Nhân bản khỉ vàng để
tăng tốc độ thử nghiệm thuốc
Pallab
Ghosh
Phóng
viên Khoa học
BBC
News Tiếng Việt
18
tháng 1 năm 2024
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/cv2jrzp246do
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/6c8d/live/adea7d60-b485-11ee-8f07-bbfdfa890097.png
ReTro
có thể là thế hệ khỉ nhân bản đầu tiên được các nhà nghiên cứu y học sử dụng
không?
Cá
thể khỉ vàng đầu tiên đã được nhân bản vô tính thành công bởi một nhóm các nhà
nghiên cứu Trung Quốc. Đây là loài được dùng rộng rãi trong nghiên cứu y học vì
sinh lý của chúng tương đồng với con người.
Nhóm
tác giả nói rằng việc này có thể đẩy nhanh quá trình thử nghiệm thuốc, bởi các
động vật giống nhau về mặt di truyền cho ra kết quả đồng nhất, với độ chắc chắn
cao hơn.
Những
nỗ lực nhân bản khỉ vàng trước đây hoặc không dẫn đến việc sinh con hoặc con
non chết sau vài giờ.
Một
nhóm bảo vệ động vật cho biết họ "quan ngại sâu sắc" trước bước tiến
này.
Ở
động vật có vú, quá trình sinh sản hữu tính tạo ra cá thể con từ gen của cha và
mẹ. Với nhân bản vô tính, các kỹ thuật được áp dụng để tạo ra một bản sao giống
hệt về mặt di truyền với cá thể ban đầu.
Sinh
vật nhân bản vô tính nổi tiếng nhất, cừu Dolly, được tạo ra vào năm 1996. Các
nhà khoa học đã lập trình lại tế bào da lấy từ một con cừu gốc để tạo thành
phôi. Các phôi này hình thành tổ hợp tế bào cơ bản có thể phát triển thành mọi
bộ phận cơ thể. Những phôi này sau đó được cấy vào cơ thể cừu mẹ mang thai hộ
của Dolly.
Viết
trên tạp chí Nature Communications, nhóm nghiên cứu giải thích, về cơ bản, họ
đã thực hiện quy trình tương tự với khỉ vàng. Họ cho biết con vật vẫn khỏe mạnh
sau hơn hai năm, cho thấy quá trình nhân bản đã thành công.
Tiến
sĩ Lục Phát Long thuộc Đại học Viện Khoa học Trung Quốc nói với BBC News rằng
“mọi người đều ngập tràn hạnh phúc” trước thành công này.
Tuy
nhiên, người phát ngôn của Hội Hoàng gia Anh về Phòng chống Đối xử tàn ác đối
với động vật (RSPCA) nói rằng tổ chức này tin rằng sự đau đớn mà động vật phải
chịu là lớn hơn bất kỳ lợi ích trước mắt nào đối với người bệnh.
Khỉ
vàng được tìm thấy trong tự nhiên ở châu Á, phân bố từ Afghanistan qua Ấn Độ,
Thái Lan, Việt Nam và Trung Quốc. Chúng được sử dụng trong các thí nghiệm để
nghiên cứu về truyền nhiễm và miễn dịch.
Những
cá thể khỉ macaque đầu tiên đã được nhân bản vào năm 2018, nhưng khỉ vàng được
giới nghiên cứu y học ưa chuộng hơn vì chúng có đặc điểm di truyền giống với
con người.
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/005c/live/30def700-b486-11ee-beb5-e1400df560f2.jpg
Trung
Trung là một trong số những cá thể khỉ macaque đầu tiên được nhân bản năm 2018.
Vấn
đề với phương pháp nhân bản tế bào trưởng thành để làm phôi này là trong hầu
hết các lần thực hiện, sai sót thường xảy ra trong quá trình tái lập trình. Rất
ít con non được sinh thành công và số sinh ra khỏe mạnh lại càng ít - từ 1% đến
3% ở hầu hết động vật có vú. Tỷ lệ này còn thấp hơn với trường hợp khỉ vàng:
không có ca sinh nào cho đến khi nhóm nghiên cứu thành công cách đây hai năm.
Họ
phát hiện ra rằng ở những lần thử thất bại với khỉ vàng, trong quá trình nhân
bản, nhau thai (bộ phận cung cấp oxy và dưỡng chất cho bào thai) đã không được
tái lập trình đúng cách, dẫn đến phát triển bất thường.
