9-20-2012
Đó là một cách miêu tả tính chất cuốn sách nhan đề “The China Choice: Why America should share
power” (Những Chọn Lựa Đối Với Trung
quốc: Tại sao Hoa Kỳ cần chia quyền lực với Trung quốc”) của ông Hugh
White, một nhà nghiên cứu chiến lược người Úc mới xuất bản viết về quan hệ
tương lai giữa Trung quốc và Hoa Kỳ.
Các nhà nghiên cứu khác trên thế giới cho cuốn “The China Choice” của ông White có tính
độc lập, và tác giả phân tích mối quan hệ này qua những dữ kiện địa lý chính
trị (geopolitics) thực tế trước mắt hơn là để cho tình cảm và ý muốn của mình
chi phối kết luận. Tuy nhiên đặt dưới một góc nhìn gắt gao hơn độc giả không
thể không thấy cuốn sách “The China
Choice” phản ánh sự lo lắng của Úc châu khi nhìn về phương Bắc. Tại đó
Trung quốc đang phát triển sức mạnh của một tân siêu cường trong khi Hoa Kỳ
đang yếu ớt tìm cách củng cố thế đứng – cũng của một siêu cường trong thế kỷ 20
– tại một vùng địa lý Hoa Kỳ có ảnh hưởng bao trùm trong suốt 60 năm qua. Cuộc
tranh chấp giữa Trung quốc và Hoa Kỳ trong thế kỷ này có ảnh hưởng trực tiếp
đến tương lai của Úc châu, và điều này – dù muốn dù không – cũng đã ảnh hưởng
đến lối phân tách của ông White.
Hoa Kỳ bỏ cuộc nhường Tây Thái Bình Dương cho Trung quốc hay dồn
lực lượng đến chận ảnh hưởng của Trung quốc và chấp nhận chiến tranh đều là
những viễn ảnh đen tối cho Úc châu. Úc châu không muốn bị Trung quốc khống chế
nếu Hoa Kỳ bỏ Tây Thái Binh Dương mà đi. Úc châu cũng không thể không đứng về
phía Hoa Kỳ nếu có một cuộc chiến tranh giữa Trung quốc và Hoa Kỳ mà hậu quả
không thể lường trước được. Cho nên diễn biến an toàn nhất cho Úc châu là hai
bên chia ảnh hưởng tại Tây Thái Bình Dương. Và đó là kết luận của cuốn “The China Choice: Why America should share
power”.
Ông Hugh White không nhìn nhận trong cuốn sách của ông đây là
giải pháp an toàn nhất cho Úc châu mà lập luận rằng đây là giải pháp tốt nhất
cho nền hòa bình lâu dài của thế giới. Và trong giải pháp “hòa” này ông White không đưa ra một kế hoạch cụ thể nào ngoại trừ
đề nghị Hoa Kỳ nhường bán đảo Đông Dương
(gồm 3 nước Việt, Miên và Lào) cho Trung quốc. Ông không nói nhường như thế nào
vì Việt Nam là một nước có chủ quyền và từng kiên cường giữ gìn nền độc lập của mình không phải ai đặt
đâu ngồi đó. Ngoài ra tuy không nói ra ông White cũng hàm ý rằng trong giải
pháp “chia ảnh hưởng” Hoa Kỳ sẽ phải để cho Trung quốc thống nhất Đài Loan và
làm chủ vùng biển trong vòng đai an toàn thứ nhất gồm Nhật Bản, Phi luật Tân và
Mã Lai Á.
Ông Hugh White lập luận rằng khó có một vị tổng thống Hoa Kỳ nào
đủ can đảm chủ trương một giải pháp lẳng lặng bỏ đi dù điều kiện thực tế buộc
như vậy. Còn chiến tranh chỉ có thể xẩy
ra khi hai hải lực hùng mạnh cùng hiện diện trên một vùng chiến lược mà không
bên nào nhượng bộ bên nào.
Vùng biển chiến lược của Trung quốc hiện nay là vòng đai thứ
nhất choàng qua các nước Nhật Bản, Phi Luật Tân và Mã Lai Á trong đó có Đài
Loan và Biển Đông. Nhưng vùng biển đó cũng là nơi Hoa Kỳ đang có quyền lợi sinh
tử. Tuy nhiên sự phát triển vũ khí của Trung quốc cho thấy trong một tương lai
gần Trung quốc có khả năng không cho các mẫu hạm của Hải quân Hoa Kỳ hoạt động
trong vòng đai thứ nhất một cách an toàn. Lúc đó, muốn bảo đảm an toàn cho Hạm
đội 7 hoạt động trong vùng Hoa Kỳ phải trừ khử các căn cứ hỏa tiễn của Trung
quốc trên đất liền và điều này sẽ dẫn tới chiến tranh. Hậu quả sẽ vô cùng to
lớn và Hoa Kỳ không có điều kiện tâm lý để đưa mình vào một sự chọn lựa như
vậy.
