Tập
Cận Bình đã gây hại cho kinh tế Trung Quốc như thế nào?
Nguồn: “How
Xi Jinping is damaging China’s economy”, The Economist, 26/05/2022
Biên dịch:
Phạm Thị Hồng Nhung
25/07/2022
https://nghiencuuquocte.org/2022/07/25/tap-can-binh-da-gay-hai-cho-kinh-te-trung-quoc-nhu-the-nao/
Những chính sách thiếu linh hoạt đang lấn lướt
chủ nghĩa thực dụng tại Trung Quốc.
Hơn 20 năm
qua, Bắc Kinh là nguồn tăng trưởng mạnh nhất và đáng tin cậy nhất đối với nền
kinh tế thế giới, đóng góp một phần tư vào tăng trưởng GDP toàn cầu suốt giai
đoạn ấy, và liên tục tăng quy mô trong 79 trên tổng số 80 quý. Trong phần lớn
thời gian kể từ lúc Trung Quốc mở cửa sau khi Mao qua đời, Đảng Cộng sản đã chọn
hướng tiếp cận thực dụng trong việc làm giàu cho quốc gia bằng cách kết hợp các
cải cách thị trường với sự kiểm soát của nhà nước.
Tuy nhiên,
giờ đây, nền kinh tế ấy đang bị đe dọa. Trước mắt là bởi chiến dịch zero-covid
khiến nền kinh tế thụt lùi và có thể đưa đến tình trạng bấp bênh. Điều đó làm
trầm trọng thêm một vấn đề lớn hơn, đó là cuộc đấu tranh tư tưởng của Chủ tịch
Tập Cận Bình để tái tạo chủ nghĩa tư bản nhà nước. Nếu cứ tiếp tục như vậy,
Trung Quốc sẽ phát triển chậm hơn, theo một cách khó đoán hơn, với nhiều hậu quả
cho thế giới và chính nó.
Với những
đợt bùng phát mới ở Bắc Kinh và Thiên Tân, viễn cảnh sạch bóng Covid vẫn còn xa
Trung Quốc dù giãn cách tại Thượng Hải đã được nới lỏng gần 2 tháng qua. Hơn
200 triệu người đang sống dưới sự kiểm soát gắt gao, và nền kinh tế thì lao
đao. Doanh số bán lẻ trong tháng 4 đã thấp hơn 11% so với cùng kỳ năm trước, với
lượng mua hàng KFC, xe hơi và Cartier đều không mấy khả quan. Mặc cho công nhân
phải ở qua đêm tại nhà máy, sản lượng công nghiệp và xuất khẩu đã giảm xuống.
Trong suốt cả năm, lần đầu tiên kể từ năm 1990 sau vụ thảm sát Thiên An Môn,
Trung Quốc có thể phải vật lộn để tăng trưởng nhanh hơn Hoa Kỳ. Còn đối với Tập,
đây là một thời điểm tồi tệ: sau Đại hội Đảng lần thứ 20 vào cuối năm nay, ông
được xác định sẽ tiếp tục nhiệm kỳ thứ 3 với tư cách chủ tịch nước, phá vỡ “quy
tắc 2 nhiệm kỳ” gần đây của lãnh đạo Trung Quốc.
Thế nhưng
ông Tập chính là người chịu trách nhiệm cho hai đòn giáng vào nền kinh tế. Đầu
tiên là chính sách zero-covid suốt 28 tháng qua, xuất phát từ lo ngại của Đảng
về việc mở cửa có thể dẫn đến làn sóng lây nhiễm và lấy đi mạng sống của hàng
triệu người. Điều đó có thể đúng, nhưng Trung Quốc đã lãng phí khoảng thời gian
quý giá: 100 triệu người trên 60 tuổi vẫn chưa được tiêm mũi 3. Trung Quốc từ
chối nhập khẩu vắc xin mRNA, vốn hiệu quả hơn, thay vào đó là đẩy chiến dịch
zero-covid sang năm tiếp theo. Trung Quốc cũng đã từ bỏ việc đăng cai tổ chức
Asian Cup, một vòng chung kết bóng đá dự kiến diễn ra vào tháng 6/2023. Người
ta đã nói về các chốt kiểm dịch thường trực và một đội quân trong tư thế sẵn
sàng để ngoáy mũi “mãi mãi”. Omicron có khả năng lây nhiễm cao nên những đợt
bùng phát và giãn cách xã hội mới là không thể tránh khỏi. Nhưng vì chính sách
zero-covid được gắn liền với ông Tập, bất kỳ lời chỉ trích nào đối với chính
sách đó đều bị coi là phá hoại.
Chính sự
mù quáng ý thức hệ ấy là nguồn cơn của đòn giáng thứ hai – một chuỗi những sáng
kiến kinh tế mà ông Tập gọi là “khái niệm phát triển mới” nhằm giải quyết “những
thay đổi chưa từng thấy của thế kỷ”, chẳng hạn như sự phân tách Mỹ-Trung. Các mục
tiêu đều hợp lý: giải quyết bất bình đẳng, tình trạng độc quyền và nợ, bảo đảm
cho Trung Quốc thống trị các công nghệ mới, đồng thời củng cố nền kinh tế chống
lại các lệnh trừng phạt của phương Tây. Tuy nhiên, Tập tin rằng Đảng phải nắm
vai trò lãnh đạo trong mọi trường hợp, còn việc thực thi chính sách này lại
mang tính trừng phạt và mắc nhiều sai sót. Hàng loạt khoản tiền phạt, những quy
định mới và những cuộc thanh trừng đã khiến ngành công nghệ vốn năng động (đóng
góp 8% GDP quốc gia) bị đình trệ. Một cuộc đàn áp dã man nhưng không triệt để
khác được áp lên lĩnh vực bất động sản (chiếm hơn 1/5 GDP quốc gia) đã dẫn đến
khủng hoảng nguồn vốn — một lý do khiến doanh số bán nhà trong tháng 4 giảm 47%
so với một năm trước đó.
