Chỉ viện trợ của Mỹ sẽ
không cứu được Ukraine
Jack Watling
| Foreign
Affairs
Biên
dịch: Viên
Đăng Huy | Hiệu đính: Nguyễn Thế Phương
https://nghiencuuquocte.org/2024/05/11/chi-vien-tro-cua-my-se-khong-cuu-duoc-ukraine/
Để
tồn tại, Kyiv cần phải xây dựng các lữ đoàn mới và buộc Moscow phải đàm phán.
Sau
nhiều tháng trì hoãn, việc Quốc hội Mỹ thông qua gói viện trợ gần 61 tỷ USD cho
Ukraine đã tạo ra cho Kyiv một phao cứu sinh cần thiết. Tuy nhiên, chỉ gói viện
trợ này thôi thì không thể giải quyết những vấn đề lớn hơn của Ukraine trong cuộc
chiến với Nga. Lực lượng Ukraine đang bảo vệ tiền tuyến trải dài khoảng 600 dặm
ở phía nam và phía đông của đất nước, và sự trì trệ kéo dài ở Washington đã khiến
quân đội Ukraine bị dàn mỏng nghiêm trọng. Làn sóng vũ khí và đạn dược của Mỹ sẽ
làm tăng đáng kể chi phí cho cuộc tấn công mùa hè sắp tới của Nga. Gói viện trợ
cũng cung cấp cho các lực lượng Ukraine đủ vật tư để hỗ trợ cho việc lên kế hoạch
quân sự có hệ thống hơn cho mùa hè và mùa thu.
Tuy
nhiên, việc chấm dứt chiến tranh theo những điều khoản thuận lợi cho Ukraine sẽ
đòi hỏi nhiều hơn việc đơn thuần chỉ cung ứng trang thiết bị mới. Hơn hai năm kể
từ cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào Ukraine, mục tiêu của Moscow trong cuộc
chiến vẫn không thay đổi: Điện Kremlin tìm cách khuất phục Kyiv. Những hỗ trợ
mang tính không ổn định và sự trì hoãn chính trị từ phía các đối tác quốc tế của
Ukraine đã khiến kết cục đó trở nên ngày càng khả thi hơn. Nếu Ukraine muốn
ngăn chặn chiến thắng của Nga trong dài hạn, họ sẽ cần một chiến lược toàn diện.
Điều này đồng nghĩa với một chương trình huấn luyện, trang bị và huy động lực
lượng mới. Điều đó có nghĩa là thuyết phục Điện Kremlin rằng việc tiếp tục cuộc
chiến sẽ ngày càng trở nên rủi ro đối với Nga theo thời gian. Cũng có nghĩa là
thiết lập một vị thế đủ mạnh để Ukraine có thể tự mình đặt ra các quy tắc của một
nền hòa bình lâu dài.
Không
có nhiệm vụ nào trong số này là đơn giản, và không có nhiệm vụ nào có thể hoàn
thành chỉ trong một đêm. Ukraine và các đối tác quốc tế cũng không thể lãng phí
thời gian trong việc xây dựng một kế hoạch tiến lên phía trước. Mỹ và các đồng
minh NATO sẽ cần đưa ra các cam kết dài hạn rõ ràng; buộc Nga đàm phán sẽ đặc
biệt khó khăn. Nhưng những lựa chọn khác còn tồi tệ hơn nhiều. Nếu không có một
chiến lược tổng thể như vậy, thời gian xung đột có thể kéo dài, nhưng quỹ đạo của
nó sẽ không thay đổi.
Vật
lộn với bom lượn
Kể
từ mùa thu năm 2023, tình hình chiến trường của Ukraine ngày càng xấu đi. Phần
lớn là do thiếu hụt đạn dược, quân đội Ukraine buộc phải nhường lãnh thổ cho
quân đội Nga, thường là sau khi chịu thương vong đáng kể. Nga đã tập trung khoảng
470.000 quân ở Ukraine và có ý định sử dụng số quân này để cố gắng hoàn thành
việc chinh phục Donbas trong khoảng thời gian còn lại của năm 2024. Các lực lượng
Nga đang tập trung tấn công các thị trấn quan trọng ở phía đông. Chiếm đóng được
chúng sẽ cho phép Nga đe dọa các trung tâm hậu cần chính của Ukraine ở trong và
xung quanh khu vực Donetsk.
