Bài bình luận của blogger Nguyễn Nhơn
29/12/2023
https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/side-street-profits-12262023094116.html
Minh họa:
một quầy báo trên vỉa hè tại Thành phố Hồ Chí Minh hồi năm 2006. AFP
Vỉa
hè là của ông nội tao
Nội công
thượng thặng khổ luyện mấy chục năm đã cứu tôi khỏi tai họa rách đầu, thủng cổ
vào sáng sớm nay.
Đó là buổi
sáng cuối năm mờ sương chắt lọc từ khói bụi của thành phố Hồ Chí Minh. Tôi đang
chạy chiếc xe Honda thần thánh ra khỏi nhà. Vừa tới ngã ba, quẹo phải thì xém đụng
đầu vô cái góc bịt tôn nhọn hoắt của bảng hộp quảng cáo nhà thuốc nằm ngay góc.
Hộp đèn quảng
cáo treo lửng lơ, ngang nhiên chiếm một không gian rất lớn đập vào mắt, nhưng
nhiều hơn là đập vào sọ của người đi đường.
Cố
tình lượm được bí kíp
Chung sống
với các thể loại chướng ngại vật kiểu đó trên khắp các đường phố đô thị, chúng
tôi đã may mắn luyện được bí kíp né rất tài tình. Đang đi thẳng trên lề đường bỗng
thụp đầu xuống, hoặc niểng sang một bên. Chân đang bước đều đều bỗng nhảy lên
như cóc. Này là bảng quảng cáo, hộp đèn, ghế bành bảo vệ ngồi coi xe, bàn ghế
người ta ngồi ăn uống nhậu nhẹt trên lề đường, mũ bảo hiểm, hoa, rau, sắt thép
vật liệu xây dựng, gấu bông, giày dép, xe đẩy bán hàng… Lề đường đúng nghĩa tấc
đất mấy chục tấc vàng: từ sáng đến đêm, mỗi mét vuông lề đường ở những khu đông
đúc của đô thị liên tục xoay vòng từ người kinh doanh này sang người kinh doanh
khác với vô số mặt hàng, kiếm tiền không ngơi nghỉ.
Luật pháp
cấm lấn chiếm lòng lề đường, nhưng luật Việt Nam vốn nói một đằng làm một nẻo,
nên những chủ nhà mặt tiền mặc nhiên coi khoảng lòng lề đường trước mặt nhà là
của ông nội họ để lại. Muốn băm, muốn xẻ, muốn đặt, muốn cắt, muốn treo, muốn
khoan, tuốt tuột, tao thích là tao làm!
Cuộc đập
phá chướng ngại vật lấn chiếm lòng lề đường nổi tiếng của ông Đoàn Ngọc Hải,
nguyên phó chủ tịch UBND quận 1 cách đây mấy năm tạo ra hai luồng dư luận trái
ngược, nhưng luồng nào cũng có lý và mãnh liệt.
Cắt
phăng túi tiền
Luồng phản
đối ông Hải viện lý do thành phố Việt Nam nóng nực và bụi bẩn, dân Việt Nam 10
người hết 11 người đi xe máy, rất ít người đi bộ nên không cần dành riêng lề đường
quá lớn cho họ.
Luồng ủng
hộ ông Hải vỗ tay cho việc chấn chỉnh sự tùy tiện, bát nháo và coi thường pháp
luật của vô số tổ chức/đơn vị có số có má, thậm chí “phương diện quốc gia”, trả
lại lề đường https://www.youtube.com/watch?v=20Tr5u2m4l0thông
thoáng và an toàn.
Thành công
từ sự ủng hộ của dư luận và số đông người dân, công cuộc dọn dẹp lòng lề đường
từ quận 1 TP HCM nhanh chóng lan ra khắp thành phố và toàn quốc. Khắp nơi, từ
đô thị đến các tỉnh ồ ạt “ra quân” trả lại lề đường cho người đi bộ. Thủ tướng
khen và yêu cầu nhân rộng. Rầm rộ đến nỗi chủ đề luôn luôn nóng rẫy trên truyền
thông thời điểm đó chính là ông Hải và chiến dịch của ông, với câu cam kết khẳng
khái: “Không dẹp được thì tôi cởi áo về vườn”.
Thế nhưng
chẳng bao lâu, ông Hải buộc phải cởi áo về vườn trong cay đắng.
Nguyên
nhân bề nổi của thất bại chiến dịch ông Hải lẫn tất cả các chiến dịch tương tự
trước đó là do những người thực hiện đã tách biệt hai chức năng chính của vỉa
hè đô thị Việt Nam.
Ngoài lưu
thông, vỉa hè Việt Nam có chức năng kinh tế mạnh mẽ. Nếu “nền kinh tế mặt tiền”
là đặc điểm của đô thị Việt Nam thì vỉa hè chính là mặt tiền của mặt tiền.
