Israel-Palestine: Có
phải giải pháp 'hai nhà nước' đang được tính đến?
Martin Asser, Lamees Altalebi và Paul Cusiac
BBC
News Tiếng Ả Rập
5 tháng 12
2023, 17:47 +07
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/cz52j0n7znno
Cuộc tấn
công của Hamas nhằm vào Israel, và chiến dịch ném bom sau đó của Israel và tấn
công trên bộ tại Gaza, dường như là một sự kiện mở đầu không có khả năng chấm dứt
được cuộc xung đột Israel-Palestine. Thế nhưng, những người ủng hộ giải pháp
'hai nhà nước' cho rằng đợt bạo lực đã bùng phát từ tháng 10 đã càng thêm thúc
đẩy giải pháp này.
Hai tuần
trước khi xảy ra những thảm kịch ngày 7/10, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu
đã xuất hiện tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, ca ngợi 'bình minh của một kỷ
nguyên hòa bình mới" giữa Israel và các quốc gia Ả Rập láng giềng.
Một phần
tư của thế kỷ, những người "gọi là chuyên gia" đã có sức ảnh hưởng mạnh
mẽ với "cách tiếp cận của mình" - tức thương lượng về một giải pháp
'hai nhà nước' với Israel và một nhà nước Palestine trong tương lai chia sẻ
vùng đất giữa sông Jordan và Địa Trung Hải - đã không tạo nên được "một hiệp
ước hòa bình nào", ông Netanyahu đánh giá.
"Năm
2020, theo cách tiếp cận mà tôi ủng hộ... rất nhanh chóng, chúng tôi đã đạt được
bước đột phá kỳ diệu. Bốn hiệp ước hòa bình trong bốn tháng, với bốn quốc gia Ả
Rập!"
Đây được gọi
là các Hiệp ước Abraham, được chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đóng vai
trò trung gian sau khi một đề xuất hòa bình giữa Israel-Palestine cũng của
Washington đã gặp chung số phận với các thỏa thuận trước đó do Mỹ đóng vai trò
trung gian.
Lịch sử cuộc xung đột giữa Israel và
Palestine tại Dải Gaza
Các
Hiệp ước Abraham trong năm 2020:
·
15/9
- Thỏa thuận bình thường hóa quan hệ Israel-UAE và Bahrain-Israel
·
22/12
- Thỏa thuận bình thường hóa quan hệ Israel-Morocco
·
24/12
- Thỏa thuận bình thường hóa quan hệ Israel-Sudan
Các
thỏa thuận trước đó giữa các quốc gia Ả Rập và Israel:
·
26/3/1979
- Hiệp ước hòa bình Ai Cập và Israel
·
13/9/1993
- Hiệp ước Oslo I (Israel-PLO)
·
26/10/1994
- Hiệp ước hòa bình Israel và Jordan
·
24/9/1995
- Hiệp ước Oslo II (Israel-PLO)
Những hiệp
ước sẽ tạo động lực thuyết phục người Palestine từ bỏ "ảo tưởng về hủy diệt
Israel và cuối cùng thực thi một lộ trình hòa bình thật sự", Thủ tướng
Israel nói.
Sau đó ông
cầm một tấm bản đồ "Trung Đông mới", ẩn ý: không còn chuyện Palestine
đầu hàng và giải pháp 'hai nhà nước' nữa.
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/8e00/live/24ae32f0-8927-11ee-833d-0f8d294ddc97.jpg
Thủ tướng
Israel Benjamin Netanyahu phác thảo một nền hòa bình với các quốc gia láng giềng
Ả Rập mà không có nhà nước Palestine - và bản đồ của ông đã cho thấy điều này.
Trong khi
đó, chính quyền Tổng thống Biden được xem đã dành ít công sức cho vấn đề
Israel-Palestine hơn bảy vị tổng thống Mỹ trước đó.
Hồi tháng
2, ngôn ngữ của Bộ Ngoại giao Mỹ liên quan đến vấn đề hai nhà nước thể hiện rằng
họ thấy chuyện này "xa vời", nhưng Mỹ "cam kết gìn giữ chân trời
hy vọng". Công thức chính trị đã hoàn toàn thiếu vắng trong các cuộc điện
đàm giữa Anthony Blinken với các lãnh đạo Israel và Palestine hồi tháng 9.
