36 văn bản Việt Nam ký kết với Trung Quốc có ý nghĩa gì?
Nguyễn Quốc Tấn Trung - Luật
Khoa Tạp Chí
December 15 2023 1:11 PM
Không phải văn bản nào cũng có ràng buộc pháp lý.
Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng bí thư, Chủ tịch
nước Trung Quốc Tập Cận Bình cùng xem các văn bản hợp tác được ký kết. Ảnh:
TTXVN.
Chuyến thăm chính thức của Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình tới Việt
Nam tháng Mười Hai năm nay kết thúc với 36
văn bản được ký kết cùng một tuyên bố chung với chính quyền Việt Nam. [1]
Tuy con số có vẻ lớn, dưới góc độ của một người nghiên cứu công pháp quốc
tế, người viết cho rằng chúng ta cần hiểu đúng bản chất pháp lý của các văn bản,
cộng với nội dung thực tế của các văn bản này để hiểu phạm vi, mức độ và tính
chất hợp tác của hai bên. Liệu có thay đổi hay biến động thật sự hay không?
***
Trong tổng cộng 36 văn bản đã ký kết, có 04 văn bản hợp tác có nội
hàm giao lưu hoặc ở tầm địa phương mà xét theo nội dung sơ lược chỉ có tính
giao lưu, đối thoại giữa các khu vực dân cư của hai quốc gia. Nói cách khác, có
hay không chuyến thăm chính thức này thì việc hợp tác vẫn diễn ra bình thường.
Ngoài ra, xét theo tên gọi văn bản như “kế hoạch hành động”, “thỏa thuận
triển khai”, chúng không tạo nên các nghĩa vụ pháp lý mới cho cả hai chính quyền
Việt Nam và Trung Quốc. Dù nội dung các văn bản vẫn chưa được công bố, chúng ta
có thể dự đoán rằng khả năng ảnh hưởng trên diện rộng của chúng đối với mối
quan hệ hai nước là hạn chế.
|
Tính
chất văn bản |
Tên
văn bản |
|
Quản trị, hành chính, giao lưu văn hóa |
Kế hoạch
hành động giai đoạn 2023 – 2026 triển khai Bản ghi nhớ giữa Bộ Công thương nước
Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam và Chính quyền nhân dân tỉnh Vân Nam,
Trung Quốc về tăng cường hợp tác kinh tế, thương mại |
|
Kế hoạch
hành động giai đoạn 2024 – 2026 triển khai Bản ghi nhớ trong lĩnh vực kinh tế
thương mại giữa Bộ Công thương nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam và
Chính quyền Khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây, Trung Quốc |
|
|
Thỏa
thuận triển khai giao lưu hữu nghị đảng bộ địa phương giữa Thành ủy Hải
Phòng, Đảng Cộng sản Việt Nam và Tỉnh ủy Vân Nam, Đảng Cộng sản Trung Quốc |
|
|
Kế hoạch
hành động giai đoạn 2024-2026 giữa Tỉnh ủy Quảng Ninh, Lạng Sơn, Cao Bằng, Hà
Giang, Đảng Cộng sản Việt Nam và Khu ủy Khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây,
Đảng Cộng sản Trung Quốc về làm phong phú hơn nữa nội hàm của quan hệ đối tác
hợp tác chiến lược toàn diện Việt Nam – Trung Quốc |
***
Sau đó, chúng ta có thể kể đến 05 văn bản có tính chất pháp lý quốc
tế gần như đương nhiên, chủ yếu dựa vào hình thức, tên gọi văn bản được lựa chọn
để ký kết. Ví dụ: hiệp định (treaty/accord) hay nghị định thư (protocol) đều là
các đầu tên gọi văn bản phổ biến trong thỏa thuận pháp lý của công pháp quốc tế.
Hiển nhiên, nội dung văn bản cũng đặc biệt quan trọng để thực sự kiểm chứng
tính pháp lý và phạm vi ảnh hưởng của từng văn bản, nhưng các quốc gia ít khi
chọn những loại tên kể trên để ký kết thỏa thuận nếu họ không thật sự có ý định
ràng buộc hai bên.