Nhưng
nguyên nhân sâu xa và gốc rễ nhất là ý chí trả lại lề đường cho người đi bộ đã…
cắt phăng túi tiền của nhiều người, trong đó có những người (có quyền/có tầm ảnh
hưởng/có tiền) to hơn ông Hải.
Mặt tiền của
mặt tiền đẻ ra tiền mặt cho những người có máu mặt và có tiền. Cái vòng luẩn quẩn
ngon lành ấy … “rút đao chém xuống nước, nước càng chảy mạnh”!
Ông
Đoàn Ngọc Hải ngồi ăn ở một quán vỉa hè. Facebook Đoàn Ngọc Hải
TP
HCM chính thức cho thuê vỉa hè ngay từ ngày đầu năm 2024
Ngay từ
1/1/2024, TP HCM sẽ thu phí lòng, lề đường, theo một nghị quyết đã thông qua hồi
cuối tháng 9 năm nay (năm 2023). Toàn thành phố chia làm 5 khu vực tùy theo mức
độ đô thị hóa, ứng với các mức phí khác nhau. Các tuyến đường được cho phép
kinh doanh, tổ chức hoạt động văn hóa, giữ xe .v.v trên lòng/lề đường phải còn
ít nhất 1,5 m lề đường cho người đi bộ. Nếu là lòng đường thì phần còn lại phải
còn ít nhất 2 làn xe hơi cho một chiều lưu thông.
Tiền thu
được sẽ nộp vào ngân sách thành phố để sử dụng cho chính hoạt động thu phí và
quản lý, bảo trì, khai thác lòng lề đường.
Trong đề
án do Sở Giao thông vận tải thực hiện, dự kiến mỗi năm sẽ thu được hơn 1.500 tỷ
đồng, trong đó thu từ lòng đường 550 tỷ, thu từ vỉa hè gần 1.000 tỷ.
Người sử dụng
lòng, lề đường nộp phí cho Sở giao thông vận tải hoặc Ủy ban các quận huyện,
tùy theo tuyến đường do ai quản lý.
Ông Bảy,
đang bán cá trên lề đường ở một khu chợ tự phát gần đường Nguyễn Thị Thập (quận
7), phải trả tiền thuê “mặt bằng” này với giá 6 triệu đồng/tháng (VnExpress
ngày 6/10/2023).
Sang năm mới,
năm 2024, ông Bảy sẽ chỉ phải nộp 20.000 đ-30.000 đ cho mỗi m2 vỉa hè ông đang
sử dụng, thấp hơn giá thuê hiện tại 200-300 lần.
Nhưng đó
là lý thuyết.
Năm 2018,
ông Đoàn Ngọc Hải từ chức. Lá đơn từ chức của ông chứa nhiều thông tin rất đáng
chú ý về những bàn tay thao túng nền kinh tế vỉa hè của TP HCM. Dưới đây là một
đoạn:
"Quá
trình xử lý lấn chiếm vỉa hè lòng đường đã đụng chạm đến lợi ích to lớn hàng
nghìn tỷ của các chủ bãi giữ xe, nhà hàng, khách sạn, các hộ kinh doanh mặt tiền...
và một bộ phận không nhỏ cán bộ cộng sinh trong đó”.
Ông Hải đã
chơi tất tay, nói huỵch toẹt vỗ mặt một điều bí mật… ai cũng biết.
Đồng thời
cũng chỉ ra cản ngại chính của đề án thu phí lòng lề đường sắp tới.
Giật
miếng thịt trong miệng hổ
Báo
VnExpress nói sang năm mới, ông Bảy sẽ chỉ phải nộp số tiền bằng 1/300 đến
1/200 mức ông đã nộp bao lâu nay. Khỏi phải nói, ông Bảy vui mừng cỡ nào.
Nhưng báo
quên nói đến người chủ nhà bấy nay cho ông Bảy thuê mảnh vỉa hè trước mặt nhà
mình. Vị ấy cũng sẽ đau, tức đến cỡ nào.
Với quy định
thu phí lòng lề đường mới của thành phố, các chủ nhà mặt tiền bị mất trắng khoản
lợi lớn và đều đặn.
Cũng bị mất
trắng khoản lợi ích to lớn hàng nghìn tỷ là các chủ bãi giữ xe, nhà hàng, khách
sạn, quán nhậu… và một bộ phận không nhỏ cán bộ cộng sinh trong đó.
Nhất là bộ
phận cán bộ.
Ông
Đoàn Ngọc Hải. Ảnh VnEconomy
Năm 2017,
ông Đoàn Ngọc Hải “trảm” bãi giữ xe rộng hơn 1.000 m2 nằm ngay phía sau Nhà hát
thành phố. Lãnh đạo thành phố bấy giờ gọi đây là bãi xe “vua” vì vị trí kim
cương, mang lại lợi nhuận khổng lồ của nó.
