Khi tôi học lớp năm thì Mỹ quay trở lại bắn
phá miền Bắc lần thứ hai. Do nằm trong vành đai bảo vệ Hà Nội, nên quê tôi rất
dễ là mục tiêu oanh kích. Để an toàn, chúng tôi không đến lớp mà học tại nhà.
Tôi còn nhớ cô giáo chủ nhiệm tên là Hương, người Thạch Thất, ở trọ trong một
gia đình nông dân, ngày nào cũng phải đi bộ hàng chục ki lô mét, đến tất cả các
nhóm học ở các làng để giao bài cho học trò và kiểm tra xem chúng tôi học hành
ra sao. Cô ăn mặc như một phụ nữ nông thôn, nghĩa là rất mộc mạc.
Có bận cô vừa xuất hiện thì cũng là lúc máy
bay Mỹ ầm ầm hú hét trên bầu trời. Thế là cô nhanh chóng trở thành người chỉ
huy để chúng tôi xuống hầm trú ẩn có trật tự và nhanh nhất. Khi không còn đứa
nào trên mặt đất, cô mới chui vào sau cùng và ngồi chắn ngoài cửa hầm. Mặc dù
tiếng gầm rú của máy bay, tiếng tên lửa tầm thấp, tiếng đạn pháo thỉnh thoảng
khiến cô giật mình, nhưng cô luôn giữ được một nụ cười trên miệng cùng với lời
động viên: “Các em đừng sợ”.
Chúng tôi hoàn toàn phó thác tính mạng mình
cho cô. Không hiểu sao, dù ngồi trong căn hầm ọp ẹp, nhưng chúng tôi cùng tin rằng
chẳng thể có bom đạn nào, dù khủng khiếp đến mấy, làm gì nổi chúng tôi. Còn lâu
sắt thép mới có thể chạm vào được chúng tôi khi có cô ngồi chắn ở cửa hầm. Và
cô giáo chủ nhiệm không chỉ khiến chúng tôi trở nên can đảm, mà còn truyền cho
mỗi chúng tôi tình yêu thương lớn lao, thứ tình cảm không sách vở nào dạy được.
Tôi lên học lớp tám đúng vào năm kinh tế đất
nước quẫn bách nhất. Hầu như vào mùa đông không đứa nào có đủ áo ấm. Trong khi
đó lớp học lại ở ngay cạnh cánh đồng, cửa sổ thông thống. Những hôm gió bấc
tràn về chúng tôi đều co ro vì lạnh. Một hôm như thế đúng vào giờ học toán. Cô
giáo dạy toán của chúng tôi tên là Hạnh, nổi tiếng là nghiêm khắc. Cô đặt ra những
yêu cầu rất ngặt nghèo về tác phong cho học sinh. Ngáp hay ho thì phải che tay
lên miệng. Vào lớp không được đội mũ, không được nói chuyện, không được gõ
bàn...Nếu ai đó vi phạm cô sẽ mời bằng được ra ngoài, cho tới khi hết giờ của
cô. Tất cả chúng tôi đều đã quen với điều đó, vì thế, cho dù rét thấu xương,
không đứa nào dám đội mũ, không đứa nào dám xuýt xoa.
Nhưng hôm đó, vừa bước vào lớp, cô Hạnh phát
hiện ngay ra điều đó. Cô cảm nhận được từng thớ thịt của chúng tôi đang co lại.
Cô lướt nhìn khắp lớp một lượt rồi nói bằng thứ giọng xúc động: “Từ giờ trở đi,
những hôm rét, vào giờ của tôi, các em có thể đội mũ. Nào, những ai có mũ thì đội
cho cô xem”.
Cô lặng lẽ nhìn học sinh lôi mũ từ trong cặp,
trong ngăn bàn. Rồi bỗng cô quay ra, đi rất nhanh về phía phòng ở. Lát sau cô quay
lại với một chồng báo khá nặng mà cô tích cóp được. Cô nhanh chóng chia cho
chúng tôi, bảo chúng tôi độn báo vào trong lớp áo.
Chúng tôi đã vượt qua những mùa đông đói,
rét...theo cách đó của cô giáo dạy toán. Và cho dù đã hơn bốn mươi năm, chưa
bao giờ tôi quên hình ảnh cô Hương chắn trước cửa hầm những hôm bom đạn đầy trời;
chưa bao giờ tôi quên nét mặt tràn ngập niềm cảm thông của cô Hạnh khi cho
chúng tôi những tờ báo thay áo ấm. Có lẽ so với những gì mà con tôi đang nhận từ
nhà trường bây giờ, thì chúng tôi quá thiệt thòi. Nhưng chẳng hiểu sao trong mỗi
việc sáng láng tôi làm, trong mỗi suy nghĩ của tôi hướng tới điều tử tế, lòng
danh dự và trách nhiệm xã hội, đều mang dấu ấn của những gì mình được truyền dạy
từ tấm lòng của thầy cô hồi đó.
