Bên dưới
bài viết thể hiện lòng tôn trọng của tôi đối với một vị tu sĩ, có một số bình
luận nhận định về người tu hành như, “Không lao động đóng góp cho xã hội, cả đời
cũng chưa từng làm việc gì tốt... Đạo đức xã hội bị lệch lạc cũng từ đây mà
ra”, hay “Lao động tạo ra của cải để giúp người khác thì tốt hơn là lối khổ hạnh
vô ích”, v.v.. Vậy rốt cuộc tu hành có ích gì cho xã hội?
Câu trả lời
có lẽ không khó nếu xem xét những khía cạnh lớn nhỏ khác nhau, nhưng để nói một
cách căn bản thì lại không dễ. Trong bộ phim Ấn Độ “Cuộc đời Đức Phật”, Phật
nói với các học trò của mình rằng: “Con đường của ta không phải đưa các ông trốn
tránh cuộc đời này. [Mà bởi vì] Ta tin rằng con người có thể thay đổi khi tiếp
xúc với việc thiện hoặc việc ác của người khác. Niềm hy vọng [về việc đưa đến sự
thay đổi] này dành cho những tâm hồn cao thượng”.
Nghĩa là
gì? Bởi tin rằng rằng đức hạnh của một cá nhân sẽ ảnh hưởng một cách to lớn tới
người khác, cho nên thay đổi xã hội hay cải hóa đạo đức của dân chúng có một
cách rất căn bản: là xã hội ấy cần phải có những bậc mô phạm làm mẫu mực cho mọi
người khởi lòng hướng thiện, hướng thượng và tự tu sửa bản thân họ. Đó là con
đường của giáo hóa. Và vì thế, những người đi tu phải là những “tâm hồn cao thượng”,
mang lý tưởng lớn lao, không những tự mình mang đến hạnh phúc cho bản thân mà
còn phải gánh vác trách nhiệm “chấn hưng văn hóa” bằng chính cái đời sống đầy
phẩm hạnh của mình. Đó cũng chính là lý do tại sao khi gặp hình ảnh một bậc tu
hành chân chính thì rất nhiều người lập tức bị cảm hóa, không ai xui khiến
nhưng họ luôn muốn quỳ xuống đảnh lễ.
Con người
vốn có sẵn tính thiện trong mình, nhưng vì những lý do nào đó, nó bị ô nhiễm và
che mờ, và một trong những cách mau chóng nhất, hiệu quả nhất để thắp sáng trở
lại thiện căn ấy chính là những tấm gương đức hạnh chói sáng của một con người.
Người ta sẽ
bảo, nhưng đó là “niềm tin lạc hậu” ở 2.600 năm trước. Không, rất gần chúng ta
thôi, nhà bác học “vĩ đại nhất thế kỷ XX” A. Einstein đã viết trong tác phẩm
“Thế giới như tôi thấy”: “Tôi nghiệm thấy chắc chắn rằng, không của cải nào
trên đời này có thể đưa nhân loại tiến lên được, ngay cả khi nó được trao vào
tay những người tận tâm nhất. Chỉ có tấm gương của những nhân cách lớn và trong
sạch mới dẫn đến những tư tưởng và hành động cao quý. Đồng tiền chỉ kích thích
tư lợi và luôn mê hoặc sự lạm dụng. Ai có thể tưởng tượng ra Moses, Jesus hay
Gandhi được trang bị bằng tải tiền của Carnegie hay không?”. Phát biểu này đồng
với những lời Đức Phật đã nói ở trên.
Tôi không
phủ nhận ý nghĩa của tiền bạc, khoa học, công nghệ..., nhưng tôi cũng cho rằng
không gì có thể thay thế được sức mạnh của phẩm hạnh cá nhân. Khốn nỗi là ở chỗ,
“Mọi phẩm chất của đức hạnh là ở trong hành động”. Nó không nằm ở chỗ nói
suông, càng không nằm ở những nơi ba hoa khoác lác. Đức hạnh chỉ được định
nghĩa trên “hành” chứ không phải “ngôn”, mà ngôn thì dễ, chứ hành thì khó lắm,
trong muôn vàn, chưa hẳn đã có một.
Sống như
nói, đó mới là đạo đức chân thật. Và chỉ khi đó nó mới có sức mạnh. Miệng hô
“buông bỏ” nhưng tay vơ vét, sống xa hoa, tham lam tiền bạc, quyền lực, thì đó
chỉ là đạo đức giả.
Tôi không
phải là một người theo “chủ nghĩa đạo đức” – hiểu như là một lối cai trị xã hội
bằng thuyết giáo đạo đức để mị dân, nhưng tôi tin rằng phẩm hạnh viên mãn của một
con người sẽ luôn là nguồn ánh sáng dữ dội rọi vào tâm hồn một cộng đồng, khiến
họ xúc động, bừng tỉnh. Tiếc thay, kẻ nói đạo lý thì nhiều vô kể, nhưng người sống
đức hạnh thì ngày càng vắng bóng, trong một xứ sở trăm triệu dân. Một xã hội
phá sản về đạo đức, đó mới là bi kịch.
Thái Hạo
.
No comments:
Post a Comment