Nhưng vị
“vua” ấy chính là Đội quản lý trật tự đô thị quận 1. Họ được Ủy ban thành phố
giao quản lý bãi giữ xe đó đã hàng chục năm.
Tại sao một
cơ quan nhà nước có chức năng giữ gìn trật tự đô thị, công việc hàng ngày là đi
bắt phạt những người vi phạm trật tự đô thị như giữ xe trên lòng, lề đường, lại
ngang nhiên chiếm mảnh đất công đắt giá nhất thành phố để làm bãi giữ xe của
riêng mình?
Câu hỏi
này chỉ là một câu hỏi tu từ, vì không một Đội quản lý trật tự đô thị nào có đủ
quyền năng để làm điều đó, đã thế còn làm suốt hàng chục năm nay. Nói đến cùng,
họ cũng chỉ là những người làm thuê, đứng tên trên giấy tờ và quản lý thực tế để
kiếm tiền cho những ông chủ thật sự. Đó là những người có quyền lực để ngang
nhiên dùng (những) mảnh đất (tương tự như mảnh đất) này làm bãi giữ xe, cho
thuê mở quán nhậu hay quán cà phê .v.v, là những người giấu mặt sau bức màn đen
đã bóp chết dễ dàng cuộc “khởi nghĩa” mấy trăm ngày của ông Đoàn Ngọc Hải.
Cái nguồn
tiền ngọt đến tận chân răng, cái nồi Thạch Sanh của nhiều đời cán bộ ấy nay bỗng
dưng bị cắt để chuyển vào cho ngân sách nhà nước. Xin lỗi, nói chó nó cũng
không nghe được. Cán bộ mất nguồn tiền này thì cạp đất mà ăn à?
Những chủ
nhà mặt tiền cũng sẽ không bao giờ chấp nhận việc người thuê mảnh vỉa hè trước
mặt nhà họ bấy nay giờ được ngồi bán ở đấy một cách hợp pháp, nhưng họ lại
không hưởng lợi được đồng nào. Đừng nói đến quy định của Nhà nước, tâm lý “vỉa
hè là của ông nội tao để lại” vốn đã mặc định trong phần lớn người dân Việt
Nam. Ngoài mặt buộc phải chấp hành chủ trương của Nhà nước nhưng dưới gầm bàn sẽ
là những cú bắt tay.
Tôi đoán
ông Bảy bán cá vẫn sẽ phải nộp tiền thuê vỉa hè như cũ cho chủ nhà mặt tiền
nhưng giờ lại cộng thêm khoản lệ phí nộp ngân sách nhà nước. Thậm chí có lẽ ông
còn phải “chạy” quản lý trật tự đô thị quận để được phép thuê lâu dài vị trí
buôn bán của mình. Thay vì giảm đi hàng hai, ba trăm lần như báo chí dự đoán và
chỉ phải thương lượng với một người chủ duy nhất, nhiều khả năng ông Bảy sẽ mất
nhiều tiền hơn và phải chạy nhiều cửa hơn cho vẫn cái mặt bằng ấy.
Còn những
“chủ nhân mặt tiền” cỡ bãi giữ xe vua, họ có thừa quyền lực và mưu kế để giữ vững
và củng cố nền kinh tế mặt tiền như từ trước đến nay. Không nghị quyết của hội
đồng nhân dân nào bắt được họ chắp tay nhường cái túi tiền vô tận ấy cho nhà nước.
Mấy hôm
nay TP HCM đang ra sức kẻ vạch lề đường để phân khu vực cho phép kinh doanh. Có
vẻ rầm rộ lắm. Lề đường có vẻ gọn ghẽ lắm.
Nhưng rồi
cũng sẽ là đầu voi đuôi chuột mà thôi. Với bản chất của chế độ này, thử thách
giật cái vỉa hè ra khỏi hàm răng các quan cũng chính là giật miếng thịt trong
miệng con hổ đói. Đều bất khả thi!
Chúng ta cứ
chờ mà xem!
Nguyễn
Nhơn.
_________________
Tham khảo
https://vnexpress.net/ba-lan-thay-doi-cach-quan-ly-via-he-cua-tp-hcm-4661289.html
https://tienphong.vn/ngoi-sao-co-don-doan-ngoc-hai-va-cuoc-chien-via-he-dang-do-post1265594.tpo
---------------------------------------------------------------
*Bài viết
không phản ánh quan điểm của Đài Á châu Tự do
*Nguyễn
Nhơn là nhà báo Việt Nam hiện đang sống ở Thái Lan. Nhà báo Nguyễn Nhơn quan
tâm đến tình hình đất nước và viết nhiều bài về các vấn đề chính trị và xã hội
trong nước.
No comments:
Post a Comment