Nhiều chuyện
đã thay đổi từ đó.
"Mỹ
tiếp tục tin rằng lộ trình khả thi nhất - thực ra thì chỉ có một mà thôi - là
thông qua giải pháp 'hai nhà nước'," Ngoại trưởng Mỹ phát biểu tại Israel
ngày 3/11.
Nhưng những
xung khắc và rào cản vốn đã ngăn chặn việc đạt được một nền hòa bình cách đây
25 năm giờ đây đã ngày càng trở nên phức tạp.
Hy
vọng hòa bình đã tan vỡ như thế nào?
Một phác
thảo về thỏa thuận 'hai nhà nước' đã được thiết lập sau khi Israel và Tổ chức
Giải phóng Palestine (PLO), do phái Fatah của Yasser Arafat lãnh đạo, đã hoan
nghênh ý tưởng công nhận lẫn nhau vào năm 1993, theo sau các cuộc đàm phán bí mật
do Na Uy đóng vai trò trung gian.
Tuy nhiên,
tiến trình mang tên Oslo đã không bao giờ đạt được điểm kết thúc hợp lý và đã để
lại thậm chí một loạt những vấn đề khó giải quyết hơn trước.
Các thỏa
thuận đổi đất lấy hòa bình đã thiết lập nền tự trị cho Chính quyền Palestine
(PA) trên phần lãnh thổ mà Israel đã chiếm đóng trong cuộc chiến tranh năm
1967.
Thế nhưng,
hoạt động chiếm đóng của quân đội và xây dựng các khu định cư Do Thái vẫn tiếp
diễn, "những vấn đề về tư cách vĩnh viễn" đã bị gác sang một bên cho
các cuộc đàm phán sau đó.
Điều này
bao gồm tình trạng của người tị nạn Palestine xuất thân từ vùng lãnh thổ sau đó
đã về tay Israel trong cuộc chiến tranh đầu tiên giữa các quốc gia Ả Rập với
Israel vào năm 1948, và sau khi Liên Hợp Quốc bỏ phiếu thông qua việc Palestine
được phân chia thành các nhà nước Do Thái và Ả Rập vào năm 1947.
Israel đã
sáp nhập Đông Jerusalem vào năm 1967 và đây là một vấn đề nan giải nữa, với các
địa điểm linh thiêng được hai bên coi trọng đến mức không thể nào nhượng bộ được.
https://ichef.bbci.co.uk/news/640/cpsprodpb/0a2d/live/766dd300-935b-11ee-8df3-1d2983d8814f.png
Sau những
năm lấy lòng về mặt ngoại giao, những vấn đề này cuối cùng đã được đưa ra để giải
quyết trong cuộc họp thượng đỉnh kín tại Trại David hồi năm 2000, với sự chủ
trì của Tổng thống Mỹ Bill Clinton, nhưng Thủ tướng Israel Ehud Barak và Tổng
thống Chính quyền Palestine (PA) Arafat lại không thể xóa được cách biệt.
Ai cũng đổ
lỗi cho nhau về thất bại này. Giới chức Israel và Mỹ nói ông Arafat đã từ chối
một thỏa thuận hào phóng nhất mà ông ta từng có được. Người Palestine thì gọi
đây là sự sỉ nhục, không đáp ứng đủ yêu cầu của họ, chẳng hạn có thủ đô đặt tại
Đông Jerusalem.
Giới chỉ
trích thì lập luận rằng Israel đã từ lâu đạt được mục tiêu vô hiệu hóa kẻ thù
chính yếu của mình. Thế thì tại sao lại từ bỏ một vùng lãnh thổ mà quốc gia này
đã đổ rất nhiều công sức, đặc biệt với một sự kiểm soát an ninh được giao cho
Chính quyền Palestine ở các vùng có cư dân Palestine sinh sống.
Ông Arafat
đang đàm phán từ phía yếu thế, trong khi các nhà trung gian của Mỹ thì lại có
quan hệ với phía Israel được coi là gần gũi hơn bất kỳ quan hệ song phương nào
trong lịch sử.