Những
thảo luận về các cuộc tấn công mới của Nga có thể gợi lên hình ảnh các đơn vị
xe tăng tấn công phòng tuyến Ukraine, đột phá và sau đó cố gắng khai thác những
thành quả đó sâu vào các vùng lãnh thổ do Ukraine kiểm soát để cắt rời các đơn
vị Ukraine. Nhưng hiện tại, Nga không có khả năng thực hiện những chiến dịch
như vậy, và cũng không có ý định làm như vậy. Sau hơn hai năm chiến tranh, đội
ngũ sĩ quan chuyên nghiệp của Nga đã phải chịu tổn nhất nhân mạng nặng nề, khả
năng lên kế hoạch và đồng bộ các cuộc tấn công quy mô lớn của họ bị hạn chế.
Các cuộc tấn công của Nga chủ yếu bao gồm các cuộc tấn công liên tiếp ở cấp tiểu
đội và đại đội, dẫn đến tiến công chậm chạp với thương vong nặng nề.
Tuy
nhiên, hiện tại Nga có lợi thế pháo binh hơn Ukraine gấp mười lần. Với việc
thông qua gói viện trợ mới của Mỹ, lợi thế đó có thể sẽ giảm xuống còn ba chọi
một ở một số khu vực, điều này sẽ làm tăng tỷ lệ thương vong của Nga. Nhưng Nga
có một số cách để kéo quân đội Ukraine vào các cuộc chiến cũng gây thiệt hại nặng
nề tương tự. Ví dụ, lực lượng Nga đã sử dụng bom lượn cải tiến với hiệu quả tàn
phá nặng nề. Đây là những quả bom FAB-500 do Liên Xô thiết kế – những quả bom nặng
nửa tấn – được trang bị cánh và bộ dẫn đường và được máy bay Nga ném từ phía
sau phòng tuyến Nga. Với phạm vi khoảng 65 km, chúng có thể dễ dàng tấn công
các thị trấn Ukraine, làm sập đổ các tòa nhà và buộc dân chúng phải tản cư.
Do
đó, quân đội Ukraine thường xuyên bị buộc phải huy động lực lượng đáng kể để bảo
vệ các vị trí đơn lẻ tốn kém, đơn giản là để bảo vệ các khu dân cư thoát khỏi tầm
bắn bom lượn của Nga. Lấy ví dụ như Chasiv Yar, một thị trấn nhỏ trên một dãy
núi quan trọng ở vùng Donetsk phía đông. Nếu nó thất thủ, lực lượng Nga sẽ
giành được vị trí thuận lợi để pháo kích các thị trấn ở Donbas và các tuyến tiếp
tế quan trọng của Ukraine. Do đó, quân đội Ukraine đang cố gắng trong tuyệt vọng
để giữ vững thị trấn này, ngay cả khi tình hình tác chiến trở nên bất lợi hơn.
Thách thức này được khuếch đại bởi hệ thống phòng không quá tải của Ukraine,
tình trạng hiện nay cho phép máy bay Nga tiến gần tiền tuyến, làm tăng độ chính
xác của việc ném bom. Thật không may, Ukraine càng cần các hệ thống tên lửa đất
đối không để bảo vệ các thành phố của mình, thì họ càng đặt các lực lượng mặt đất
ở tiền tuyến vào tình thế nguy hiểm.