Trong đó, chúng ta có thể kể đến các văn bản sau:
|
Tính
chất văn bản |
Tên
văn bản |
|
Có tính chất pháp lý quốc tế, tạo ra quyền và
nghĩa vụ pháp lý mới cho hai bên. |
Hiệp
định chuyển giao người bị kết án phạt tù giữa Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội
Chủ nghĩa Việt Nam và Chính phủ nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa |
|
Hiệp
định về phòng, chống tội phạm giữa Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa
Việt Nam và Chính phủ nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa |
|
|
Hiệp
định giữa Chính phủ nước Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam và Chính phủ nước Cộng
hòa Nhân dân Trung Hoa về việc cùng xây dựng cầu đường bộ qua sông Hồng khu vực
biên giới Bát Xát, Lào Cai, Việt Nam – Bá Sái, Vân Nam, Trung Quốc |
|
|
Nghị
định thư giữa Chính phủ nước Xã hội Chủ nghĩa Việt nam và Chính phủ nước Cộng
hòa Nhân dân Trung Hoa về việc đơn giản hóa thủ tục xuất nhập cảnh cho nhân
viên, phương tiện giao thông vận tải, thiết bị thi công và vật liệu xây dựng
qua cửa khẩu Lào Cai - Hà Khẩu để cùng xây dựng cầu đường bộ qua sông Hồng
biên giới Bát Xát, Việt Nam - Bá Sái, Trung Quốc |
|
|
Nghị
định thư về yêu cầu kiểm dịch thực vật đối với dưa hấu xuất khẩu từ Việt Nam
sang Trung Quốc |
Như đã nói, nội dung của các văn bản này vẫn chưa được công bố, nhưng có thể phần
nào đoán được mục tiêu của chúng thông qua tên gọi.
Hiệp định về chuyển giao người bị kết án phạt tù giữa Việt Nam và Trung
Quốc, cũng như Hiệp định về phòng chống tội phạm giữa hai chính phủ khiến người
viết có đôi phần lo ngại. Tội phạm có tổ chức của người Trung Quốc ở Việt Nam
(mà thật ra là toàn Đông Nam Á) ngày càng gia tăng, nếu hai hiệp định này không
đủ tính răn đe và thiếu điều kiện, thiếu ràng buộc khi trao trả thì sự bùng nổ
của tội phạm Trung Quốc ở Việt Nam có thể là một hệ quả khả dĩ. [2]
Hiệp định về việc xây dựng cầu đường bộ qua sông Hồng và nghị định thư
liên quan đến đơn giản hóa thủ tục xuất nhập cảnh cho nhân viên, phương tiện,
thiết bị thi công đi kèm gần như chắc chắn cho thấy dự án này sẽ do phía Trung
Quốc thi công và họ sẽ có quyền chủ động trong việc lựa chọn nhân viên, nhà thầu,
nguyên vật liệu cho dự án.
Nghị định thư liên quan đến kiểm dịch thực vật đối với dưa hấu từ Việt
Nam cũng là một điều đáng quan tâm. Từ trước đến nay, dù có một thị trường tiêu
thụ nông sản khổng lồ, Trung Quốc thường tận dụng vị thế giá và số lượng của
mình để áp đảo nhà sản xuất nông sản nội địa ngay tại thị trường Việt Nam,
trong khi kiểm soát rất gắt gao con đường xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc.
***
Hầu hết các văn bản còn lại đều ở dạng “bản ghi nhớ”, “kế hoạch hợp tác”,
“kế hoạch triển khai”, “thỏa thuận hợp tác”, v.v.
Về mặt hình thức, các tên gọi này ít khi được dùng cho các văn bản pháp
lý quốc tế chính thức. Khi sử dụng chúng, các quốc gia thường có mục tiêu thể
hiện nguyện vọng, mong muốn, chỉ đạo đường lối hợp tác giữa các bên và khả năng
hình thành các văn bản, trách nhiệm pháp lý thật sự trong tương lai.
Tuy nhiên, cũng không nên hoàn toàn chắc chắn về điều này. Trong một số
trường hợp tranh chấp quốc tế, Tòa án Công lý Quốc tế cũng đã phải cân nhắc nội
dung cụ thể của của các văn bản như tuyên bố chung hay bản ghi nhớ vì chúng đều
có khả năng ghi nhận, thừa nhận, hay công nhận quyền - nghĩa vụ của các
bên.
