Bài bình luận của David Hutt*
2024.04.18
Kế hoạch lừa đảo khổng lồ của bà Trương Mỹ Lan lên
đến đỉnh điểm trong thời gian diễn ra công cuộc “đốt lò” được ca tụng của Việt
Nam
*
Sau khi bà Trương Mỹ Lan bị kết án tử
hình vào tuần trước vì vai trò [chủ mưu] trong vụ gian lận tài chính
trị giá 12,5 tỷ USD, nhiều người cho rằng Đảng Cộng sản Việt Nam đang hy sinh
tính mạng một con người để chứng minh rằng chiến dịch “đốt lò” chống tham nhũng
của mình là thực sự nghiêm túc.
Bà
Trương Mỹ Lan, một doanh nhân bất động sản Việt Nam - Ảnh minh họa bởi Amanda
Weisbrod/RFA (AFP/Adobe Stock)
Đó có
thể là một chiến thuật. Chính quyền có thể đã công bố về hình phạt này trước
khi phiên tòa kết thúc như một cách khiến bà Lan kinh hãi mà phải tiết lộ thêm
các tài sản bị đánh cắp khác đang ở đâu cũng như khai thêm tên của những kẻ đồng
phạm.
Nếu bà
hợp tác, có lẽ bà sẽ thoát khỏi án tử hình. Nhiều phiên tòa đã từng làm điều
này.
Mặc dù
vậy, rất nhiều trong số 84 đồng phạm của bà đã bị tuyên án sớm, và không ai
trong số họ phải nhận án tử hình. Chính quyền đã khiến bà Lan trở thành một
nhân vật bị căm ghét như một phần của chiến dịch chống tham nhũng của mình, cho
phép truyền thông nhà nước được mở miệng để họ phỉ báng và bôi nhọ bà.
Quyết
định xử tử nữ chủ tịch của tập đoàn bất động sản Vạn Thịnh Phát là một
"ví dụ điển hình về nỗ lực trấn áp tham nhũng không chỉ trong
khu vực nhà nước mà còn trong khu vực tư nhân của Việt
Nam" – ông Nguyễn Khắc Giang bình luận trong một bài báo trên tạp chí Time.
Ông khẳng định: "Việc Việt Nam cố gắng biến trường hợp
của bà Lan để làm gương là rõ ràng".
Nhưng logic
này có vấn đề.
Đặt sang
một bên vấn đề khía cạnh đạo đức rằng liệu một quốc gia có nên giết chết một
trong số công dân của mình hay không, có thể thấy, Việt Nam là một trong những nước hành quyết tù nhân nhiều nhất thế giới và đưa
ra các án phạt tử hình đối với những hành vi phạm tội mơ hồ đồng thời tập trung
vào vấn đề hậu quả.
Chiến dịch
chống tham nhũng của Đảng Cộng Sản Việt Nam bắt đầu từ năm 2016. Năm sau đó, một
ủy viên Bộ Chính trị đầu tiên bị hạ bệ và Trịnh Xuân Thanh, một quan chức doanh
nghiệp nhà nước trốn chạy đã bị bắt cóc ở Berlin bởi mật vụ Việt Nam.
Năm
2018, Đảng Cộng sản đã thanh trừng hàng ngũ cấp thấp. Họ để mắt tới các nhân vật
ở các tỉnh thành trong năm 2019. Ông Nguyễn Xuân Phúc “từ chức” Chủ tịch nước
vào đầu năm 2023 liên quan đến tham nhũng.
Người kế
nhiệm ông Phúc, ông Võ Văn Thưởng, đã rời nhiệm sở vào tháng trước (tháng
3/2024) vì cùng lý do. Hàng trăm quan chức và doanh nhân đã bị vào tù. Hàng chục
ngàn người nhiều khả năng đã mất việc.
Chiến
dịch “đốt lò”
Bất
cứ ai có hiểu biết tối thiểu nhất về Việt Nam đều biết hiện ở nước
này đang diễn ra một chiến dịch chống tham nhũng với quá nhiều ngợi
ca. Tuy nhiên, bất chấp tất cả những vụ việc miễn nhiệm, bỏ tù, bắt
cóc và từ chức, bà Lan và đồng bọn vẫn nghĩ rằng họ có thể thoát được vụ việc đánh cắp 12,5 tỷ USD. Các vi phạm của bà
trong nhiều năm, theo truyền thông nhà nước, đã khiến Ngân hàng
Thương mại Cổ phần Sài Gòn thiệt hại khoảng 27 tỷ USD.
Hành
vi lừa đảo của họ bắt đầu năm 2012 nhưng theo Viện kiểm sát, hầu hết
các vụ hối lộ, biển thủ và vi phạm luật ngân hàng diễn ra từ đầu năm 2018 đến tháng
10/2022 – thời điểm bà Lan cuối cùng cũng bị bắt - và cũng là
khi lò đã cháy liên tục được gần sáu năm.
Một
số nhà quan sát có thể lập luận rằng nếu bà Lan không bị răn đe khi chứng kiến những người
khác bị bỏ tù, bị bắt cóc hoặc bị bêu xấu trước dư luận, có lẽ
bà đã bị răn đe nếu Đảng Cộng sản bắt đầu tử hình những kẻ
tham nhũng từ năm 2016. Vì thế, cái chết của bà, sẽ là làm gương
cho những người khác sắp tới.