Giải
pháp cho thách thức này thường được các nhà chiến lược quân sự gọi là “phòng thủ
tích cực” (active defense), sử dụng các cuộc phản công quy mô nhỏ để phá vỡ nỗ
lực củng cố các bước tiến của kẻ tấn công. Ví dụ, nếu lực lượng Nga chiếm được
vị trí quan trọng ở Chasiv Yar, quân đội Ukraine có thể sử dụng các cuộc phản
công để cô lập vị trí đó, khiến người Nga không thể cố thủ và tiến lên. Nhưng
Ukraine có rất ít lực lượng dự bị và đã mất nhiều phương tiện tác chiến cần thiết
để khai thác những điểm yếu của Nga ngay sau khi họ chiếm các vị trí. Do thiếu
lực lượng dự bị để phản công, Ukraine phải chấp nhận phương án tối đa hóa
thương vong của Nga cho mỗi vị trí họ chiếm đóng, từ đó làm chậm tốc độ tiến
quân của Nga.
Trong
những điều kiện như thế, ngay cả việc thông qua dự luật viện trợ của Mỹ cũng chỉ
có thể thay đổi một phần cục diện chiến trường. Sự trì hoãn kéo dài ở
Washington đồng nghĩa với việc sẽ mất thời gian để khắc phục phần lớn thiệt hại
mà Ukraine phải hứng chịu. Kyiv sẽ mất thêm đất đai vào tay Nga trong mùa hè
này. Vấn đề là mất bao nhiêu và quân đội Ukraine có thể khiến Nga phải trả giá
đắt như thế nào cho những thành quả đạt được.
Cần
bổ sung thêm nhân lực mới, và hạn chế thương vong
Bên
cạnh việc cung cấp đạn dược ngay lập tức, hiệu quả lớn nhất của gói viện trợ mới
của Mỹ chính là sự chắc chắn. Sau nhiều tháng mà thời gian và số lượng viện trợ
của Mỹ vẫn đang trong tình trạng bất định, giờ đây Ukraine sẽ có đủ thông tin
rõ ràng về nguồn lực quân sự trong sáu tháng tới để cho phép họ lập kế hoạch
chiến lược rộng hơn.
Điều
quan trọng nhất là cần phải thành lập các đơn vị mới. Để làm được điều đó,
Ukraine sẽ cần huy động thêm nhân lực, cải thiện hệ thống đào tạo để duy trì lợi
thế chất lượng so với các đơn vị Nga và trang bị đầy đủ cho những tân binh này.
Cho đến nay điều này là không thể thực hiện được. Do thiếu trang thiết bị và vũ
khí, đồng thời không thể dự đoán liệu có thêm viện trợ hay không và khi nào, giới
lãnh đạo quân sự Ukraine buộc phải ưu tiên tất cả trang thiết bị cho lực lượng
quân đội đang ở tiền tuyến. Quy mô gói viện trợ của Mỹ – và sự hỗ trợ thêm từ
các đối tác châu Âu – đồng nghĩa với việc giới lãnh đạo quân sự Ukraine giờ đây
có thể thực hiện một kế hoạch cụ thể để huấn luyện và trang bị thêm cho quân đội.
Ngược lại với những giả định phổ biến, Ukraine không thiếu người để động viên.
(Theo một phân tích gần đây, có thể có thêm vài triệu người Ukraine có khả năng
nhập ngũ). Điều Ukraine thiếu là một hệ thống tuyển mộ và đào tạo hiệu quả để
đưa những người đã sẵn sàng vào lực lượng và trang bị cho họ. Những vấn đề này
có thể và phải được giải quyết.
Các
chỉ huy Ukraine cần phải thành lập các lữ đoàn mới thay vì chỉ đơn giản là khôi
phục lại quân số của các đội hình hiện có. Quân đội hiện tại không đủ số lữ
đoàn để luân phiên toàn bộ lực lượng ra khỏi tuyến đầu. Thay vào đó, các lữ
đoàn riêng lẻ đã phải luân phiên các tiểu đoàn kiệt sức ra khỏi vùng giao tranh
để nghỉ ngơi ngắn ngày – một chiến lược cung cấp thời gian nghỉ ngơi nhưng
không cho phép huấn luyện tập thể cho toàn lữ đoàn, vì ban chỉ huy lữ đoàn và
trang thiết bị hỗ trợ vẫn ở tiền tuyến. Do đó, điều quan trọng là Ukraine phải
xây dựng và huấn luyện thêm các lữ đoàn ngay bây giờ để có thể thực hiện phòng
thủ tích cực vào mùa thu. Theo thời gian, những đơn vị mới này sẽ nâng cao khả
năng phản công của Ukraine.
