Gia Minh, biên tập viên RFA
2012-09-16
Tình
hình động đất tại khu vực thủy điện Sông Tranh 2 gây quan ngại không chỉ cho cư
dân và chính quyền địa phương mà còn nhiều giới khác tại Việt Nam.
Tiến
sĩ địa vật lý Nguyễn Thanh Giang trong thời gian qua theo dõi tình hình và có
cuộc trao đổi với phóng viên Gia Minh của Đài Á Châu về vấn đề đó.
Trước
hết ông cho biết những quan sát được về diễn biến động đất tại khu vực thủy
điện Sông Tranh 2 như sau:
TS
Nguyễn Thanh Giang: Từ đầu 2011 đến trước đợt địa chấn này Viện Vật lý Địa cầu
của Việt Nam cho biết đã ghi nhận 52 trận động đất lớn nhỏ trên địa bàn huyện
Bắc Trà My, Nam Trà My và một số địa phương lân cận khu vực công trình thủy
điện Sông Tranh 2.
Đầu
tháng 9 đến nay động đất xẩy ra càng dồn dập, khoảng trên mười trận. Có những
trận khá mạnh. Trận xảy ra lúc 9g rưỡi sáng ngày 7 tháng 9 mạnh 4,2 độ Richter.
Tâm chấn của trận này cách đập thủy điện khoảng 5 km.
Trận
xẩy ra đêm 3 tháng 9 cũng mạnh tới 4,2 độ Richter với độ chấn tiêu sâu 7,3 km ở
ngay bên phải đập chính của hồ chứa thủy điện tại xã Trà Đốc, huyện Bắc Trà My.
Tuy
chưa xẩy ra nứt toác phần vỏ địa cầu tại đây, chưa sụp đổ các công trình xây
dựng nhưng nhiều căn nhà và một số trường học đã nứt tường, vênh cửa. Càng gần
đập thủy điện Sông Tranh 2 tình trạng càng nặng hơn, làm cho nhân dân và các
cấp chính quyền thực sự lo lắng.
Nguyên nhân
Gia Minh: Vậy theo ông
nguyên nhân dẫn đến những chấn động tại khu vực đó là do đâu?
TS Nguyễn Thanh
Giang:
Các trận động đất xẩy ra sau khi tích nước vào những hồ nhân tạo dung lượng lớn
thường được quy vào dạng động đất kích thích. Nguyên nhân chủ yếu của dạng động
đất kích thích là do các đứt gãy nhỏ nguyên thủy của bề mặt vỏ địa cầu, nằm ở
phía dưới lòng hồ thủy điện từ lâu bị đất đá lấp kín, nay xây hồ chứa nước, lớp
đất đá bị nước ngâm bở tơi ra, cộng với áp lực nước do tích nước lớn khiến các
vết đứt gãy tiếp tục bị kích thích nứt sâu hơn, gây ra những xô đẩy của các
mảng vỏ trái đất.
Sông
Tranh hay sông Hồng, sông Đà đều là những vết đứt gãy lớn của vỏ trái đất hình
thành trong lịch sử kiến tạo địa cầu. Vì vậy, xung quanh lưu vực sông đều có
những đứt gãy nhỏ bị đất đá vùi lấp. Bình thường nó ổn định nhưng khi xây hồ
thủy điện và bắt đầu chứa nước, nó sẽ bị tác nhân mới tác động, phá vỡ thế cân
bằng cũ.
Tuy
nhiên những khảo sát gần đây của Viện Vật lý Địa cầu Việt Nam lại cho thấy đã
xuất hiện một số trận động đất có chấn tiêu ở xa hồ thủy điện Sông Tranh nhưng
rất gần với một đứt gãy địa chất mang tên Hưng Nhượng-Tà Vi ở mạn nam đập thủy
điện Sông Tranh. Đứt gãy này chạy theo hướng đông-tây.
Hồ
chứa thủy điện Sông Tranh có dung tích 730 triệu m3 nước, không lớn
lắm, nên người ta nghĩ rằng nó không đủ để có thể gây động đất kích thích ở các
vị trí xa.
Vả
lại động đất kích thích thường xẩy ra sau khi hồ chứa đầy nước trong mùa mưa
trong khi thời điểm xảy ra ba trận động đất lớn nhất nói trên, hồ chứa thủy
điện Sông Tranh lại đang ở mức tích nước tối thiểu, Cho nên có ý kiến cho rằng đứt
gãy Hưng Nhượng-Tà Vi đang hoạt động trở lại.
Ngoài
đứt gãy Hưng Nhượng-Tà Vi ở phía nam, ở phía bắc hồ chứa thủy điện Sông Tranh
còn có đứt gãy Tam Kỳ-Phước Sơn cũng lớn như đứt gãy Hưng Nhượng – Tà Vy và
cũng chạy theo hướng đông – tây. Hai đứt gãy này bị chắn bởi một đứt gãy khác
nữa là đứt gãy Trà Bồng.
Mức
độ nguy hiểm
Gia Minh: Như thế có thể
đánh giá mức độ nguy hiểm của tình hình động đất tại khu vực thủy điện Sông
Tranh 2 ra sao?
