Houthi,
nhóm tấn công tàu thuyền ở Biển Đỏ, là ai?
Phan Nguyên, biên dịch
https://nghiencuuquocte.org/2023/12/22/houthi-nhom-tan-cong-tau-thuyen-o-bien-do-la-ai/
Cuộc chiến giữa Israel và Hamas đã để lại những gợn sóng ở Biển Đỏ. Kể từ
khi cuộc tấn công Gaza của Israel bắt đầu, Houthi, một nhóm nổi dậy ở Yemen, đã
tiến hành một loạt cuộc tấn công vào các tàu chở hàng. Nhóm nổi dậy này, được
Iran hậu thuẫn, nói rằng họ đang hành động trong tình đoàn kết với người
Palestine. Họ đe dọa sẽ tấn công bất kỳ con tàu nào đến hoặc rời khỏi Israel mà
không cung cấp viện trợ nhân đạo cho Gaza. Vào ngày 19 tháng 11, các chiến binh
Houthi đã cướp một tàu chở hàng có liên kết với một công ty của Israel (xem
video bên dưới). Vào ngày 12 tháng 12, một tên lửa được phóng từ khu vực do
nhóm này kiểm soát ở Yemen đã làm hư hại một tàu chở dầu của Na Uy dù chủ sở hữu
của tàu nói rằng nó đang không trên đường đến Israel. Các tàu chiến của Pháp
cũng là mục tiêu. Mỹ đang cố gắng kêu gọi sự ủng hộ đối với việc thành lập một
lực lượng đặc nhiệm hải quân để đối phó vấn đề. Vậy nhóm Houthi là ai và tại
sao họ lại tham gia vào cuộc chiến?
VIDEO :
Houthi
rebels hijack an Israeli-linked ship
https://www.youtube.com/watch?v=-4ys0Qvw2z0
Phong trào Houthi nổi lên ở miền bắc Yemen, nơi hầu hết mọi người theo chủ
nghĩa Zayd,[1] một nhánh của Hồi giáo dòng Shia.
Các thầy tế (imam) theo nhánh Zayd đã tranh giành quyền kiểm soát khu vực trong
nhiều thế kỷ và vào năm 1918, họ đã thành lập một quốc gia có chủ quyền. Các
imam đã cai trị cho đến năm 1962, khi một cuộc đảo chính quân sự gây ra cuộc nội
chiến dẫn đến việc thành lập Cộng hòa Ả Rập Yemen. Các khu vực theo nhánh Zayd
trở nên nghèo hơn so với các vùng trung du có đa số người Sunni. Vào những năm
1980, chính phủ Ả Rập Saudi và (ở mức độ thấp hơn) Yemen bắt đầu thúc đẩy chủ
nghĩa Hồi giáo cực đoan ở phía bắc. Một phong trào phản kháng của nhánh Zayd
tương đối ôn hòa đã nổi lên để đáp trả. Vào những năm 1990, Hussein al-Houthi,
một giáo sĩ nhánh Zayd, đã giúp thành lập các trường học mùa hè mang tên Thanh
niên Mộ đạo (Believing Youth) nhằm chống lại việc thành lập các chủng viện
Sunni do Ả Rập Saudi tài trợ. Đến năm 2001, nhóm của ông đã tách ra; những người
theo phe của ông được gọi là nhóm Houthi.
Sự ủng hộ ngày càng tăng đối với phong trào khiến nó trở thành mối đe dọa
đối với chính phủ Yemen; các nhà lãnh đạo đất nước đã ủng hộ cuộc xâm lược Iraq
của Mỹ vào năm 2003, điều mà nhiều người Yemen lên án. Lợi dụng sự phẫn nộ của
họ, Houthi đã kêu gọi biểu tình rầm rộ. Ông coi Cách mạng Hồi giáo của Iran và
nhóm Hizbullah ở Lebanon là hình mẫu phản kháng. Nhóm này đã thông qua khẩu hiệu
kêu gọi tiêu diệt Mỹ và Israel: Houthi được cho là đã thốt ra khẩu hiệu này lần
đầu vào năm 2000, sau khi xem đoạn phim quay cảnh một đứa trẻ Palestine bị binh
lính Israel giết chết trong intifada (cuộc nổi dậy) lần thứ hai của người
Palestine vào đầu thế kỷ này.