Có những
nhân tố quan trọng khác cho thấy không thể vượt qua được trên hành trình tiến tới
giải pháp 'hai nhà nước'.
Phong trào
Kháng chiến Hồi giáo (Hamas), được thành lập ở Gaza vào năm 1987, bất đồng với
sự nhượng bộ vì nền hòa bình của các đối thủ Fatah và thấy có cơ hội lớn để làm
chệch hướng các cuộc đàm phán bằng cách tiến hành đánh bom tự sát từ năm 1994
trở đi.
Những người
định cư theo đạo cũng tận dụng sự tự do này để gia tăng và củng cố sự hiện diện
của người Do Thái trên mảnh đất mà họ cho rằng Thượng đế đã hứa trao cho mình.
Lịch sử cuộc xung đột giữa Israel và
Palestine tại Dải Gaza
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/88a7/live/3a514ac0-8927-11ee-835e-0ff56f3659b0.jpg
Các cuộc
đàm phán tại Trại David vào năm 2000 không thể hàn gắn được sự khác biệt giữa
điều mà người Palestine mong muốn và Israel có thể mang lại.
Diễn
biến sau tiến trình hòa bình Oslo là gì?
Vào năm
2000, khi phong trào nổi dậy của Palestine, được gọi là cuộc 'Khởi nghĩa lần
hai' (Second Intifada) nổ ra, sức nặng chính trị của Israel lại chuyển dịch
đáng kể sang cánh hữu.
Công Đảng
của Israel, lực lượng chính đằng sau tiến trình Oslo, bị suy yếu, trong khi các
phiên bản khác nhau của lập trường ủng hộ quyền định cư lại chiếm ưu thế.
HÌNH
: Phổ chính trị trong quốc hội israel
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/cz52j0n7znno
Cử tri đặt
kỳ vọng ông Ariel Sharon, một nhân vật từ đảng Likud theo cánh hữu và là một đối
thủ khó nhằn của Arafat, sẽ xoay xở vượt qua được tình hình hỗn loạn.
Cộng đồng
cư dân nổi loạn người Palestine vấp phải sức mạnh quân sự của Israel, trong khi
nội các của ông Sharon thì lại dựng nên rào cản ngăn chặn người Palestine khỏi
lãnh thổ Israel và ngăn cản họ tiếp cận một số khu định cư bên trong Bờ Tây.
Lãnh tụ Arafat thì bị giam lỏng tại thành phố Ramallah không lâu trước khi qua
đời vào năm 2004.
Trong một
bước đi khó dự đoán hơn, ông Sharon đã ra lệnh đuổi vài ngàn người định cư đang
sống giữa tổng số 1,5 triệu cư dân Palestine ở Dải Gaza và huy động binh sĩ
tràn vào khu vực vành đai. Bốn khu định cư bị cô lập tại Bờ Tây cũng bị tiến
hành di tản hết.
Việc tăng
cường kế hoạch "ngừng can dự" có quy mô vô cùng lớn, với ý định là bảo
vệ đa số người Do Thái trong lãnh thổ Israel bằng cách ngăn cách khu vực có
đông đảo cư dân Palestine sinh sống.
Cố vấn
hàng đầu của ông Sharon nói với một nhà báo rằng nước này đã cung cấp "lượng
formaldehyde cần thiết" để chấm dứt các cuộc đàm phán chính trị.
Tuy nhiên,
bước đi này đã gây chia rẽ Đảng Likud và cô lập những người ủng hộ các khu định
cư. Không có gì ngăn cản, ông Sharon đã sáng lập một đảng mới để tranh cử trong
cuộc bầu cử năm 2006.
Một cơn xuất
huyết não vài tuần trước cuộc bỏ phiếu đồng nghĩa chúng ta không bao giờ biết
được rằng liệu đã có một kế hoạch tương tự cho Bờ Tây hay không. Nếu có, chỉ có
ông Sharon mới có tầm ảnh hưởng để tiến hành được.
Bị người kế
nhiệm Mahmoud Abbas chỉ trích là đã phản bội các nguyên tắc của Oslo, chủ
trương 'ngừng can dự' được các lãnh đạo Hamas tại Gaza xem là một chiến thắng
trong cuộc kháng chiến.