TS Nguyễn Thanh
Giang:
Động đất xẩy ra tại các hồ tích nước thủy điện ở nhiều nước trên thế giới đã
thường xẩy ra trong thời gian đầu. Nếu động đất ở Sông Tranh chỉ là động đất
kích thích thì không đáng ngại. Phép thống kê cho thấy hầu hết các trận động
đất kích thích thường nhỏ, chỉ khoảng 4-5 độ Richter và thường không vượt quá
cường độ một trận động đất tự nhiên có thể xảy ra ở khu vực đó.
Những
năm 1989 - 1991 tại vùng hồ chứa nước thủy điện Hòa Bình, sau khi công trình đi
vào hoạt động cũng xảy ra động đất kích thích với cường độ mạnh hơn ở sông
Tranh vì áp lực nước hồ chứa Hòa Bình lớn hơn sông Tranh. Chuỗi động đất kích
thích ở đây đã xảy ra với cường độ 3,5 - 4 độ Richter vào tháng 4/1989 và tăng
đến 5,1 độ Richter vào năm 1991. Song từ năm 1992, vùng hồ thủy điện Hòa Bình
đã trở về trạng thái yên tĩnh.
Hy
vọng động đất ở Sông Tranh dù sẽ tăng cũng không vượt quá 5,5 độ Richter rồi
giảm dần.
Tuy
nhiên nếu các đứt gãy Tam Kỳ - Phước Sơn, Hưng Nhượng – Tà Vy tái hoạt động thì
lại là chuyện khác.
Vỏ
Trái Đất nói chung luôn ở trong trạng thái tích lũy ứng suất, để rồi khi đạt
đến một ngưỡng nhất định vượt quá sức bền của đất đá thì sẽ xảy ra đứt gãy,
dịch động hoặc rung chấn.
Thế
kỷ trước, Việt Nam từng ghi nhận 2 trận động đất lớn là động đất Điện Biên (năm
1935) với cường độ 6,75 độ Richter xảy ra trên đới đứt gẫy sông Mã. Trận lớn
thứ hai là động đất Tuần Giáo (năm 1983), với cường độ 6,8 độ Richter, xảy ra
trên đới đứt gẫy Sơn La.
Ngoài
ra, vùng ngoài khơi Nam Trung Bộ, năm 1923 cũng có 1 trận động đất 6,1 độ
Richter (thuộc ở vùng biển Vũng Tàu, Phan Thiết). Trận động đất này kéo theo
hiện tượng phun trào núi lửa Hòn Choi, trên đới đứt gãy kinh tuyến 109-110.
Công
tác trước mắt
Gia Minh: Vậy theo ông
những công tác cần thực hiện tại khu vực động đất thủy điện Sông Tranh 2 là gì?
TS Nguyễn Thanh
Giang:
Tôi cũng là nhà địa vật lý nhưng chuyên sâu của tôi là nghiên cứu về địa từ
trường, đặc biệt là Cổ từ học. Cùng thế hệ tôi có giáo sư- tiến sỹ Nguyễn Đình
Xuyên, cựu Viện trưởng Viện Vật lý Địa cầu Việt Nam mới là chuyên gia giỏi về
Địa chấn. Nay chúng tôi đều đã nghỉ hưu nhưng một loạt anh em lứa sau như GSTS
Nguyễn Huy Minh, GSTS Nguyễn Hồng Phương … mới là những người đang đảm lãnh
trách nhiệm và có nhiệm vụ giải tỏa một phần những băn khoăn lo lắng của nhân
dân và của chính quyền.
Ngoài
nỗi lo đổ nhà sập cửa, mối lo kinh hoàng hơn là nếu xẩy ra vỡ đập thủy điện
Sông Tranh.
Nếu
động đất Sông Tranh chỉ là động đất kích thích và nếu công trình xây dựng được
thiết kế đúng là có độ kháng chấn 7-8 độ Richter thì có thể coi như chắc chắn
sẽ không có thảm họa xẩy ra.
Tuy
nhiên, tình trạng rò rỉ nước khá nặng nề ở đập Sông Tranh làm cho người ta
không thể không đặt vấn đề nghi vấn chất lượng đập!
Trước
mắt cần công khai minh bạch tất cả những tư liệu và giải thích rõ để nhân dân
hiểu bản chất sự việc đồng thời đưa vào các trường học ở địa phương Sông Tranh
một số tiết giảng về kiến thức địa chấn cũng như cách phòng tránh động đất.
Những kiến thức tối thiểu phải biết để đối phó khi động đất xẩy ra như phải
chui ngay xuống gầm bàn, gầm giường để tránh bị gạch vữa rơi vào đầu hay nép
vào góc tường và chụp lên đầu bất cứ vật gì vớ được để giảm khả năng bị tường
đổ vào người … phải được phổ biến rộng rãi, thấu triệt đến mọi người dân.
Dẫu
sao, hãy cầu mong cho tất cả đều được bình an và thủy điện Sông Tranh vẫn góp
phần thắp sáng lâu dài trong mạng lưới điện quốc gia của ta.
Gia Minh: Cám ơn tiến sĩ về
những trình bày vừa rồi.
Theo
dòng thời sự:
Copyright
© 1998-2011 Radio Free Asia. All rights reserved.
No comments:
Post a Comment