Hoàng
Hưng
15-9-2012
30
năm, đọc lại Trư cuồng, cảm xúc vẫn như lần đầu. Lần đầu, chuyến đi Hà
Nội mùa thu 1982 đầy sự cố, trong căn nhà nhỏ bên dòng Kim Ngưu đen và thối anh
trao cho tôi tập bản thảo viết tay mới chỉ lưu truyền trong một nhúm bạn chí
cốt. Cuốn truyện đã làm tôi mất ngủ.
Chỉ
riêng những trang tả thực cảnh sống thảm thương của một gia đình nhà văn – nhà
báo nháo nhác xoay quanh cái chuồng lợn, khi sức khỏe và sự tăng trọng từng
ngày của lợn là mục tiêu sống của cả nhà, lũ lợn “nhai gau gáu” hết xương ông
Tchekhov đến sọ ông Dos, “nỗi lợn” làm người chồng thành bất lực trên giường…
đã đủ sức đánh gục người đọc bởi sự chân thực đầy cảm xúc những trải nghiệm
sống của cây bút già dặn. Những trang sử – văn một thời cười ra nước mắt khi cả
Hà Nội lao vào nuôi lợn như con đường duy nhất thoát đói nghèo (không chỉ Hà
Nội, ở Sài Gòn lúc ấy nhiều hộ ở chung cư nuôi lợn đến nỗi làm tắc hết đường
thoát nước!). Xung quanh đó là những câu chuyện bi thương của người lính “B
quay” bị dồn đến bước đường cùng, là nỗi chua chát của những trí thức vỡ mộng sau
cả tuổi thanh xuân hy sinh cho một lý tưởng cao vời giờ mới thấy không phải
dành cho con người sống thực, là nỗi ám ảnh “hình ngục nan đào” với những thẩm
vấn, theo dõi, gài bẫy, phản bội… mà ngành an ninh dùng để khủng bố những người
viết có tư tưởng “chống đối”. (Tôi nhớ từ lâu mình đã đùa bảo các ông anh Dương
Tường, Xuân Khánh, Châu Diên… ở Hà Nội bị cái “flicisme” nó ám – thấy chỗ nào
cũng “flic”, thấy ai cũng “flic” (cớm chìm). Trong bài thơ Người đi tìm mặt
năm 1973 của tôi có hình ảnh “Mặt ga đêm/miệng mở ngủ/ Giật thức/ mắt kinh
hoàng” chính là ám ảnh “flic” ở mọi nơi. Đến khi bị bắt trong vụ Về Kinh Bắc,
tôi mới biết các anh không hề tưởng tượng).
Riêng
sức mạnh tả thực xã hội ấy của Trư cuồng đã vượt hẳn tầm “hiện thực phải
đạo” chung của văn chương chính thống mấy thập kỷ. Nhưng chưa đâu! Cái chưa
từng thấy trong rừng văn làng nhàng kia, chính là nỗi suy tư đau đáu về xã hội,
về lý tưởng, về cuộc đời… Từ hiện thực của “lợn và người”, anh Khánh suy tư,
những suy tư không chút tư biện mặc dù nhiều chỗ “nghĩ thành lời”, độc thoại,
đối thoại (kể cả trong những cuộc thẩm vấn).
Ai
cũng biết có một thuở suy nghĩ là việc nguy hiểm ở nước ta. Suy tư, hay “phản
tư” về lý tưởng chính trị có thể coi là hành động dũng cảm nhất của mấy thế hệ
trí thức dấn thân ở miền Bắc Việt Nam. Ở đây dùng từ “hành động” là theo nghĩa
triết học, nhưng cũng theo nghĩa rất thật mà an ninh dùng để buộc tội họ. Chỉ
cần mấy kẻ gặp nhau, xới lên câu hỏi Que faire? (theo tiêu đề cuốn sách
của nhà Cách mạng Dân chủ Nga TK 19) đã là “hành động”, thậm chí “hành động có
tổ chức”, đủ để lĩnh một cái “án cao su” có thể kéo dài hết đời người. (Chắc
những blogger, những nhà bất đồng chính kiến thời nay thấy từ thưở đó đến giờ
câu chuyện có khác về mức độ nhưng vẫn y xì về bản chất!).
Cũng
vẫn chưa! Điều day dứt nhất của tác giả Trư cuồng mà hiện thực “lợn”
thúc ông đi đến tận cùng của suy tư: đó là “sự ô nhiễm” của chuồng lợn vào xã
hội người. Thực ra “tính lợn” đã tồn tại trong con người qua hàng ngàn năm. Bản
chất của nó là gì? Theo tác giả, “lợn sinh quan” chính là:
“Hãy
chỉ biết ăn – Ăn toàn bèo cũng được. Cứ ăn cho đến lúc cái bụng ta to bằng cái
thúng, và thế là cảm giác no nê, thỏa mãn, hạnh phúc sẽ đến. Tuyệt đối chớ nên
suy nghĩ, vì suy nghĩ là mầm tai ương”.
Chế độ chính trị hiện đại đã tạo điều
kiện cho “tính lợn” trở thành “bái trư giáo”, khi những tên đồ tể lên ngôi với
triết lý sống “cắt tiết cuộc đời” rùng mình của chúng. Càng nguy hiểm khi bọn
đồ tể, hoặc con cháu mang máu huyết của chúng, hết cần mặc áo máu và cầm dao lá
lúa mà vẫn “cắt tiết cuộc đời” một cách êm ả trong bộ thời trang có khi “made
in USA” hẳn hoi với những mối quan hệ dằng dịt và đặc quyền hiến định.
