Các
đảo quốc Thái Bình Dương, chiến trường mới xung đột Mỹ-Trung
13 tháng 7, 2022
Mỹ đang đẩy mạnh cuộc phản công khi
Trung Quốc âm mưu thống trị Thái Bình Dương...
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/07/GettyImages-1192335265.jpg
Tổng thống Taneti
Mamau trong chuyến công du Bắc Kinh ngày 6 Tháng Một 2020 (ảnh: Ding Lin/Xinhua
via Getty) (Xinhua/Ding Lin via Getty Images)
Kiribati, “mắt
xích” mới nhất bị Trung Quốc bẻ gẫy
Trên một nhóm nhỏ đảo san hô ở trung tâm Thái
Bình Dương, người dân đảo quốc Kiribati đã kỷ niệm Ngày Độc lập 11 Tháng Bảy
khi Tổng thống không tham dự cuộc gặp mặt trực tiếp đầu tiên trong ba năm qua.
Tổng thống Taneti Maamau không chỉ quyết định bỏ qua cuộc họp của Diễn đàn Đảo
Thái Bình Dương (Pacific Island Forum) ở Suva, Fiji, mà còn rút nước này khỏi
nhóm 18 thành viên. Một số nhà quan sát tin rằng Bắc Kinh đã nhúng tay vào quyết
định của Maamau trong việc rời khỏi liên minh, nhưng Bộ Ngoại giao Trung Quốc
bác bỏ là “hoàn toàn vô căn cứ” trong một cuộc họp báo.
Ngày 12 Tháng Bảy, Hoa Kỳ thực hiện các biện
pháp khuyến khích các lãnh đạo nhóm Đảo Thái Bình Dương chống lại ý đồ của Bắc
Kinh trong cuộc tranh chấp địa chính trị ngày càng tăng tại một khu vực có tầm
quan trọng chiến lược lớn. Một quan chức chính quyền cấp cao Mỹ nói với phóng
viên: “Hoa Kỳ đang tăng cường sự can dự ở các đảo quốc Thái Bình Dương”. Trong
số các “củ cà rốt” mới của Mỹ có cả tài trợ nhiều hơn cho nghề cá, viện trợ bổ
sung và mở các đại sứ quán mới ở Thái Bình Dương, gồm cả đại sứ quán ở
Kiribati.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/07/GettyImages-1240981695.jpg
Tổng thống kiêm Ngoại
trưởng Taneti Maamau của Kiribati trong cuộc gặp Ngoại trưởng Trung Quốc Vương
Nghị tại Tarawa, Kiribati, ngày 27 Tháng Năm 2022 (ảnh: Xinhua via Getty
Images)
Các cam kết mới do Phó Tổng thống Mỹ Kamala
Harris trình bày trước các nhà lãnh đạo Thái Bình Dương tại diễn đàn khai mạc
ngày 13 Tháng Bảy sẽ nhấn mạnh đến việc nâng cao tầm quan trọng của Thái Bình
Dương trong chiến lược khu vực của Mỹ. Thật ra, Mỹ đã quan tâm đến các đảo quốc
Thái Bình Dương trong vài tháng trở lại đây khi Trung Quốc đã và đang đạt được
một loạt các thỏa thuận với khu vực.
Quyết định thắt chặt quan hệ kinh tế và ngoại
giao với Trung Quốc của Kiribati cho thấy mức độ khẩn cấp của những động thái
ngoại giao trong khu vực và áp lực đang đè nặng lên các nhà lãnh đạo Thái Bình
Dương khi họ cố gắng giải quyết các vấn đề trong nước. Anna Powles, giảng viên
cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh (Centre for Defence and
Security Studies) thuộc Đại học Massey ở New Zealand, nhận định: “Các ý đồ địa
chính trị trong khu vực là rõ ràng. Vấn đề còn khuất tất là kế hoạch của Tổng
thống Maamau ẩn giấu điều gì. Và ông hy vọng đạt được những gì khi rút Kiribati
khỏi diễn đàn, và nó sẽ mang lại lợi ích gì cho người dân Kiribati?”.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ nói với CNN:
“Chính phủ Mỹ hoan nghênh những đóng góp cho sự
phát triển của khu vực, miễn là phải tuân thủ các tiêu chuẩn cao. Tuy nhiên,
khi sự tham gia của Trung Quốc trong khu vực ngày càng tăng, chúng tôi đã chứng
kiến loạt hành vi ‘có vấn đề’, gồm cả việc đưa ra các
yêu sách hàng hải vô pháp và quân sự hóa các khu vực tranh chấp ở Biển Đông,
các hoạt động kinh tế mang tính ‘thả con săn sắt bắt con cá rô’, đánh bắt cá
chui không kiểm soát, các khoản đầu tư làm mọt ruỗng chính quyền sở tại, tạo cơ
hội cho tham nhũng và vi phạm nhân quyền”.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/07/GettyImages-1316803472.jpg
Ảnh vệ tinh đảo
Kanton thuộc Kiribati (ảnh: Gallo Images/USGS/NASA Landsat data processed by
Orbital Horizon)
Tại sao lại
Kiribati?
