lụy vô cùng to lớn.
Có thực sự phải "giáo dục" thế không? Và có
thực sự nên "giáo dục" thế không?
Trước hết, xin được kể ra những
điều tương phản mà tôi đã nhiều lần trải nghiệm trực tiếp trong cuộc sống cá
nhân ở Mỹ. Tôi vốn không phải là người quan tâm nhiều quá đến vấn đề chính trị
(mặc dù thường tìm hiểu, nhưng chỉ thỉnh thoảng mới nói đến). Thế mà, trong
những lần thỉnh thoảng ấy, tôi đã vô cùng ngạc nhiên về cái cách người dân Mỹ
(chỉ là những con người bình thường) đáp ứng khi tôi đề cập đến nó. Họ trả lời
một cách sôi nổi và nhiệt tình. Họ nêu lên một cách rõ ràng và mạnh mẽ quan
điểm của họ, những gì họ ủng hộ, những gì họ không tán thành về các chính sách
kinh tế, xã hội và quân sự hiện hành, về xã hội Mỹ hiện tại, cũng như cả về
những người đang lãnh đạo đất nước. Họ nói nhiều và hùng hồn đến nỗi tôi có cảm
giác tôi vừa "bắt trúng đài" hay chạm phải "chỗ ngứa" của
họ.
Thế đấy! Chính trị ở xã hội Mỹ là thế đấy! Nó phổ biến và được đề cập đến bình thường như mọi vấn
đề bình thường khác. Người dân luôn nắm vững và quan tâm đến nó như nắm vững
lịch sinh hoạt hàng ngày của mình hay thậm chí, như nắm vững tình trạng sức
khỏe của bản thân mình. Từ đó, ta có thể nhận ra rất rõ rằng sinh mạng và hiện
trạng của đất nước Mỹ hoàn toàn nằm trong tay người dân và do chính họ quyết
định, chứ không phải là ai khác. Khi nhận thấy nó đi chệch quỹ đạo vận hành hay
vận hành theo một cách không mang lại lợi ích cho số đông thì cũng chính là lúc
họ sẽ cất lên tiếng nói - những tiếng nói rất mạnh mẽ và dứt khoát.
Thế thì tại sao người dân VN lại được "giáo
dục" để không nói về chính trị?
("Giáo dục" ở đây phải hiểu là có nhiều cấp độ. Đầu tiên là nhắc nhở,
uốn nắn. Kế tiếp là khuyến cáo và đe dọa. Mức độ cao nhất là trừng phạt và xử
án). Lý giải được câu hỏi này cũng chính là đã trả lời được phần nào cho những
hiện trạng nhếch nhác đang diễn ra trong xã hội VN ở mọi phương diện, cũng như
trả lời được cho sinh mạng đang bị đe dọa của đất nước VN.
Khái niệm chính trị, thực ra, là
một khái niệm đã hiện hữu từ ngàn xưa. Đức Khổng Tử (551-471 TCN) tin rằng có
một mối quan hệ mật thiết giữa chính trị với luân thường đạo lý và đạo đức cá
nhân. Theo quan điểm chính trị của ông, chỉ những người quân tử liêm khiết và
tuân theo đạo của người quân tử thì mới được cầm quyền, và những tư cách của
những nhân vật đó phải kiên định với địa vị trong xã hội. Triết gia Hy Lạp cổ
đại Aristotle (384–322 TCN) cũng quả quyết rằng về bản chất, con người là một
động vật chính trị, và luân thường và chính trị có liên kết chặt chẽ với nhau.
Ông cho rằng mọi công dân chỉ có thể có được một đời sống hạnh phúc và đạo đức
khi họ tích cực tham gia vào chính trị (citizens must actively participate
in politics if they are to be happy and virtuous).
Trên trang Bách Khoa Toàn Thư
Wikipedia, ở chuyên mục Chính Trị, có viết: "Modern political discourse
focuses on democracy and the relationship between people and politics. It is thought
of as the way we "choose government officials and make decisions about
public policy" (Tranh
luận chính trị hiện đại tập trung vào dân chủ và mối quan hệ giữa con người và
chính trị. Nó được coi như là cách chúng ta lựa chọn các quan chức chính phủ và
đưa ra các quyết định về chính sách công cộng).
Dựa trên những lập luận đó, ta có thể suy ra rằng:
+ Khái niệm chính trị là một khái
niệm cần thiết cho mọi công dân. Hiểu rõ về nó giúp con người ý thức nhiều hơn
về những quyền hạn mình có, cũng như vai trò của mình trong mọi tổ chức, hội
đoàn từ những cấp mực thấp đến cấp mực quốc gia.
+ "Giáo dục" cho người
dân đừng nói về chính trị là cách được thực thi nhằm vào mục đích tước bỏ của
người dân cái quyền vốn có (cũng như sự hiểu biết) trong việc "lựa chọn
các quan chức chính phủ và đưa ra các quyết định về chính sách công cộng"
- những điều có liên quan mật thiết đến sự tồn vong của một đất nước. Có nền tảng
từ việc "giáo dục" đó, một số hiện trạng chua xót và đau lòng đã diễn
ra trong xã hội VN (và hầu như chỉ có trong xã hội VN, trong thời gian gần
đây): Lòng yêu nước trở thành đặc quyền của một nhóm người, những tiếng nói yêu
nước bị vùi dập không thương tiếc...
+ "Không thích nói về chính
trị" là thái độ mà một con người vô thức đã vô tình tước bỏ đi quyền hạn
công dân của mình trong việc gìn giữ và phát triển xã hội cũng như đất nước, và
ở một mức độ sâu xa hơn, tước bỏ đi cả quyền được sống như một con người đúng
nghĩa của mình. Thái độ này lý giải cho việc phần lớn người dân Việt trong nước
trở nên vô cảm với mọi thực trạng không hay đang diễn ra hàng ngày, hàng giờ
trong xã hội, và ở một mức độ cao hơn, vô cảm ngay cả với vận mệnh của đất
nước. Hệ quả có thể thấy rõ của thái độ này chính là: Cả một dân tộc đang đắm
chìm trong một nỗi sợ hãi... mênh mông.
04/09/2012
Jeffrey Thai
No comments:
Post a Comment