Chính phủ
hi vọng việc thực hiện một chương trình kích thích kinh tế lớn sẽ giúp Trung Quốc
đạt được mục tiêu tăng trưởng chính thức 5,5% cho năm 2022 và làm dịu những lo
lắng trước thềm đại hội. Thủ tướng Lý Khắc Cường ngày 19/5 đã kêu gọi các quan
chức “hành động một cách quyết đoán” để khôi phục tăng trưởng, ngân hàng trung
ương đã giảm lãi suất thế chấp, và Đảng đã trấn an các ông trùm công nghệ đang
hoảng loạn. Bước tiếp theo có thể là một chương trình xây dựng cơ sở hạ tầng lớn
được tài trợ bằng trái phiếu chính phủ.
Nhưng những
khoản nợ dâng cao và những khối bê tông sẽ không thể ngăn cản các đợt phong tỏa
hà khắc hay giảm bớt rủi ro từ mô hình kinh tế của ông Tập, liên quan đến việc
mở rộng phạm vi của thành tố kém năng suất nhất trong nền kinh tế Trung Quốc,
đó là kinh tế nhà nước. Chính sách công nghiệp của Trung Quốc đã đạt được những
thành công đáng kể, chẳng hạn như xây dựng vị thế thống trị trên toàn cầu trong
lĩnh vực pin công nghệ cao. Ông Tập hi vọng công nghệ và một nhóm các quỹ đầu
tư nhà nước mới sẽ giúp việc ra quyết định nhanh chóng dễ dàng hơn. Nhưng đừng
quên tất cả những thất bại ảm đạm, từ các ngành công nghiệp nặng cho đến vi mạch.
Mặc khác,
các ưu đãi dành cho khu vực có năng suất cao nhất của nền kinh tế – khối tư
nhân – đã bị thiệt hại. Thị trường tài chính đã chứng kiến điều đó với lượng lớn
dòng tiền chảy ra. Chi phí vốn tăng: cổ phiếu Trung Quốc giao dịch với mức chiết
khấu 45% so với cổ phiếu của Mỹ, một mức chênh lệch gần như kỷ lục. Tính toán của
các nhà đầu tư và doanh nhân đang thay đổi. Nhiều người lo ngại rằng lợi nhuận
tài chính cho các doanh nghiệp sẽ bị giới hạn bởi một Đảng chính trị luôn cảnh
giác với sự giàu có và quyền lực của giới tư nhân. Các nhà đầu tư mạo hiểm nói
rằng họ đã chuyển sang đặt cược vào những khoản trợ cấp lớn nhất, chứ không phải
những ý tưởng tốt nhất. Lần đầu tiên sau 40 năm, cải cách tự do hóa không xuất
hiện trong bất cứ lĩnh vực lớn nào của nền kinh tế. Nếu không có chúng, tăng
trưởng sẽ bị ảnh hưởng.
Nền kinh tế
mang đậm dấu ấn ý thức hệ của Tập tác động lớn đến thế giới. Dẫu rằng biện pháp
kích thích có thể làm tăng nhu cầu, nhiều khả năng sẽ xảy ra tình trạng phong tỏa
tiếp diễn, đe dọa nền kinh tế toàn cầu vốn đang trên ngưỡng suy thoái. Trong
kinh doanh, quy mô và sự tinh vi của thị trường Trung Quốc luôn hấp dẫn các
công ty đa quốc gia, nhưng ngày càng có nhiều doanh nghiệp chọn tái cân bằng
chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc – như Apple đang làm. Doanh nghiệp Trung Quốc
có thể sẽ thống trị một số ngành công nghiệp trong những năm 2030 sắp tới,
nhưng phương Tây có khả năng trở nên thận trọng hơn đối với việc nhập khẩu các
sản phẩm Trung Quốc. Về ngoại giao, một giới tư nhân ít tham vọng và ít độc lập
hơn đồng nghĩa với việc hiện diện của Bắc Kinh ở nước ngoài sẽ do nhà nước dẫn
dắt và mang tính chính trị nhiều hơn. Điều đó vừa gây hại lại vừa kém hiệu quả,
như báo cáo đặc biệt của chúng tôi về Trung Quốc và châu Phi đã chỉ ra.
Cuộc sống
sẽ thế nào bên trong một Trung Quốc biệt lập hơn? Trong khi người dân trút giận
trên mạng về tình trạng phong tỏa và mất việc làm, điều này vẫn khó có thể chuyển
thành bạo loạn nhờ sự giám sát, tuyên truyền và ủng hộ rộng rãi cho các mục
tiêu của đảng. Một số nhà kỹ trị không đồng ý với sự chuyển hướng thiên tả hiện
tại nhưng không đủ quyền lực và lòng dũng cảm để phản đối nó. Và trong chừng mực
mà chúng ta có thể suy đoán được từ chiếc hộp đen của chính trị cấp cao ở Trung
Quốc, ông Tập, năm nay 68 tuổi, đang không có đối thủ. Tuy nhiên, trước thềm Đại
hội Đảng vốn sẽ chứng kiến Tập nắm giữ quyền lực của mình cho đến ít nhất năm
2027, những khiếm khuyết của chế độ độc nhân trị ở nền kinh tế lớn thứ hai thế
giới đang hiển hiện rõ ràng.
--------------------------
NGUỒN :
How
Xi Jinping is damaging China’s economy
Inflexible
policies are trumping pragmatism
May 26th
2022
No comments:
Post a Comment