Dù Trung Quốc phủ nhận không “xúi” Kiribati rời
diễn đàn nhưng giáo sư Anne-Marie Brady, chuyên gia về các chính sách của Trung
Quốc ở Thái Bình Dương tại Đại học Canterbury, phân tích:
“Dựa trên quan sát về hoạt động gần đây của
Trung Quốc ở Thái Bình Dương, quyết định của Kiribati có ảnh hưởng rõ ràng của
Bắc Kinh và chính Trung Quốc đã hướng dẫn đảo quốc không nên tham dự. Thời điểm
đưa ra thông báo bỏ họp cho thấy ý đồ phá vỡ sự thống nhất ở Thái Bình Dương ngay
khi diễn đàn chuẩn bị đưa ra phản ứng tập thể về âm mưu tạo ra một hiệp ước an
ninh do Trung Quốc bảo trợ trong khu vực”.
Kiribati là một nhóm gồm 33 đảo san hô nằm rải
rác trên một khu vực rộng lớn của trung tâm Thái Bình Dương với tổng diện tích
3,5 triệu km vuông (1,3 triệu dặm vuông), kể cả phần biển chủ quyền, còn lớn
hơn cả Ấn Độ. Quốc đảo có tài nguyên đánh cá rất lớn. Khoảng 100,000 người sống
ở đó dưới thời Tổng thống thân Bắc Kinh Maamau (tái đắc cử nhiệm kỳ thứ hai vào
năm 2020).
Ba năm trước, khi Diễn đàn Đảo Thái Bình Dương
họp lần cuối tại Tuvalu vào Tháng Tám, 2019, Kiribati đã liên kết với Đài Loan.
Nhưng trong vòng vài tuần trước diễn đàn, Kiribati đã thay đổi lập trường sau
khi theo dõi Quần đảo Solomon chuyển qua “chơi” với Bắc Kinh. Chỉ trong vòng
vài tháng, Maamau đã gặp nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình tại Bắc Kinh để
ký một biên bản ghi nhớ hợp tác về sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc.
Ông Tập tuyên bố “Trung Quốc sẵn sàng kết hợp
Vành đai và Con đường vào Tầm nhìn 20 năm của Maamau (KV20) từ 2016-2036 – để tạo
ra một quốc gia giàu có hơn, hạnh phúc hơn và hòa bình”. Jessica Collins, một
nhà nghiên cứu thuộc Chương trình Đảo Thái Bình Dương của Viện Lowy giải thích:
“Kiribati khao khát được phát triển, vì vậy họ
muốn ký càng nhiều thỏa thuận phát triển càng tốt. 30% dân số Kiribiti sống
trong cảnh nghèo đói. Tỷ lệ tăng trưởng khoảng 0.3 đến 0,6% nên sẽ rất khó khăn
trong bối cảnh kinh tế hiện tại”.
Đây cũng là điểm yếu chính của đảo quốc này.
Theo Tầm nhìn 20 năm của Maamau, kinh tế nơi này phụ thuộc vào việc xây dựng
ngành du lịch và đánh cá. Kiribati không chỉ có các rặng san hô tuyệt đẹp mà
còn có một trong những vùng đặc quyền kinh tế lớn nhất thế giới. Powles nói
thêm: “Trung Quốc rất quan tâm đầu tư vào việc vùng đặc quyền kinh tế của
Kiribati và nghề cá của Kiribati. Nếu Trung Quốc có vai trò trong quyết định rời
diễn đàn của Kiribati thì điều đáng quan ngại là mức độ ảnh hưởng của Trung Quốc
ở đảo quốc này đã đạt đến cấp chính trị cao nhất”.
Mỹ phản ứng như thế
nào?