Quân
đội Ukraine do đó phải tiến hành huy động theo ba giai đoạn. Đầu tiên, họ phải
ngay lập tức huy động lực lượng thay thế cho lực lượng hiện có trên chiến trường.
Nhưng sau đó họ phải tái tạo lực lượng dự bị để cho phép các đơn vị hiện có
luân chuyển, và sau đó xây dựng các đơn vị mới có khả năng tiến hành tấn công.
Giai đoạn đầu là dễ giải quyết nhất. Thiết bị là yếu tố hạn chế đối với giai đoạn
hai. Đối với giai đoạn ba, yếu tố hạn chế nhất là huấn luyện sĩ quan. Điều này
có thể được giải quyết, nhưng nó phải được thực hiện ngay lập tức nếu Ukraine
muốn thành lập lực lượng cần thiết vào mùa thu.
Nga
có thể sẽ trở nên nguy hiểm nhất vào những tháng cuối năm 2024. Đến thời điểm
đó, sau nhiều tháng hứng chịu các hoạt động tấn công của Nga, quân đội Ukraine
sẽ bị kéo giãn, năng lực phòng không của họ sẽ cạn kiệt. Nga có thể sẽ có đủ
quân để xoay vòng các đơn vị của mình để cho phép các cuộc tấn công liên tiếp
vào mùa thu.
Nhưng
năng lực của Nga không phải là không có giới hạn. Moscow đã đưa ra một số lựa
chọn về công nghiệp và quân sự có thể hạn chế tiềm năng tấn công của họ trong
năm 2025. Thứ nhất, Nga đã quyết định không mở rộng sản xuất nòng pháo, do đó sẽ
có ít pháo mới có sẵn vào năm tới. Dựa trên tỷ lệ tổn thất hiện tại, kho dự trữ
xe bọc thép của Nga cũng có thể sẽ bị cạn kiệt vào nửa cuối năm 2025. Điều này
có nghĩa là quân đội Nga sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào các trang thiết bị mới được
sản xuất thay vì trang thiết bị tân trang lại từ kho dự trữ hiện có, gây ra hạn
chế nghiêm trọng cho khả năng bổ sung các hệ thống vũ khí tổn thất trong trận
chiến. Đồng thời, bắt đầu từ cuối năm 2024, sản xuất vũ khí của châu Âu sẽ bắt
đầu tăng đều đặn khi các khoản đầu tư được thực hiện vào năm ngoái và những
tháng đầu năm nay bắt đầu gặt hái kết quả. Do đó, đến năm 2025, các vấn đề về
nguồn cung có thể sẽ ít cấp tính hơn đối với Ukraine và nghiêm trọng hơn đối với
Nga – nếu Ukraine có thể cầm cự cho đến lúc đó.
Với
tầm nhìn dài hạn này, thách thức đối mặt với Ukraine và các đồng minh của họ trở
nên rõ ràng. Các ưu tiên hàng đầu phải là đảm bảo không chỉ cuộc tấn công mùa
hè của Nga gây hao tổn chi phí cao cho Moscow mà còn đảm bảo quân đội Ukraine
thực sự hiện diện để ngăn chặn các cuộc tấn công tiếp theo vào mùa thu – và lý
tưởng nhất là thiết lập một tiền tuyến ổn định vào đầu năm 2025. Chỉ từ vị trí
như vậy, Ukraine mới có thể giành lại quyền chủ động. Việc đạt được mục tiêu đó
phụ thuộc phần lớn vào tốc độ huy động và trang bị lực lượng của Ukraine. Thứ
duy nhất mà họ thiếu một cách tuyệt vọng là thời gian.