Giờ đây khi nền giáo dục nước nhà, nền giáo dục
luôn mơ một giấc mơ lớn, đang phải đối mặt với vô số thách thức, mà một trong số
đó, thuộc về điều quan trọng nhất, là thái độ lạnh lùng, ích kỷ, thậm chí độc
ác của học sinh đến mức đáng sợ mà chưa có cách nào khắc phục được.
Nguyên nhân của tình trạng đáng sợ này, cần phải
nói thẳng, một phần to lớn thuộc về thái độ hành xử thực dụng của người lớn.
Khi triết lý “tiền trao cháo múc” được công khai hóa trong những dịch vụ dạy
ép, học ép, đầy sự dối trá, lừa lọc, thì tất yếu không còn chỗ cho lòng kính trọng,
những tình cảm thiêng liêng. Khi một đứa trẻ chưa hề biết nửa chữ đã phải “lọc
lõi” đối phó với tệ nạn tiền bạc, biết rõ rằng chúng còn lâu mới được vào học nếu
bố mẹ không có tiền, làm sao chúng không lạnh lùng trước tuổi. Phải làm quen với
những ngôn ngữ mặc cả chợ búa, chứng kiến những hành vi chỉ có thể xảy ra ở bến
xe, nhà hàng... thì một tâm hồn trong trắng không tổn thương, vẩn đục mới là lạ.
Nguyên nhân tiếp theo chắc chắn thuộc về gia
đình, xã hội. Những gì đang xảy ra ngày ngày, từ hành động đến lời nói, từ cử
chỉ đến ánh mắt, thậm chí từ cả những ý nghĩ không hình hài, được chi phối bởi
thói ích kỷ, tham lam, vụ lợi của người lớn, đã cho ra thứ văn hóa bị ô nhiễm nặng
bao vây bọn trẻ. Những bài học mang tính thị phạm ấy, đáng lẽ phải cực kỳ tinh
tế, thì chưa bao giờ lại thô lậu và đáng sợ như bây giờ. Ngay trong chính căn
nhà của mình, bọn trẻ cũng không có nổi một góc trong sạch để mơ ước, thì còn
có thể tìm thấy thứ đó ở đâu?
Sự phân cấp giầu, nghèo quá nhanh, quá dễ, với
khoảng cách ngày một xa thường đẻ ra nhiều tệ nạn khó kiểm soát như bạo loạn, sự
kỳ thị, thái độ thù hận...Quốc gia nào cũng đã, đang và còn phải đối mặt với vấn
nạn này. Giáo dục sẽ giúp làm dịu đi các mối xung đột, hàn gắn những tổn thương
xã hội, trước hết bằng việc xác lập sự công bằng, tình yêu thương không phân biệt
trong đối xử ngay trên mỗi giảng đường. Vì thế nhiều nước ưu tiên đầu tư vào nền
giáo dục, chọn lựa kỹ càng những người làm thầy, phi chính trị hóa, ngoài việc
nhắm đến mục tiêu dài hạn là sự phát triển, còn như một sự chuộc lại lỗi lầm
không thể khắc phục ở các lĩnh vực khác. Bọn trẻ cần phải cảm nhận được sự bình
đẳng về phẩm giá, quyền sống, học tập... và chúng không thể tìm thấy những điều
đó ở nơi đâu hơn được tại trường học.
Nhưng đáng tiếc thay, điều quan trọng này
không nằm trong triết lý giáo dục Việt Nam. Hoặc nếu có cũng chỉ là vỏ bề
ngoài, với sự sơn quét hào nhoáng. Trên thực tế, nền giáo dục của chúng ta bị bỏ
rơi ngay từ những người chịu trách nhiệm thiết kế, tạo tác và nuôi dưỡng nó. Họ
đã biết ngay từ đầu về chất lượng kém của cái sản phẩm có tên là giáo dục. Nó
được dành cho những người khác, chứ không phải con cháu họ.
Chẳng biết có còn ai trong số các vị mũ cao áo
dài động tâm nghĩ về điều này?
Hình :
https://www.facebook.com/photo?fbid=10225788613719650&set=a.10214678173885598
.
No comments:
Post a Comment