Nguy
hiểm cao độ khi chính những người trẻ tuổi một thời tâm huyết, có ngày tặc lưỡi
tự biện minh việc quẳng những Tchekhov, Dos, Sartre… cho lợn ăn vì nhu cầu “cái
bụng trước đã” (có khác gì những khẩu hiệu “vivre d’abord” – sống cái đã – hay
“kinh tế cái đã”, “ổn định cái đã”?), để rồi trở thành “con rể” và học trò của
bọn đồ tể lúc nào không biết!
Nguyễn
Xuân Khánh dạo ấy thật sự bi quan. Ám ảnh “Trư cuồng” (Porcinomanie –
danh từ ông bịa ra, nghĩa đen là thói tật sống kiểu lợn) không lối thoát đã đưa
anh vào cơn ác mộng mang dáng dấp Trại súc vật của Georges Orwell, một
cõi “Cực-Thiên-Thai” mà những “đỉnh cao trí tuệ” toan tính úp lên đầu nhân loại
trong đó gã Công dân số 1 hiện nguyên hình con lợn Bò. Rồi anh tỉnh dậy, chứng
kiến đứa con trai mê triết của mình quyết định bỏ sách cầm con dao lá lúa đồ tể
để cứu cái bụng của cả nhà!
Anh
chỉ còn biết hóa thân vào người cựu chiến binh trèo lên ngọn cây kêu lên lời
cảnh báo vô vọng “Pooc xi nô ma ni…” rồi ngã xuống chết tốt giữa đám đông ngơ
ngác!
Lời
cảnh báo 30 năm còn nguyên vẹn. Những dự báo của nhà văn đang thành sự thực
nhãn tiền trên đất nước này: “Bái trư giáo” đã biến thành quốc nạn tham nhũng
và ăn cướp, thành lối sống trơ trẽn vô sỉ, đẩy lùi văn hóa giáo dục về điểm báo
động đỏ. Trong khi lời cảnh báo thiết tha của tác giả vẫn bị nhốt trong ngục tù
kiểm duyệt! Đó là một tội ác!
Mãi
đến năm 2005, người đọc mới có được một bản Trư cuồng online do anh Châu
Diên giới thiệu cho tủ sách Talawas.
Ảnh:
Hoàng Hưng – Dương Tường – Xuân Khánh – Châu Diên, Hồ Gươm 2010
Để kết thúc, xin
tiết lộ một chuyện lẽ ra đã động trời từ 30 năm trước, liên quan đến Trư
cuồng.
Tháng
8 năm 1982, trước khi tôi chia tay các ông anh vào lại Sài Gòn, anh Khánh nói
với tôi rất nghiêm chỉnh: “Cậu có cách nào in cái Trư cuồng này ra, bất
kể ở đâu, tớ sẵn sàng chịu mọi hậu quả!”. Tôi nhận lời mà thực sự cũng chưa
biết cách nào đáp ứng nguyện vọng của anh. Hình thức “samizdat” (tự xuất bản ở
Nga thời cuối Cộng) chưa có tiền lệ ở Việt Nam, mà việc gửi ra nước ngoài thì
quá nguy hiểm và tôi cũng chưa có đường. Nhưng tôi cứ nhận. Phút chót, bỗng lo
bản thảo bị tình cờ phát hiện trên đường đi bởi việc lục soát hàng buôn Bắc –
Nam, mà thưở ấy, chẳng thể trông cậy vào đồng lương chết đói, tôi đang kiếm
sống chủ yếu bằng những mặt hàng như thế (máy ảnh từ Sài Gòn ra, Hà Nội vào thì
phim giấy ảnh, thuốc lá sợi, giấy cuốn thuốc lá, cả mỡ lợn nước…). Tôi bèn nhờ
người bạn học “Đảng viên nhưng mà tốt” là anh Lâm Vinh – em trai Vụ trưởng Lâm
Quang Thiệp mang giùm bản thảo Trư cuồng. Anh sẵn sàng. Hôm anh đến nhà
tôi lấy thư giới thiệu với anh Xuân Khánh thì biết tôi vừa bị bắt. Thật là
“tránh vỏ dưa gặp vỏ dừa”. Không bị bắt vì Trư cuồng (nghe còn có lý vì
nó “phản động” thật), lại bị bắt (một cách hết sức vô duyên) vì Về Kinh Bắc!
Hôm
cùng lên lĩnh giải thưởng Hội Nhà văn Hà Nội năm 2006 (tôi: tập thơ Hành
trình, anh Khánh: tiểu thuyết Mẫu thượng ngàn), đứng bên nhau
anh Khánh bật cười phụt ra nửa câu về câu chuyện 30 năm cũ, nhưng rồi nhịn lại.
Thì
bây giờ tôi kể rõ, vì bây giờ tôi mới thực hiện được cái việc anh gửi gắm 30
năm trước. Và đây, nó là cuốn thứ 4 trong tủ sách HHEBOOKS của tôi. Đây là bản
PDF tôi chuyển từ file của anh Châu Diên gửi, chỉ sửa lỗi chính tả đôi chút, và
nhờ làm bìa (sẵn sàng để in khi có cơ hội).
Tháng
8 năm 2012
H.H.
Tác
giả gửi trực tiếp cho BVN
Bạn muốn đọc Trư
cuồng của Nguyễn Xuân Khánh bản PDF xin tải file sau đây:
No comments:
Post a Comment