Đưa
Nga đến bàn đàm phán
Ngay
cả khi Ukraine có thể ngăn chặn đà thắng của Nga bằng cách huấn luyện, trang bị
và triển khai nhanh chóng các lực lượng mới, thì những bước đi này tự chúng sẽ
không tạo ra con đường để chấm dứt xung đột. Về cơ bản, điều này là do các đối
tác quốc tế của Kyiv xây dựng lập luận ủng hộ dựa trên mục tiêu đơn giản hơn là
duy trì khả năng chiến đấu của Ukraine thay vì buộc Nga phải đàm phán theo các
điều khoản thuận lợi.
Mỹ
và các đồng minh châu Âu cần nhận ra rằng việc giúp Ukraine vô hiệu hóa các cuộc
tấn công của Nga không giống với việc đưa Ukraine vào một vị thế đàm phán vững
chắc. Điện Kremlin mong muốn các cuộc đàm phán dựa trên diễn biến hiện tại của
cuộc chiến: họ tin rằng một khi các cuộc đàm phán diễn ra, những người ủng hộ
Ukraine ở phương Tây sẽ đồng ý với gần như bất cứ điều gì, coi bất kỳ thỏa thuận
nào đạt được là thành công, ngay cả khi nó không bảo vệ được Ukraine trong dài
hạn. Và yêu cầu của Nga vẫn như cũ: đầu hàng trên thực tế. Để Moscow thực sự
đàm phán, phải ép nước Nga đối mặt với tình huống mà xung đột kéo dài hơn nữa sẽ
tạo ra mối đe dọa không thể chấp nhận được đối với chính nước Nga. Chỉ khi đó,
Ukraine mới có thể đạt được những nhượng bộ có ý nghĩa.
Nga
vốn đã phải đối mặt với một số điểm nóng. Trước nhất, tổn thất trên chiến trường
của Nga đối với các hệ thống quan trọng – chẳng hạn như phòng không – là vấn đề,
bởi vì các hệ thống đó tạo thành bức tường thành phòng thủ thông thường của Nga
trước NATO. Trang bị cho Ukraine khả năng gây hư hại hoặc phá hủy các tài sản
uy tín của Nga là lợi ích to lớn của NATO. Thứ đến, Nga sẽ không thể chi trả
cho cuộc chiến vô thời hạn. Các lệnh trừng phạt của phương Tây chỉ là một trong
những công cụ để gây thiệt hại cho tính thanh khoản tài chính của chế độ, và
chúng ít hiệu quả hơn các lựa chọn khác. Thiệt hại đối với cơ sở hạ tầng dầu mỏ
của Nga có thể sẽ có tác động lớn hơn nhiều. Mặc dù phương Tây có nhiều lý do để
tránh hỗ trợ trực tiếp các cuộc tấn công như vậy, nhưng điều đó không có nghĩa
là Ukraine không nên thực hiện chúng.
Thứ
ba, mặc dù công chúng Nga phần lớn ủng hộ cuộc chiến, nhưng vẫn có những bức
xúc sâu sắc với chính phủ Nga có thể được khai thác. Cho đến nay, các chính phủ
phương Tây đã không tích cực theo đuổi các hoạt động thông tin chống lại chính
phủ Nga, một phần vì chúng được coi là leo thang và một phần vì chúng không được
dự đoán sẽ có hiệu quả ngay lập tức. Ngược lại, Nga đã tiến hành các chiến dịch
thông tin tích cực trên khắp châu Âu với ý định gây mất ổn định phương Tây.
Sự
bất đối xứng này cần được khắc phục. Lo ngại của phương Tây về việc chiến tranh
thông tin có thể châm ngòi cho leo thang là không thuyết phục: Điện Kremlin
kiên quyết tránh đối đầu trực tiếp với Mỹ vì vấn đề Ukraine, và đây là cũng là
thái độ của Nhà Trắng. Hơn nữa, Điện Kremlin từ lâu đã cho rằng phương Tây đã
tiến hành các chiến dịch thông tin rộng rãi nhằm chống lại họ từ năm 2011, mặc
dù điều này không đúng. Do đó, bất kỳ rủi ro leo thang tiềm ẩn nào của các chiến
dịch như vậy đều đã được tính đến. Bên cạnh đó, hầu hết các con đường leo thang
của Điện Kremlin thực sự không liên quan đến việc chống lại các chiến dịch đó.
