THẾ GIỚI HÔM NAY : 22/09/2023 (The Economist)

 

THẾ GIỚI HÔM NAY : 22/09/2023

The Economist 

Đỗ Đặng Nhật Huy, biên dịch

22/09/2023

https://nghiencuuquocte.org/2023/09/22/the-gioi-hom-nay-22-09-2023/

 

Rupert Murdoch tuyên bố từ chức chủ tịch Fox Corporation (công ty mẹ của Fox News) và News Corp, công ty sở hữu các tờ báo như Wall Street Journal. Con trai ông, Lachlan, sẽ thay ông điều hành cả hai công ty. Trong một thông báo gửi nhân viên, ông Murdoch viết “đã đến lúc tôi đảm nhận những vai trò khác.”

 

Chủ tịch Hạ viện Mỹ Kevin McCarthy đã phải chịu thất bại khi phe bảo thủ trong đảng Cộng hòa chặn dự luật chi tiêu quốc phòng lần thứ ba liên tiếp. Đây là một trong 12 dự luật phải được thông qua nếu không chính phủ phải đóng cửa từ ngày 1 tháng 10. Ông McCarthy và các đảng viên Cộng hòa ôn hòa đã cố gắng thông qua nguồn tài trợ tạm thời để kéo dài thời hạn, nhưng cho đến nay vẫn không thành công.

 

Nga cấm xuất khẩu xăng và dầu diesel, ngoại trừ đến Armenia, Belarus, Kazakhstan và Kyrgyzstan. Nga hiện vẫn là nhà cung cấp xăng và dầu diesel toàn cầu, ngay cả sau khi EU và Mỹ cấm hầu hết nhập khẩu nhiên liệu tinh chế từ nước này vào tháng 2. Dầu thô Brent gần như đạt 96 USD/thùng vào thứ Ba, mức giá cao nhất trong 10 tháng.

 

Ngân hàng Anh giữ lãi suất chuẩn ở mức 5,25%, động thái tạm dừng đầu tiên sau gần hai năm. Ngân hàng đưa ra quyết định này sau khi lạm phát theo năm bất ngờ giảm xuống 6,7% trong tháng 8 từ mức 6,8% của tháng 7. Hôm thứ Tư, Cục Dự trữ Liên bang đã giữ nguyên lãi suất nhưng phát tín hiệu ủng hộ một đợt tăng lãi suất khác trong năm nay.

 

Ủy ban bầu cử Pakistan thông báo tổng tuyển cử sẽ được tổ chức vào tháng 1 tới. Thời điểm của cuộc bỏ phiếu đang gây tranh cãi, trong bối cảnh quân đội ngày càng có ảnh hưởng lớn đến nền chính trị đất nước. Cựu thủ tướng Imran Khan đã bị cấm tranh cử vì bị cáo buộc tội tham nhũng và nổi loạn, những cáo buộc mà ông cho rằng có động cơ chính trị.

 

Ấn Độ đình chỉ cấp thị thực cho người Canada vì “lý do hoạt động,” khi tranh cãi giữa hai nước về vụ sát hại một người Canada theo đạo Sikh hồi tháng 6 leo thang. Canada cáo buộc các cơ quan mật vụ Ấn Độ có liên quan đến vụ bắn Hardeep Singh Nijjar ở Vancouver. Ông Nijjar, người bị Ấn Độ coi là khủng bố, đã vận động thành lập một nhà nước ly khai theo đạo Sikh ở miền bắc Ấn Độ.

 

Mười bảy nhà văn, trong đó có George R.R. Martin, tác giả cuốn Game of Thrones, đã kiện OpenAI, công ty khởi nghiệp đã tạo ra ChatGPT. Họ cáo buộc chatbot này “đánh cắp có hệ thống” các tác phẩm có bản quyền, và đưa ra các ví dụ như bản phác thảo chi tiết được ChatGPT tạo ra cho phần tiền truyện của “Game of Thrones”. OpenAI cho biết họ tôn trọng “quyền của người viết và tác giả”.

 

Số liệu trong ngày: 47%, là tỷ lệ điện ở Anh đến từ năng lượng tái tạo trong tháng 3.

 

 

TIÊU ĐIỂM

 

Ngân hàng Trung ương Nhật Bản tại ngã ba đường chính sách

 

Chính sách tiền tệ cực kỳ lỏng lẻo của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) về lãi suất ngắn hạn âm, vốn nhằm giải quyết tình trạng giảm phát, dường như đang ở ngã ba đường. Hồi tháng 7, thống đốc ngân hàng trung ương Ueda Kazuo đã khiến thị trường ngạc nhiên khi điều chỉnh chính sách kiểm soát đường cong lợi suất và cho phép lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm tăng lên 1%. Khi BoJ kết thúc cuộc họp kéo dài hai ngày vào thứ Sáu, khả năng cao họ sẽ án binh để đánh giá tác động của cơ chế mới.