Nhưng với
sự hợp tác của Ai Cập, Israel đã siết chặt phong tỏa Gaza, và bạo lực cũng leo
thang thường xuyên, với các cuộc đột kích của du kích quân và những cuộc tấn
công rocket nhằm vào Israel, và các chiến dịch ném bom và tấn công để kiểm soát
sự phản kháng.
Trong khi
đó, lực lượng Hamas ở Bờ Tây đang ngày càng mạnh hơn.
Yahya Sinwar: Thủ lĩnh Hamas là ai?
HÌNH :
Khu định cư và tiền đồn cả israel ở Bờ Tây
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/cz52j0n7znno
Nguồn:
Peace Now • Các khu định cư được chính phủ Israel chính thức thiết lập. Các tiền
đồn là những khu định cư được xây dựng không có sự phê chuẩn của chính phủ và bị
xem là bất hợp pháp xét theo luật pháp của Israel.
Sự tham
gia vào cuộc bầu cử lập pháp của Chính quyền Palestine năm 2006 đã dẫn tới việc
Hamas giành được đa số phiếu từ những cử tri bất mãn với việc Fatah thất bại
trong nỗ lực mang lại độc lập cho người Palestine hay điều hành chính quyền
trong sạch, minh bạch.
Áp lực quốc
tế đã được áp dụng để buộc Hamas phải tuân theo các cam kết trước đó của Chính
quyền Palestine, là chấm dứt bạo lực và công nhận Israel, điều mà Hamas chưa sẵn
sàng thực hiện.
Hamas đã
dùng bạo lực để đuổi Chính quyền Palestine ra khỏi Dải Gaza, dẫn đến việc chia
tách Gaza, là trung tâm của phản kháng vũ trang, khỏi Bờ Tây do Fatah lãnh đạo
vốn cam kết theo đuổi các hiệp định hòa bình, mặc dù không có nhiều viễn cảnh
cho hòa bình.
Nhưng cũng
có các dấu hiệu thay đổi trong thái độ của Hamas cho thấy chỉ dấu về khả năng đạt
được sự tham gia chung về mặt chính trị trong tương lai, giúp ngưng bạo lực
trong dài hạn và một đề xuất về việc một nhà nước được thành lập tại lãnh thổ
mà Israel chiếm đóng vào năm 1967.
Nhưng
Hamas không thay đổi cương lĩnh có nội dung kêu gọi vô hiệu hóa Israel, vốn
theo phía của Hamas, đang tiếp tục mở rộng các khu định cư ở Bờ Tây xét cả về
diện tích lẫn dân số.
Qua thời
gian, Hamas cũng lợi dụng việc thiếu sự giám sát tại Gaza để gầy dựng một năng
lực quân sự, với sự ủng hộ của các đồng minh như Hezbollah ở Lebanon, được biết
đến là Trục Phản kháng (Axis of Resistance).
Các
mô hình mới
Trong khi
cuộc tấn công ngày 7/10 và hậu quả của nó đã khiến những vấn đề lâu năm của
Israel-Palestine trở thành trọng tâm của sự quan tâm toàn cầu, một vài nhân tố
mới đã gây được sự chú ý.
Về phía
Israel, có một sự đồng thuận sâu rộng rằng Hamas cần phải bị tiêu diệt, bất chấp
các tác động giáng lên dân thường tại Dải Gaza.
Những người
ủng hộ Netanyahu theo phe cánh hữu cũng kêu gọi di tản vĩnh viễn cư dân Gaza.
Nhìn từ phía Palestine, điều này sẽ tạo nên một Nakba mới, một từ Ả Rập có
nghĩa là "thảm họa", vốn có liên quan đến quãng thời gian từ những
tháng cuối cùng của năm 1947 đến đầu năm 1949, khi khoảng 700.000 người
Palestine phải tìm đường tị nạn khi rời bỏ vùng đất mà sau này trở thành
Israel.