Nhưng nhận
định này khiến những người ủng hộ lập luận rằng Đảng Cộng sản cần bắt đầu giết
nhiều người cùng lúc. Rốt cuộc, vì sao một người có thể bị răn đe bằng việc tử
hình một người, bằng một lần hiến tế duy nhất?
https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/p2-1.jpeg/@@images/60f71f59-0092-4d15-a51e-f8424a0bd553.jpeg
Nữ
doanh nhân Trương Mỹ Lan trong phiên tòa xét xử tại TPHCM ngày 11/4/2024. Nguồn
ảnh:Thanh Tùng/VnExpress/AP
Vấn
đề chính xác của bản án tử hình của Lan nằm ở tính chất duy nhất và
đặc biệt của nó. Nó cho thấy thông điệp của Đảng Cộng sản
là họ sẽ chỉ xử tử những người phạm tội lừa đảo, gian lận
trên quy mô cực kỳ lớn, tương đương với 3% GDP của Việt
Nam. Yếu tố răn đe nằm ở đâu khi nhiều khả năng, không có nhiều trường hợp
liên quan quan tới ai đó đánh cắp tới 12,5 tỷ USD?
Đồng thời,
nếu bà Lan bị kết án chung thân thay vì tử hình, vụ việc đã không lan truyền khắp
toàn thế giới như hiện nay – nó đã được đăng tải trên hầu hết các tờ báo nổi tiếng.
Nếu vậy, Hà Nội
đã không thể truyền tải thông điệp: “Hãy xem chúng tôi chống tham nhũng nghiêm
túc tới mức độ nào. Chúng tôi xử tử người dân vì tội tham nhũng!”
Có
lẽ người dân Việt Nam đã cảm thấy không công bằng. Có lẽ nỗi sợ
hãi của các nhà đầu tư nước ngoài đã không được xoa dịu và điếm số
về độ minh bạch của Việt Nam có thể lại được cải thiện nhờ sự hy
sinh xương máu.
Kiểm soát
thiệt hại
Tuy nhiên
việc tử hình bà Lan sẽ không đạt được mục tiêu răn đe trừ khi Đảng Cộng sản sẽ
bắt đầu xử tử nhiều người hơn cho những hành vi tham nhũng ít hơn nhiều. Trong
bối cảnh tham nhũng quy mô cực kỳ lớn ở Việt Nam, bao gồm cả những vụ chưa được
phanh phui, đó sẽ là cuộc xử tử đáng kể được Nhà nước cho phép.
Thay vào
đó, bản án tử hình với bà Lan là một sự trừng trị thích đáng – một biện pháp kiểm
soát thiệt hại về danh tiếng bởi một Đảng Công sản đã bị hổ thẹn bởi toàn bộ vụ
việc này. Khi công bố bản án, tòa án đã lập luận rằng bà Lan đã có tội “làm xói
mòn lòng tin của người dân vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước”.
https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/p3.jpeg/@@images/7ed654f8-e39c-467a-bdd7-9a0fa9899e44.jpeg
Bà
Trương Mỹ Lan, hàng thứ ba từ trái sang, tại tòa án ở Thành phố Hồ Chí Minh vào
ngày 11/4/2024. Nguồn ảnh: AFP
Các đại
diện Viện kiểm soát có mặt tại phiên tòa hồi tháng trước lập luận rằng án tử
hình là cần thiết để bà Lan có thể bị “loại bỏ vĩnh viễn ra khỏi đời sống xã hội”.
Trong
khi một số nhà quan sát có thể lập luận rằng quyết định tử hình bà Lan của Đảng
Cộng sản cho thấy sức mạnh và năng lực của chiến dịch chống tham nhũng của Hà Nội,
nó thực sự cho thấy điều ngược lại.
Trương
Huệ Vân và các vi phạm của các cộng sự của bà đã nhạo báng chiến dịch “đốt
lò”: Vụ gian lận lớn nhất từ trước đến nay ở Việt Nam đã diễn
ra đồng thời với chiến dịch chống tham nhũng nghiêm túc nhất
của Việt Nam.
Giờ đây,
Đảng Cộng sản đang cố gắng biến một sự tiêu cực thành tích cực bằng cách nói rằng
tội ác đã bị phát hiện và trừng phạt nghiêm khắc. Đảng này đang cố gắng che giấu
sự thật hiển nhiên rằng một hệ thống Leninist thiếu trách nhiệm giải trình là
nguyên nhân chính cho phép loại tội phạm này xảy ra.
Lò có
thể tiếp tục cháy nhưng nó sẽ không thực sự đốt cháy tham nhũng chừng nào Đảng
Cộng sản Việt Nam còn đồng thời là người phóng hỏa lẫn lính cứu hỏa.
-------------------------
*David
Hutt là nghiên cứu viên tại Viện nghiên cứu Trung Âu về các vấn
đề châu Á (CEIAS) đồng thời là một cây viết chuyên mục cho tờ The Diplomat.
Ông viết bản tin Watching Europe In Southeast Asia. Ông là nhà
báo theo dõi tình hình chính trị Đông Nam Á từ năm 2014. Các quan điểm
trong bài viết là của riêng ông và không phản ánh quan điểm của RFA.
-------------
Tin,
bài liên quan
THỜI
SỰ
Tử
hình Trương Mỹ Lan có giải quyết được tiền đền bù cho 42.000 người bị hại?
Đảng
chống tham nhũng có chọn lọc: “bên trọng, bên khinh”!
Lãnh
đạo tham nhũng và việc "hạ cánh an toàn"
Tại
sao cán bộ sợ “làm sai vào tù, thà không làm gì”?
No comments:
Post a Comment