 

Nhưng có thể có một thay đổi khác. Nhật Bản cuối cùng cũng đã có lạm phát: trong tháng 7, giá tiêu dùng không tính thực phẩm tươi sống đã tăng 3,1% so với cùng kỳ năm ngoái. Và chênh lệch lãi suất giữa Mỹ và Nhật đã kéo đồng yên xuống mức thấp lịch sử là 150 đổi 1 USD, khiến chính phủ Nhật Bản lo lắng về giá nhập khẩu tăng và chi phí sinh hoạt cao hơn. Ông Ueda dường như cũng chia sẻ mối lo ngại này và đã ám chỉ khả năng tăng lãi suất ngắn hạn.

 

Ngành ô tô Mỹ trước nguy cơ đình công lớn

 

Cuộc đình công trong ngành ô tô ở Detroit sắp trở nên tồi tệ hơn. United Auto Workers, một trong những công đoàn lớn nhất nước Mỹ, đã đặt ra hạn chót trưa thứ Sáu để có “tiến bộ nghiêm túc” trong đàm phán với Ford, GM và Stellantis. Nếu không, công đoàn sẽ đình công nhiều hơn nữa. Cho đến nay, cuộc đình công của họ chỉ giới hạn ở 13.000 công nhân. Nhưng với 146.000 thành viên có thể nghỉ việc tạm thời, UAW đủ khả năng tăng áp lực đồng thời yêu cầu tăng lương 40%.

 

Chính trị xung quanh cuộc đình công cũng ngày càng nóng lên. Donald Trump có kế hoạch đến thăm Detroit vào thứ Tư tới và phát biểu trước các thành viên công đoàn thay vì tham gia tranh luận sơ bộ của đảng Cộng hòa. Joe Biden, tổng thống ủng hộ công đoàn nhất nước Mỹ trong nhiều thập niên qua, thì cho rằng tốt hơn là không can thiệp và nên chừa không gian cho các cuộc đàm phán. Song ông cũng đang để lại khoảng trống cho ông Trump lấp vào.

 

Ba Lan tuyên bố ngừng viện trợ vũ khí cho Ukraine

 

Cuộc chiến lương thực ở Đông Âu đang trở nên xấu xí. Hôm thứ Hai, Ukraine đã khiếu nại lên Tổ chức Thương mại Thế giới sau khi Hungary, Ba Lan và Slovakia cấm nhập khẩu ngũ cốc của họ để bảo vệ thị trường nội địa. Ukraine cho biết họ có thể trả đũa bằng việc cấm nhập khẩu hành và táo của Ba Lan, cũng như ô tô của Hungary, nếu lệnh cấm vẫn được duy trì đến thứ Sáu. Slovakia đã đạt được thỏa thuận. Song Ba Lan lại tuyên bố ngừng cung cấp vũ khí mới cho nước láng giềng, khiến căng thẳng leo thang.

 

Chiến lược gây căng thẳng của Ba Lan chủ yếu nhắm vào cử tri trong nước trước cuộc bầu cử 15 tháng 10. Nông dân Ba Lan, cơ sở cử tri quan trọng của đảng Luật pháp và Công lý (PiS) cầm quyền, bất bình vì ngũ cốc Ukraine làm kéo giá xuống. Nhưng hành động của PiS có thể gây ra hậu quả nguy hiểm. Nó có nguy cơ làm sứt mẻ mặt trận thống nhất của châu Âu chống lại Nga và tạo ra một tiền lệ cho bất kỳ nước nào khác muốn tìm cớ để giảm hỗ trợ cho Ukraine.

 

Liên Hợp Quốc họp về bệnh lao

 

Tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc ở New York năm 2018, các nhà lãnh đạo thế giới đã chính thức cam kết xóa sổ bệnh lao — nguyên nhân gây ra khoảng 1,5 triệu ca tử vong hàng năm — cho đến năm 2030. Vào thứ Sáu tại Đại hội đồng LHQ năm nay, các đại biểu sẽ họp thượng đỉnh lần thứ hai về căn bệnh này.

 

Đó sẽ là một phiên họp không được vui vẻ. Tỷ lệ tử vong do bệnh lao giảm đều đặn trong nhiều thập niên rồi đột ngột đảo ngược trong những năm gần đây. Nguyên nhân chính là đại dịch Covid-19. Các ca nhiễm Covid làm tắc nghẽn các dịch vụ y tế và giảm sự chú ý dành cho bệnh lao; trong khi phong toả buộc những người ốm và khỏe mạnh phải ở gần nhau. Các nước nghèo bị ảnh hưởng nặng nề nhất.

 

Nhưng cũng có tin tốt. Hồi tháng 6, Quỹ Bill & Melinda Gates và Wellcome, hai trong số những tổ chức từ thiện giàu có nhất thế giới, đã thông báo tài trợ cho thử nghiệm giai đoạn cuối của một loại vắc-xin phòng lao mới. Họ tuyên bố nó có thể ngăn chặn 76 triệu ca nhiễm và cứu sống khoảng 8,5 triệu người trong vòng 25 năm tới.