Để giúp các quốc đảo Thái Bình Dương đối phó với
mối đe dọa, Hoa Kỳ cho biết sẽ cùng các đồng minh và đối tác Úc, Nhật Bản, New
Zealand và Vương quốc Anh thành lập nhóm hành động Partners in the Blue
Pacific (Đối tác ở Thái Bình Dương Xanh) để hỗ trợ các ưu tiên và thúc
đẩy phát triển khu vực.
Các cam kết của Hoa Kỳ gồm tài trợ $60 triệu một
năm (tăng gấp ba lần hiện nay) trong 10 năm để đảm bảo quyền đánh bắt của Mỹ ở
các đảo Thái Bình Dương; công bố chiến lược của Mỹ và bổ nhiệm phái viên đầu
tiên của Mỹ tại Diễn đàn Đảo Thái Bình Dương. Bên cạnh đó là sự quay lại của
“quyền lực mềm” Peace Corps (Quân đoàn Hòa bình) tại bốn quốc gia Fiji, Tonga,
Samoa, Vanuatu.
Đối với Trung Quốc và Mỹ, toàn bộ khu vực Thái
Bình Dương đại diện cho cả an ninh lẫn cơ hội. Kiribati còn là một phi trường
quân sự quan trọng, như từng chứng minh trong quá khứ. Trong Đại chiến Thế giới
lần thứ hai, Mỹ và các đồng minh đã sử dụng đường băng duy nhất tại phi trường
Canton (nay là phi trường Đảo Kanton) làm điểm dừng tiếp nhiên liệu quan trọng
cho các máy bay ra vào Thái Bình Dương.
Khi chiến tranh kết thúc, tính hữu dụng của nó
không còn và phi trường dần hư hỏng. Năm 1979, khi Kiribati giành được độc lập
từ Anh, Mỹ ký Hiệp ước Tarawa để giữ quyền phủ quyết việc cho phép bên thứ ba sử
dụng các cơ sở cũ của Mỹ tại Kanton và các đảo khác.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/07/GettyImages-1241298201.jpg
Mỹ tăng cường các
chiến thuật sử dụng quyền lực mềm lẫn “quyền lực cứng” tại mặt trận không tiếng
súng châu Á-Thái Bình Dương. Trong ảnh là Hội nghị PALS22 (Pacific Amphibious
Leaders Symposium), với sự có mặt của tướng tư lệnh Thủy quân lục chiến Mỹ
Steven R. Rudder; tổ chức tại Tokyo ngày 14 Tháng Sáu 2022 (ảnh: David
Mareuil/Anadolu Agency via Getty Images)
Giáo sư Anne-Marie
Brady cho biết:
“Hiệp ước qui định các cơ sở trên 14 hòn đảo
mà trước đây Mỹ tuyên bố chủ quyền không thể được sử dụng cho mục đích quân sự
nếu không có sự đồng ý của Mỹ. Tuy nhiên có nhiều cách để lách luật. Nếu không
tiến hành ngay các nhiệm vụ quân sự mà chỉ dân sự, bên thứ ba có thể tránh được
điều khoản đó. Trung Quốc đang tìm kiếm một vị trí thuận lợi để đặt căn cứ quân
sự ở Thái Bình Dương. Và giống như những nơi khác ở Ấn Độ Dương – Thái Bình
Dương, họ thực hiện suôn sẻ bằng cách thông qua các phi trường và cảng biển có
sẵn với chức năng kép quân-dân sự”.
Theo Reuters, năm ngoái, Kiribati cho biết
Trung Quốc có kế hoạch nâng cấp đường băng để kết nối các đảo tốt hơn và cải
thiện du lịch. Vào Tháng Năm, tờ The Guardian dẫn tuyên bố của
Teburoro Tito, đại sứ Kiribati tại Mỹ và Liên Hợp Quốc: “Về nguyên tắc, Trung
Quốc đã đồng ý tài trợ nâng cấp đường băng, sau khi Mỹ thông báo việc tài trợ
có thể mất nhiều năm. Rõ ràng Mỹ đã từ chối chúng tôi!”. Ngày 12 Tháng Bảy, người
phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc xác nhận với CNN: “Trung Quốc
đang thăm dò khả năng nâng cấp phi trường Kanton theo yêu cầu của chính phủ
Kiribati để thuận tiện cho việc đi lại trong đảo…”.
No comments:
Post a Comment