Về phe
cánh tả của Israel, vốn lo ngại các chính sách của ông Netanyahu sẽ dẫn đến một
nhà nước theo chế độ phân biệt chủng tộc apartheid, việc loại bỏ Hamas sẽ phục
hồi một cán cân hai bên, thay vì ba thực thể gồm Hamas, PA và Israel. Điều này
khiến những tính toán về giải pháp 'hai nhà nước' quay trở lại bàn đàm phán.
Tác giả
Avraham Burg, từng thuộc Công Đảng, nói với BBC rằng người dân Israel và
Palestine cần thời gian để hồi phục từ "một cú sốc thật sự", nhưng
ông tin họ sẽ chọn giải pháp 'hai nhà nước', mang đến sự chấm dứt bền vững đối
với tình trạng đổ máu.
"Bất
kỳ công thức chính trị nào mà cuối cùng hứa hẹn mang đến một sự bình yên trong
dài hạn thì sẽ được đa số người dân Israel chấp nhận," ông nói.
Vladimir Putin đang lợi dụng chiến
tranh Gaza nhằm giành ưu thế địa chính trị trước Mỹ?
HÌNH : https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/f91e/live/9e5658b0-935b-11ee-8df3-1d2983d8814f.png
Dân
số tại các khu định cư và tiền đồn của israel ở Bờ Tây
Người dân
Palestine đã trải qua cuộc tấn công nhằm vào Gaza, tình trạng leo thang bạo lực
nhằm vào các cư dân và áp lực quân sự tại Bờ Tây, hoặc đang dõi theo trên truyền
hình và truyền thông xã hội, có thể có những cân nhắc khác nhau.
Một cuộc bỏ
phiếu được tiến hành từ ngày 31/10 đến 7/11 đối với những người Palestine sống
tại Gaza và Bờ Tây, do cơ quan Arab World for Research and Development (AWRAD),
tiến hành cho thấy 68% người trả lời nói họ đã bị từ chối giải pháp 'hai nhà nước'.
Người dân
Palestine sẽ thấy rõ hơn sự ủng hộ ngày càng gia tăng trên bình diện quốc tế
cho sự nghiệp của họ. Một cuộc khảo sát của Reuters/Ipsos cho biết những người
Mỹ trẻ tuổi ít ủng hộ Israel hơn các thế hệ trước đây, với 40% số người trả lời
dưới 40 tuổi nói Mỹ nên là một nhà trung gian giữ vai trò trung lập.
Vẫn còn
quá sớm để hiểu bằng cách nào - hoặc liệu có thể - các sự kiện của năm 2023 sẽ
tạo ra thêm áp lực cho Israel hơn những gì mà quốc gia này đã trải qua trong ba
thập niên, dưới sức ảnh hưởng mang tính bảo vệ của Washington, như một nhà bảo
trợ chính của các cuộc hòa đàm.
Tuy nhiên,
đối với những người dân Palestine vẫn còn tiếp tục đòi hỏi có được nền hòa
bình, không có đường quay trở lại các cuộc thương lượng có kết thúc mở để
Israel có thêm thời gian cho các khu định cư tại lãnh thổ của một nhà nước
Palestine tương lai.
"Nếu
họ muốn nghiêm túc," Dalal Iriqat, một chuyên gia học thuật chuyên về giải
quyết xung đột, nói, "phải có hành động cụ thể, chủ yếu là xác định các đường
biên giới của Israel và chấm dứt chiếm đóng."
"Cứ lặp
đi lặp lại những lời lẽ tốt đẹp của phía Mỹ về tiến trình hòa bình mà không có
hành động gì, chuyện này là không thể."
Israel - Palestine: Nhìn lại cội nguồn
của xung đột
-----------------------------
TIN
LIÊN QUAN
·
Lịch sử cuộc xung đột giữa Israel và
Palestine tại Dải Gaza
5 tháng 11
năm 2023
·
2 tháng 11
năm 2023
·
Israel - Palestine: Nhìn lại cội nguồn
của xung đột
28 tháng
11 năm 2023
·
Yahya Sinwar: Thủ lĩnh Hamas là ai?
21 tháng
11 năm 2023
·
Vladimir Putin đang lợi dụng chiến
tranh Gaza nhằm giành ưu thế địa chính trị trước Mỹ?
19 tháng
11 năm 2023
No comments:
Post a Comment