Xét theo tình hình này, phương Tây còn có thể làm nhiều việc hơn nữa. Về lâu
dài, các chiến dịch thông tin tốt hơn và nhiều hơn có thể nâng cao nhận thức của
Moscow về những rủi ro trong nước do cuộc chiến tranh tốn kém của họ gây ra.
Cải
thiện “hỏa lực”
Do
hiện tại đang bị lép vế, Ukraine chưa có khả năng đưa ra các điều khoản đàm
phán thuận lợi để chấm dứt chiến tranh. Ngừng bắn có thể khiến Nga tái thiết lập
sức mạnh quân sự, trong khi Ukraine không thể duy trì lực lượng của mình ở quy
mô hiện tại. Hơn nữa, Kyiv có thể sẽ nhận được ít hỗ trợ hơn cho việc tái thiết
nếu dự đoán về sự thù địch của Nga trở thành hiện thực trong tương lai gần.
Tái thiết Ukraine sẽ phụ thuộc rất nhiều vào đầu tư từ khu vực tư nhân, và mối
đe dọa về một cuộc xung đột mới sẽ khiến bất kỳ khoản tài chính nào như vậy trở
nên rủi ro. Để đảm bảo Ukraine có thể đàm phán với niềm tin rằng họ có thể đạt
được hòa bình lâu dài, các đối tác quốc tế của Kyiv sẽ phải đưa ra những đảm bảo
an ninh đáng tin cậy. Vì Ukraine không thể đề xuất những đảm bảo đó, nên các đối
tác quốc tế của họ sẽ phải là người thực hiện bước đầu tiên.
Cuối
cùng, bất kỳ kết thúc thành công nào của cuộc chiến cũng sẽ phụ thuộc vào khả
năng răn đe Nga một cách thuyết phục của NATO. Tư thế đó đòi hỏi liên minh
không chỉ phải triển khai đủ lực lượng để chống lại mối đe dọa từ Nga mà còn phải
thiết lập năng lực sản xuất đủ giữa các thành viên để duy trì dòng chảy ổn định
của đạn dược trong trường hợp xảy ra một cuộc chiến khác. Việc thiết lập nguồn
cung này sẽ là cần thiết bất kể chiến tranh kết thúc như thế nào. Trong ngắn hạn,
việc mở rộng sản xuất đạn dược sẽ rất cần thiết cho khả năng đánh bại quân đội
Nga của Ukraine. Nếu Ukraine xoay xở để kéo dài cuộc xung đột và chiến tranh kết
thúc có lợi cho họ, các đối tác của họ sẽ cần đạn dược để củng cố tính tin cậy
của các đảm bảo an ninh. Mặt khác, nếu Nga đạt được mục tiêu của mình, thì số đạn
dược này sẽ cần thiết để bảo đảm an ninh tương lai của NATO.
Gói
viện trợ quân sự của Mỹ đã được thông qua đúng lúc để ngăn chặn sự sụp đổ của
Ukraine. Nhưng để thực sự thay đổi chiều hướng của cuộc chiến, nó sẽ cần đi kèm
với một chiến lược toàn diện hơn nhiều để chấm dứt cuộc chiến trong thành công.
Và điều đó phải đến từ Washington, các đồng minh NATO của họ và chính Kyiv.
---------------------
Jack
Watling là Nghiên cứu viên cao cấp về Chiến tranh trên bộ tại Viện Các Quân chủng
Thống nhất Hoàng gia, một think tank có trụ sở tại London.
Nguồn: Jack Watling, “American
Aid Alone Won’t Save Ukraine”, Foreign Affairs, 02/05/2024
No comments:
Post a Comment