THẾ GIỚI HÔM NAY : 17/01/2024 (The Economist)

 

THẾ GIỚI HÔM NAY : 17/01/2024

The Economist

Đỗ Đặng Nhật Huy, biên dịch

17/01/2024

https://nghiencuuquocte.org/2024/01/17/the-gioi-hom-nay-17-01-2024/

 

Mỹ tiếp tục tấn công các mục tiêu của Houthi ở Yemen, vài giờ sau khi phiến quân nhận trách nhiệm tấn công một tàu chở hàng của Hy Lạp ở Biển Đỏ. Đòn không kích của Mỹ được cho là nhắm vào các tên lửa chống hạm đang sẵn sàng phóng. Các hành vi bạo lực của Houthi, một nhóm khủng bố do Iran hậu thuẫn kiểm soát các vùng rộng lớn ở Yemen, đang làm gián đoạn thương mại toàn cầu. Volvo cho biết họ đã ngừng sản xuất tại nhà máy ở Bỉ vì giao hàng bị chậm trễ, trong khi một công ty vận hành tàu chở khí đốt cho Shell đã thông báo chuyển hướng khỏi Biển Đỏ.

 

Donald Trump đến tòa án ở New York cho phiên toà xử vụ kiện phỉ báng của E. Jean Carroll, một nhà văn từng buộc tội ông Trump lạm dụng tình dục vào năm ngoái. Sau ngày đầu của phiên tòa, ông Trump sẽ tới New Hampshire, một tuần trước cuộc bỏ phiếu bầu ứng viên Cộng hòa. Hôm thứ Hai, ông Trump đã giành chiến thắng trong cuộc họp kín của đảng Cộng hòa ở Iowa với tỉ lệ phiếu khoảng 50%.

 

Một thẩm phán liên bang Mỹ đã chặn thương vụ tiếp quản Spirit Airlines của JetBlue. Chính quyền Biden đã kiện vào năm ngoái để ngăn chặn thỏa thuận trị giá 3,8 tỷ USD được hai công ty công bố hồi tháng 7 năm 2022, vì cho rằng nó vi phạm luật chống độc quyền và sẽ “dẫn đến ít ghế hơn trên máy bay và giá cao hơn.” Cổ phiếu của Spirit, hãng hàng không giá rẻ có trụ sở tại Florida, đã giảm mạnh sau phán quyết.

 

Tòa Tối cao Hoa Kỳ đã từ chối xem xét đơn kháng cáo của Apple trong vụ kiện chống độc quyền đối với Apple App Store. Quyết định này sẽ mở đường cho một phán quyết cho phép các nhà phát triển hướng người dùng iPhone đến các lựa chọn rẻ hơn bên ngoài hệ sinh thái Apple. Hiện Apple tính phí hoa hồng lên tới 30% đối với hàng hóa và dịch vụ kỹ thuật số được bán qua Apple App Store.

 

Lợi nhuận của Morgan Stanley đã giảm gần 1/3 so với cùng kỳ trong quý cuối năm 2023, do chi phí từ hoạt động quản lý tài sản tăng cao và thỏa thuận giải quyết với các cơ quan quản lý về giao dịch lô lớn (block trading). Trong khi đó, Goldman Sachs báo cáo thu nhập quý cao hơn nhờ hiệu quả hoạt động tốt của bộ phận quản lý tài sản. Ở phía ngược lại, doanh thu của hoạt động ngân hàng đầu tư và giao dịch là thủ phạm kéo lợi nhuận đi xuống.

 

Các tài xế xe tải Ba Lan tuyên bố ngừng phong tỏa các cửa khẩu biên giới với Ukraine sau khi đạt được thỏa thuận với chính phủ. Dariusz Klimcszak, bộ trưởng cơ sở hạ tầng của Ba Lan, nói chính phủ sẽ cố gắng “thực hiện mọi yêu cầu” của họ. Giới tài xế phản đối điều mà họ cho là cạnh tranh không công bằng từ các tài xế Ukraine, vốn xuất phát từ những thay đổi trong quy định của EU sau cuộc xâm lược của Nga.

 

TIÊU ĐIỂM

 

Trung Quốc đối diện thách thức về kinh tế lẫn nhân khẩu học

 

Vào thứ Tư, chính phủ Trung Quốc có thể sẽ công bố hai sự suy giảm đáng chú ý của sức mạnh quốc gia. Thứ nhất, dân số Trung Quốc có thể đã giảm năm thứ hai liên tiếp trong năm 2023. Và thứ hai, nền kinh tế có thể đã suy thoái, tính theo đồng đô la.

 

Sau khi Trung Quốc vội vàng từ bỏ các biện pháp kiểm soát dịch covid-19 vào cuối năm 2022, virus này đã khiến nhiều người thiệt mạng. Một mô hình ước tính có hơn 1,4 triệu người tử vong trong khoảng thời gian từ tháng 12 năm 2022 đến tháng 2 năm 2023. Có lẽ đã có thay đổi nhân khẩu học tương đương ở đầu bên kia của vòng đời: số ca sinh có thể chỉ còn khoảng 8 triệu trong năm 2023 so với 9,56 triệu của năm 2022, theo một số nhà phân tích.