Khi cuộc nổi dậy ở miền bắc ngày càng gia tăng, chính phủ đã đàn áp. Sau
khi Houthi bị lực lượng chính phủ tiêu diệt vào năm 2004, các thủ lĩnh mới của
nhóm đã tiến hành cuộc chiến đầu tiên chống lại chính phủ Yemen. Phần lớn vũ
khí của họ đến từ chợ đen hoặc nguồn trong quân đội. Sự đàn áp tàn bạo của
chính phủ đã khuyến khích nhiều chiến binh hơn tham gia các cuộc xung đột tiếp
theo, xây dựng cánh quân sự của nhóm. Năm 2011, trong Mùa xuân Ả Rập, nhóm
Houthi đã giành quyền kiểm soát Saada, một tỉnh ở miền bắc Yemen và lấy tên là
Ansar Allah, hay “Những người bảo vệ Chúa”.
Năm 2014, lực lượng Houthi đã tràn ra khỏi thành trì phía bắc của họ và nắm
quyền kiểm soát Sana’a, thủ đô Yemen. Với sự hỗ trợ của Iran, họ đã chiếm được
phần lớn miền Tây Yemen. Tổng thống lúc bấy giờ của đất nước, Abdrabbuh Mansur
Hadi, đã trốn sang Ả Rập Saudi. Vào năm 2015, theo yêu cầu của ông, Ả Rập Saudi
đã phát động một chiến dịch chống lại nhóm Houthi: trong những năm sau đó, khoảng
25.000 cuộc không kích đã giết chết hơn 19.000 dân thường. Liên Hợp Quốc cho biết
vào đầu năm 2023 rằng đây vẫn là cuộc khủng hoảng nhân đạo tồi tệ nhất thế giới.
Kể từ khi ngừng bắn bắt đầu vào tháng 4 năm 2022, Yemen đã tương đối yên bình.
Điều đó đã cho phép nhóm Houthi thắt chặt sự kiểm soát đối với các khu vực vẫn
nằm dưới sự kiểm soát của họ, bao gồm cả Sana’a (xem bản đồ). Họ dường như đã gần
đạt được một thỏa thuận với Ả Rập Saudi nhằm chấm dứt chiến tranh và củng cố
vai trò của họ trong chính phủ.
Khu vực kiểm soát của Houthi
Mặc dù các chiến binh của họ kêu gọi tiêu diệt Mỹ và Israel, nhưng lực lượng
Houthi thiếu khả năng gây ra mối đe dọa nghiêm trọng bên ngoài Yemen. Họ có lẽ
có rất ít tên lửa có khả năng vươn tới Israel. Một trong những tên lửa tầm xa
nhất của nhóm này, Burkan-2h, có thể di chuyển khoảng 1.000km, chưa đủ xa (xem
bản đồ). Nhưng tấn công các con tàu lại là chuyện khác. Sự giúp đỡ của Iran đã
biến Houthi từ một đội quân nghèo khó thành một lực lượng có tầm ảnh hưởng
trong khu vực, nhất là đối với tuyến đường thương mại quốc tế huyết mạch. Iran
cung cấp cho họ một kho vũ khí và công nghệ tinh vi cho tên lửa chống tăng, đạn
đạo và hành trình. Các cuộc tấn công gần đây của nhóm này có thể làm tăng chi
phí bảo hiểm hoặc buộc các tàu phải đi tuyến đường dài hơn vòng qua châu Phi.
Điều đó đã khiến phương Tây phải chú ý. Các cuộc tấn công vào các tàu có liên hệ
với Israel có thể cải thiện vị thế của nhóm này trong thế giới Ả Rập, nơi có sự
ủng hộ cao đối với chính nghĩa của người Palestine. Nó cũng mang lại lợi ích
cho nhóm này ở trong nước: hành động của họ có vẻ như đã giúp họ giành được sự ủng
hộ từ những nhóm yếu thế ở Yemen.
———————-
[1] Theo Wikipedia, chủ nghĩa Zayd (Zaydism), là
nhánh lớn thứ ba của Hồi giáo dòng Shia, nổi lên sau cuộc nổi dậy không thành
công của Zayd ibn Ali chống lại caliph xứ Umayyad là Hisham ibn Abd al-Malik
(r. 724–743).
Nguồn: “Who
are the Houthis, the group attacking ships in the Red Sea?”, The
Economist, 12/12/2023.
No comments:
Post a Comment