Các
nhà nghiên cứu đã giải quyết vấn đề bằng cách không sử dụng phần phôi nhân bản
vốn sẽ phát triển thành nhau thai - tức phần bên ngoài phôi. Như đồ họa bên
dưới cho thấy, họ đã loại bỏ các tế bào bên trong (phần phát triển thành cơ thể
của động vật) và cấy chúng vào lõi một phôi rỗng không qua nhân bản, với hy
vọng phần vỏ phôi mới sẽ phát triển thành một nhau thai bình thường.
Khỉ vàng ReTro được nhân bản thế nào?
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/ed9d/live/36fc2910-b5d9-11ee-beb5-e1400df560f2.png
Các
nhà nghiên cứu đã sử dụng 113 phôi, 11 trong số đó đã được cấy, đem lại kết quả
là đậu hai thai và một sinh thành công.
Họ
đặt tên cho con khỉ mới sinh này là "ReTro", sau khi phương pháp khoa
học được gọi là "thay thế nguyên bào nuôi (trophoblast replacement)"
được sử dụng để tạo ra con vật.
RSPCA
cho biết họ quan ngại sâu sắc về nghiên cứu này.
"Hiện
không có ứng dụng ngay lập tức nào cho nghiên cứu này. Trên lý thuyết, chúng ta
có thể kỳ vọng người bệnh sẽ hưởng lợi từ những thí nghiệm này, nhưng bất kỳ
ứng dụng trong thực tế nào cũng phải mất nhiều năm nữa và có khả năng sẽ cần
thêm nhiều 'mẫu' động vật nữa để phát triển những công nghệ này", một
người phát ngôn cho biết.
"RSPCA
quan ngại sâu sắc về số lượng rất lớn động vật phải chịu đau đớn và khốn khổ
trong các thí nghiệm này cũng như tỷ lệ thành công rất thấp của chúng. Linh
trưởng là động vật thông minh và có tri giác, không chỉ là công cụ nghiên
cứu".
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/d888/live/23654fc0-b48b-11ee-bc2f-cb5579b90709.jpg
ReTro
được tạo ra cũng với kỹ thuật đã được dùng để nhân bản cừu Dolly, nhưng với một
số tùy chỉnh.
Giáo
sư Robin Lovell-Badge,
thuộc viện Francis Crick ở London, người nhiệt liệt ủng hộ nghiên cứu trên động
vật nếu lợi ích mang lại cho bệnh nhân lớn hơn sự đau đớn của con vật, cũng có
mối quan ngại tương tự. Ông vốn là
"Việc
có những động vật có cùng cấu trúc di truyền giúp giảm được một nguồn biến thể
trong các thí nghiệm. Nhưng cần phải hỏi liệu điều đó có thực sự đáng không.
''Số
lần thí nghiệm rất lớn. Họ phải sử dụng nhiều phôi và cấy chúng vào nhiều cừu
mẹ mang thai hộ để có được một con non.”
Giáo
sư Lovell-Badge cũng quan ngại về việc nhóm nghiên cứu chỉ tạo ra một ca sinh
thành công.
''Không
thể đưa ra bất kỳ kết luận nào về tỷ lệ thành công của kỹ thuật này khi chỉ có
một ca sinh. Kết luận như vậy thật vô nghĩa. Cần có ít nhất hai ca, nhưng nhiều
hơn thì càng tốt.”
Đáp
lại, Tiến
sĩ Lục Phát Long cho
biết nhóm đặt mục tiêu nhân bản được nhiều cá thể khỉ hơn trong khi giảm số
lượng phôi phải dùng. Ông nói thêm rằng họ có giấy phép cho tất cả các quy định
về đạo đức.
"Tất
cả các quy trình với động vật trong nghiên cứu của chúng tôi đều tuân thủ các
nguyên tắc đặt ra bởi các Ủy ban Chăm sóc và Sử dụng Động vật từ Viện Nghiên
cứu Khoa học Sự sống Thượng Hải, thuộc Viện Khoa học Trung Quốc (CAS), và Viện
Khoa học Thần kinh, Trung tâm CAS về Đổi mới xuất sắc trong Khoc học Não bộ và
Kỹ thuật Trí năng. Quy trình đã được phê duyệt bởi Ủy ban Chăm sóc và Sử dụng
Động vật thuộc Trung tâm CAS về Đổi mới xuất sắc trong Khoc học Não bộ và Kỹ
thuật Trí năng".
------------------------
TIN
LIÊN QUAN
Tại sao nhân bản ngày
càng ít được nói tới?
8
tháng 6 năm 2022
Khi yêu, điều gì xảy
ra trong não chúng ta?
14
tháng 5 năm 2022
Tiến hoá dị thường:
Tương lai kỳ quái của sự sống trên Trái Đất
12
tháng 2 năm 2022
No comments:
Post a Comment