Một số văn bản cần được chú ý bao gồm:
|
Tính
chất văn bản |
Tên
văn bản |
|
Có tính chất bán pháp lý, có khả năng tạo ra quyền
và nghĩa vụ pháp lý quốc tế cho các bên tùy nội dung ghi nhận. |
Thỏa
thuận hợp tác giữa Ban Tuyên giáo Trung ương Đảng Cộng sản Việt
Nam và Ban Tuyên truyền Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc giai đoạn
2024-2028 |
|
Kế hoạch
triển khai Bản ghi nhớ hợp tác giữa Ban Nội chính Trung ương
Đảng Cộng sản Việt Nam và Ủy ban Chính pháp Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc
giai đoạn 2023-2027 |
|
|
Bản
ghi nhớ giữa Bộ Quốc phòng Việt Nam và Bộ Quốc phòng Trung Quốc về tuần tra
liên hợp trên vùng biển Vịnh Bắc Bộ |
|
|
Kế hoạch
hợp tác cùng nhau thúc đẩy kết nối giữa khuôn khổ "Hai hành lang, Một
vành đai" với sáng kiến "Vành đai và Con đường" giữa Chính phủ
nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam và Chính phủ nước Cộng hòa Nhân dân
Trung Hoa |
|
|
Thỏa
thuận hợp tác tìm kiếm cứu nạn trên biển giữa Chính phủ nước Cộng
hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam và Chính phủ nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa |
|
|
Thỏa
thuận thiết lập đường dây nóng thông tin về các vụ việc phát sinh
đột xuất của hoạt động nghề cá trên biển |
Về vấn đề biển Đông và các hệ quả pháp lý có thể, “Bản ghi nhớ giữa Bộ Quốc
phòng Việt Nam và Bộ Quốc phòng Trung Quốc về tuần tra liên hợp trên vùng biển
Vịnh Bắc Bộ”, “Thỏa thuận hợp tác tìm kiếm cứu nạn trên biển giữa Chính phủ nước
CHXHCN Việt Nam và Chính phủ nước CHND Trung Hoa” và “Thỏa thuận thiết lập đường
dây nóng thông tin về các vụ việc phát sinh đột xuất của hoạt động nghề cá trên
biển” đều là những văn bản có khả năng dẫn đến hệ quả pháp lý.
Các nội dung như khi nào thì cần liên hệ đường dây nóng về hoạt động nghề
cá trên biển, vị trí - tọa độ nào có khả năng phát sinh tranh chấp, vụ việc được
xử lý ra sao và do ai xử lý, v.v. đều có thể được sử dụng làm bằng chứng chủ
quyền tại biển Đông trong dài hạn. Vì không có toàn văn văn bản, ở thời điểm
này chúng ta chỉ có thể tin tưởng vào sự cẩn trọng của phía Việt Nam trong việc
soạn thảo, đàm phán những văn bản nói trên.
Ngoài ra, “Kế hoạch hợp tác cùng nhau thúc đẩy kết nối giữa khuôn khổ
‘Hai hành lang, Một vành đai’ với sáng kiến ‘Vành đai và Con đường’” được ký kết
giữa hai chính phủ cũng là một tư liệu quan trọng để hiểu thêm xem Việt Nam cam
kết bao nhiêu phần trăm vào tham vọng trật tự thế giới mới của Trung Quốc. Như
các văn bản trên, người viết không cho rằng đây sẽ là một kế hoạch có tính chất
pháp lý ràng buộc cho Việt Nam.
--------------
Chú
thích
1. ONLINE TUOI TRE, ‘Việt Nam, Trung Quốc ký 36 văn bản hợp tác trong
chuyến thăm của ông Tập Cận Bình’ (TUOI TRE ONLINE, 12 December 2023) https://tuoitre.vn/viet-nam-trung-quoc-ky-36-van-ban-hop-tac-trong-chuyen-tham-cua-ong-tap-can-binh-20231212215844086.htm
accessed 14 December 2023.
2. Lo ngại này đã được một tác giả
khác của Luật Khoa nhắc đến cách đây bốn năm khi Việt Nam trao trả hàng trăm tội
phạm công nghệ cao người Trung Quốc về nước này.
Nguyễn Quỳnh Thiên Trang, ‘Trao Trả Người Trung Quốc Phạm Tội: Hoàn Toàn vô
Nguyên Tắc - Luật Khoa Tạp Chí’ (3 October 2019) https://luatkhoa.org/2019/10/trao-tra-nguoi-trung-quoc-pham-toi-hoan-toan-vo-nguyen-tac/
accessed 14 December 2023.
No comments:
Post a Comment