Năm 1962 tổng thống
Kennedy chấp nhận chiến tranh nguyên tử chọn giải pháp phong tỏa tàu bè Liên xô đến Cuba và ra tối hậu thư cho Liên xô gỡ bỏ dàn
nguyên tử đặt tại Cuba vì dàn hỏa tiễn Cuba đe dọa an ninh của Hoa Kỳ. Hôm nay
nếu Trung quốc không cho Hải quân Hoa Kỳ hoạt động trong vòng đai an toàn của
Trung quốc thì nền an ninh của Hoa Kỳ cũng không trực tiếp bị đe dọa.
Trong chiến tranh lạnh với Liên Xô, Hoa Kỳ có nhiều ưu thế. Hoa
Kỳ chỉ lo kho vũ khí nguyên tử của Liên xô, còn về các mặt khác như ảnh hưởng
chính trị và kinh tế Hoa Kỳ đều vượt trội Liên xô. Sinh hoạt kinh tế và tài
chánh giữa Hoa Kỳ và Liên xô cũng không lệ thuộc vào nhau và tròng tréo như
hiện nay giữa Trung quốc và Hoa Kỳ. Triệt hạ nền kinh tế Liên xô, Liên xô sẽ
sụp đổ. Nhưng nếu Hoa Kỳ triệt hạ được nền kinh tế của Trung quốc, nền kinh tế
Hoa Kỳ cũng sụp đổ theo.
Ông Hugh White viện dẫn hai trường hợp lịch sử để khuyên Hoa Kỳ
không nên vì sợ Trung quốc lớn mạnh tranh giành ảnh hưởng với mình mà hành động
nóng vội. Dẫn chứng cuộc chiến tranh Peloponnesian
trong thế kỷ thứ năm trước Tây lịch (431-403 BC) giữa hai thị trấn Hy lạp
Sparta (thuộc tỉnh Peloponnese) và Athens kéo dài 27 năm đưa đến sự sụp đổ của
Athens mà ông White cho rằng do Sparta lo sợ sự lớn mạnh của Athens sau khi
(Athens) đánh bại cuộc xâm lăng của Ba Tư trong một trận chiến kéo dài 49 năm
(490 – 449 BC). Lịch sử sẽ không tái diễn nếu Hoa Kỳ hành động như Sparta vì
Trung quốc sẽ không sụp đổ như Athens. Sparta đã thắng nhưng giá phải trả quá
đắt để sau đó cũng suy tàn.
Bài học thứ hai là bài học “Đa
Quốc Liên Minh” (Congress System) thiết lập tại Âu châu từ năm 1815 sau khi
Napoleon của Pháp bị đánh bại gồm các nước Anh, Áo , Đức, Phổ (sau sát nhập vào
Đức) chia đều quyền lực giữ thế cân bằng và kềm chế Pháp. Hệ thống đa quốc sụp đổ sau đó do bất đồng
quyền lợi và đánh nhau giữa các thành viên nhưng sáng kiến đa quốc này là tiền
thân của Hội Vạn Quốc (League of
Nations thành lập sau Thế chiến 2) và Liên
Hiệp quốc (United Nations) sau này. Dựa vào khuôn khổ này ông White đề nghị
Tứ Quốc Liên Minh chia đều ảnh hưởng
và quyền lợi trong vùng Á châu Thái Bình Dương giữa Trung quốc, Hoa Kỳ, Ấn Độ
và Nhật Bản. Việc đầu tiên là hóa giải khâu tranh chấp nóng đang tồn tại là
Biển Đông bằng cách nhường Đông Dương cho Trung quốc.
Ý của ông Hugh White đó là chuyện tương lai. Hiện tại Hoa Kỳ
đang đẩy mạnh chính sách đương đầu. Và không có dấu hiệu gì Trung quốc lo ngại
toan tính của Hoa Kỳ. Từng bước một Trung quốc xây dựng thế lực và nếu sự tiên
đoán của Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế (IMF) là chính xác trong 5 năm nữa khi nền kinh tế
Trung quốc qua mặt Hoa Kỳ (1) thì
Hoa Kỳ cũng phải tính toán lại xem khả năng mình có thể làm gì được tại cửa ngõ
của Trung quốc.
Ý kiến chia ảnh hưởng để duy trì hòa bình tại Á châu không phải
là một ý kiến mới mẻ. Hơn 10 năm trước tổng thống Clinton khi bàn về sự cạnh
tranh của Trung quốc từng tuyên bố rằng, nếu không làm cảnh sát quốc tế, Hoa Kỳ
có thể dùng thế siêu cường để tạo ra một trật tự mới trên thế giới trong đó các
quốc gia có thể sống hài hòa với nhau trong hòa bình (2) . Bà Hillary Clinton,
người chủ trương cứng rắn với Trung quốc trong chuyến thăm viếng Trung quốc mới
đây, hôm 31/8 đã nói khéo với Trung quốc rằng “Thái Bình Dương đủ rộng cho tất cả chúng ta” (nguyên văn: The
Pacific is big enough for all of us) (3), và hãng thông tấn Tân Hoa Xã đã nhanh
chóng đáp lại “… nhưng cũng đủ hẹp để gây
ra tranh chấp đe dọa hòa bình trong vùng và trên thế giới” ( … small
enough to create conflicts that can threaten
peace in the region and the world at large) (4) . Cũng là biển,
nhưng bà Clinton nói đến Thái Bình Dương, trong khi Tân Hoa Xã nói đến vùng
biển Tây Thái Bình Dương .