 

Một lý do là tâm lý bi quan về nền kinh tế. Số liệu hôm nay có thể sẽ xác nhận GDP đã đạt mục tiêu tăng trưởng thực tế khoảng 5% của chính phủ. Nhưng áp lực giảm phát sẽ làm giảm GDP “danh nghĩa.” Và đà giảm của đồng nhân dân tệ có thể đã khiến GDP tính bằng đô la của Trung Quốc nhỏ hơn một chút so với một năm trước đó.

 

 

Thị trường xe điện nở rộ ở Ấn Độ

 

Nếu muốn bắt mạch kinh tế của Ấn Độ, cứ nhìn ra đường phố. Dữ liệu công bố tuần trước cho thấy doanh số bán ô tô ở nước này tăng 7% trong năm 2023, đưa Ấn Độ trở thành thị trường ô tô lớn thứ ba thế giới (sau Mỹ và Trung Quốc). Doanh số bán xe điện đang tăng trưởng đặc biệt nhanh chóng. Chỉ trong chín tháng đầu năm 2023, con số này đã tăng hơn gấp đôi so với cùng kỳ năm trước.

 

Chính phủ có chính sách khuyến khích cả nhà sản xuất và người tiêu dùng xe điện. Thủ tướng Narendra Modi đang tìm cách thuyết phục Tesla đầu tư vào Ấn Độ. Vinfast, một công ty Việt Nam, cũng có kế hoạch bắt đầu bán xe hai bánh và ô tô điện trong năm nay. Và vào thứ Tư, Tata Motors, công ty dẫn đầu thị trường Ấn Độ với 73% doanh số bán ô tô điện, đã ra mắt Punch, một mẫu SUV chạy điện nhỏ gọn. Dù vậy, mục tiêu xe điện chiếm 30% tổng doanh số bán ô tô vào năm 2030 của chính phủ có vẻ vẫn còn xa vời.

 

 

Tòa án Tối cao Hoa Kỳ có thể giảm quyền giám sát của các cơ quan nhà nước 

 

Vào thứ Tư, Tòa án Tối cao Hoa Kỳ sẽ nghe tranh luận bằng miệng trong hai vụ án có thể hạn chế thẩm quyền của 436 cơ quan liên bang, từ quản lý môi trường đến kiểm soát không lưu. Cả hai trường hợp đều liên quan đến nghề đánh bắt cá trích. Giới nghề cá đã đệ đơn kiện một quy định do Cơ quan Thủy sản Biển Quốc gia ban hành vào năm 2020, theo đó yêu cầu ngư dân trả tiền để có một người quan sát tham gia cùng trên thuyền của mình.

 

Các ngư dân đang đặt câu hỏi về một phán quyết trước đây của Tòa Tối cao — Chevron USA kiện Hội đồng Bảo vệ Tài nguyên Thiên nhiên — mà các tòa án liên bang đã dựa vào suốt bốn mươi năm qua để trao quyền cho các cơ quan liên bang đưa ra những quy định như trên. Phán quyết Chevron hướng dẫn các thẩm phán tuân theo định nghĩa của các cơ quan về các đạo luật không rõ ràng, miễn sao cách giải thích của họ là hợp lý.

 

Một số thẩm phán bảo thủ phản đối phán quyết Chevron, bao gồm Neil Gorsuch, người nói rằng điều đó đồng nghĩa với việc “từ bỏ tư pháp.” Tòa án tối cao đang ngày càng phớt lờ phán quyết Chevron khi thu hẹp quyền giám sát các cơ quan quản lý. Các vụ kiện về cá trích đem đến cho tòa một cơ hội để chôn vùi nó một lần và mãi mãi.

 

 

Hội đồng Liên Chính phủ về Biến đổi Khí hậu họp ở Istanbul

 

Vào thứ Tư, các đại biểu từ 195 chính phủ sẽ tiếp tục cuộc họp tại Istanbul để chuẩn bị cho Hội đồng Liên Chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC), một sáng kiến nhằm đánh giá và tóm tắt các hướng dẫn khoa học về khí hậu.

 

IPCC ảnh hưởng đến cách các chính phủ hiểu và ứng phó với biến đổi khí hậu, đặc biệt vì nó vạch ra các kịch bản nóng lên trong tương lai. Sản phẩm chính của cơ quan này là “báo cáo đánh giá,” được xuất bản khoảng 7 năm một lần. (Bản mới nhất được công bố trong giai đoạn 2021-2023; và bản tiếp theo sẽ có sớm nhất vào năm 2028.) Trong thời gian chờ đợi, IPCC sẽ công bố các báo cáo đặc biệt về mức độ ảnh hưởng của nhiệt độ cao đến các thành phố, cũng như mức độ ảnh hưởng của khí aerosol và khí mê-tan đến khí hậu. Các chủ đề được tổ chức này nhấn mạnh sẽ định hình cách các nước điều hướng nền kinh tế của họ khỏi nhiên liệu hóa thạch, như đã cam kết tại COP28, hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của Liên Hợp Quốc tại Dubai hồi tháng 12.