Cuốn sách của ông White tạo ra nhiều chú ý trên thế giới vì cho
đến nay ít nhà nghiên cứu chiến lược đưa ra một cái nhìn bộc trực nhìn nhận vị
thế của Trung quốc và không còn xem Hoa Kỳ là thế lực vô địch trên thế
giới. Ông Robert James Lee Hawke, nguyên thủ tướng Úc châu từ 1983 đến 1991 viết rằng: “Qua cuốn ‘Những chọn lựa đối với Trung quốc’
học giả Hugh White không để trí tuệ bị vướng víu bởi các quan điểm đang thịnh
hành để phân tích một vấn đề quan trọng có tính quyết định Úc châu sẽ được sống
trong hòa bình hay không. Một cuốn sách cần đọc” (5) .
Ông Robert D.
Kaplan, nhà phân tích địa lý chính trị cho cơ sở
Stratfor và là tác giả của cuốn “The
Revenge of Geography: What the Map tells us about coming conflicts and the
battle against fate” viết về cuốn ‘The
China Choice’ như sau: “Cuốn sách của ông White đã làm một tổng hợp
lý thú gây nhiều tranh luận về vấn nạn Đông Á Châu. Cuốn sách bàn về một vấn đề
quốc tế quan trọng là sự biến chuyển trong mối quan hệ giữa Trung quốc và Hoa
Kỳ. Kết luận của tác giả không làm cho Trung quốc hay Hoa Kỳ hài lòng, nhưng sự
thể chắc phải như vậy” (6). Trong khi đó giáo sư Anatol
Lieven, người Anh thuộc đại học King ở Luân Đôn phê bình rằng: “Quan hệ trong tương lai giữa Trung quốc và
Hoa Kỳ là mối đe dọa lớn nhất của thời đại chúng ta. Và qua cuốn The China Choice ông White đã phân tích
chi ly mối quan hệ đó và đề ra giải pháp tránh chiến tranh và duy trì hòa bình.
Các nhà làm chính sách trên thế giới cũng như sinh viên đang nghiên cứu các vấn
đề đương thời trên thế giới đều cần đọc
(7).
Giáo sư kinh tế
học Ross Gregory Garnaut thuộc
Viện Đại học Melbourne, Úc viết: “Ông
Hugh White không ngần ngại nêu ra các hệ lụy của sự phát triển kinh tế của
Trung quốc với một lối lý luận vững chắc giúp cho người Úc có thể vượt qua lối
nhìn tình cảm và duy ý chí của mình để dọn đường cho tương lai đất nước”
(8).
Câu hỏi then chốt là: Quan hệ giữa Trung
quốc và Hoa Kỳ sẽ biến chuyển như thế nào? Chiến tranh giữa Hoa Kỳ và Trung
quốc vào một thời điểm nào đó giữa thế kỷ 21 này có thể tránh được không?
Hoa Kỳ không thể cuốn gói ra đi. Chiến
tranh không lợi cho ai. Và nếu Hoa Kỳ bằng lòng chia đôi thiên hạ chưa chắc
nhân dân Trung quốc đã hài lòng. Qua bao
nhiêu thế kỷ bị các nước Tây phương kềm chế và khinh bỉ, đây là cơ hội để Trung
quốc không chấp nhận một điều gì khác hơn là siêu cường duy nhất trên thế giới
với tư thế tương đương với Anh quốc trong thế kỷ 19 và Hoa Kỳ trong thế kỷ 20.
Và sách lược Trung quốc có thể áp dụng để đạt kết quả này là một trong 13 binh
pháp của Tôn Tử : Thắng một trận giặc mà
không cần một trận đánh nào.
Trong những thập niên tới Trung quốc và Hoa
Kỳ kèn cựa nhau qua một trận giặc không
ranh giới, với những đụng chạm vũ trang chiến thuật do tranh chấp đất, biển,
kinh tế, tài chánh và khoa học. Và một buổi sáng đẹp trời nào đó Trung quốc hy
vọng dồn Hoa Kỳ vào thế bí để phải nhường vị trí siêu cường số một cho Trung
quốc mà không cần một lời tuyên bố nào.
Trước viễn ảnh đó Hoa Kỳ phải làm gì? Thời
thế tạo anh hùng. Và lịch sử Hoa Kỳ tuy
ngắn nhưng cũng không thiếu anh hùng.
Trần Bình Nam
Sept. 16, 2012
(1) xem Power
Shift: Hugh White’s “The China Choice” của Malcolm Turnbull, nguyên dân
biểu quốc hội Úc châu từ 2004 đến 2009
(2) , (3),
(4) “Too Small an Ocean” by
Banyan, The Economist Sept. 8, 2012
(5), (6), (7), (8) Theo
Wikipedia
No comments:
Post a Comment