Việt
Nam và Malaysia cần ủng hộ sáng kiến COC của Philippines
Bình luận của Hà Lệ Chi
2023.11.22
Tàu hải
cảnh Trung Quốc chặn tàu của Philippines ở gần bãi Scarborough hôm 22/9/2023 .
AFP
Sáng
kiến mới của Tổng thống Marcos
Phát biểu
tại Hawaii trong một sự kiện được phát trực tiếp vừa qua, Tổng thống
Philippines Ferdinand Marcos Jr. giải thích rằng căng thẳng leo thang ở Biển
Đông đòi hỏi Philippines phải hợp tác với các đồng minh và nhiều nước láng giềng
để duy trì hòa bình an ninh cho các tuyến đường hàng hải rất quan trọng trong
khu vực.[1] Cũng tại
sự kiện ở Hawaii, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos khẳng định nước ông sẽ
không từ bỏ "một inch vuông lãnh thổ của mình" trong nỗ lực chống lại
thái độ ngày càng hung hăng của Bắc Kinh ở Biển Đông. Theo ông, tình hình ở Biển
Đông đã trở nên “tồi tệ hơn bao giờ hết”, đồng thời cảnh báo rằng quân đội
Trung Quốc đã “bắt đầu thể hiện sự quan tâm” với việc xây dựng căn cứ ở các bãi
đá vốn đang “ngày càng gần bờ biển của Philippines hơn”.
Ngoài ra,
Tổng thống Philippines cũng cho biết nước này đang tiếp cận các nước láng giềng
gồm Malaysia và Việt Nam để thảo luận về một bộ quy tắc ứng xử riêng liên quan
đến Biển Đông, với lý do tiến triển còn hạn chế trong việc đạt được một hiệp ước
khu vực rộng lớn hơn với Trung Quốc.
Tổng thống
Philippines thừa nhận rằng căng thẳng ở Biển Đông đang gia tăng “với những mối
đe dọa và thách thức bất hợp pháp dai dẳng đối với quyền chủ quyền và quyền tài
phán của Philippines đối với vùng đặc quyền kinh tế của chúng tôi”. Ông nói:
“Chúng tôi vẫn đang chờ đợi COC giữa Trung Quốc và ASEAN và đáng tiếc là tiến độ
khá chậm”.
Nhà lãnh đạo
Philippines lưu ý: “Chúng tôi đã chủ động tiếp cận các quốc gia khác trong
ASEAN mà chúng tôi đang có tranh chấp lãnh thổ, Malaysia là một quốc gia khác
và xây dựng quy tắc ứng xử riêng của chúng tôi. Hy vọng rằng điều này sẽ phát
triển hơn nữa và mở rộng sang các nước châu Á khác”. Ông nói thêm rằng căng thẳng
ngày càng gia tăng ở Biển Đông đòi hỏi Manila “phải hợp tác với các đồng minh
và bạn bè trên khắp thế giới để đạt được một số giải pháp và duy trì hòa bình”.
Những nhận
xét này của ông Marcos được đưa ra vài ngày sau cuộc gặp của ông với Chủ tịch
Trung Quốc Tập Cận Bình ngày 17/11, bên lề Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á-Thái
Bình Dương (APEC) tại San Francisco (Mỹ), trong bối cảnh dự thảo văn bản đàm
phán duy nhất về Bộ Quy tắc Ứng xử (COC) mà Trung Quốc và ASEAN thương lượng
trong suốt 2 thập niên qua vẫn tiến triển chậm chạp, cho dù các bên liên quan
cam kết thúc đẩy nhanh tiến độ đàm phán về COC.
Giới
phân tích nhiệt tình ủng hộ
Sáng kiến
trên của Tổng thống Marcos Jr. đã được giới phân tích nhiệt tình đón nhận. Trên
tờ The Diplomat, nhà phân tích Sebastian Strangio nhận định lời kêu gọi của Tổng
thống Philippines về một sự hợp tác mới trong khu vực phản ánh rõ những thách
thức mà ASEAN đang đối mặt trong việc giải quyết các tranh chấp ở Biển Đông.[2] Bất chấp
các nỗ lực từ 2002, khả năng ASEAN đạt được một thỏa thuận về COC mang tính
ràng buộc sau các cuộc đàm phán với Trung Quốc là rất thấp. Một mặt là vì ASEAN
khó dung hòa các lợi ích của 10 thành viên trong hồ sơ tranh chấp chủ quyền,
lãnh thổ ở Biển Đông; mặt khác, Trung Quốc không thực tâm đàm phán để đi đến một
thỏa thuận công bằng và mang tính ràng buộc.
Còn theo
ông Raymond Powell thuộc Trung tâm Gordian Knot của Đại học Stanford (Mỹ), đối
với Trung Quốc, các cuộc đàm phán bị kéo dài đóng vai trò là vỏ bọc chính trị
trong khi nước này trên thực tế vẫn tiếp tục mở rộng thêm nhiều yêu sách biển.[3] Hơn nữa,
một số nước Đông Nam Á chưa giải quyết được các đòi hỏi chủ quyền và tranh chấp
với nhau tại Biển Đông, cản trở việc hình thành một mặt trận thống nhất phản đối
các đòi hỏi quá mức của Bắc Kinh.
Với những
phân tích trên, ông Raymond Powell cho rằng: “Một COC không chính thức giữa Việt
Nam, Philippines và Malaysia có thể là khúc dạo đầu cho một giải pháp đối với
những tranh chấp giữa các nước này, cho phép đặt nền tảng cho một trong những sự
thống nhất rộng lớn trong khu vực về những tranh chấp ở Biển Đông”.[4]
Phản
ứng của Bắc Kinh
Trước phát
biểu của nhà lãnh đạo Philippines, Trung Quốc tuyên bố không ủng hộ động thái của
Manila trong việc đưa ra COC riêng ở Biển Đông với một số nước láng giềng. Người
phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh nhấn mạnh trong cuộc họp báo ngày
20/11 rằng "mọi sự rời xa" nào khỏi DOC, khuôn khổ cho COC, cũng như
tinh thần của nó, "đều vô hiệu".[5] Bà Mao
Ninh khẳng định việc xây dựng COC “là một nhiệm vụ quan trọng đối với Trung Quốc
và các nước ASEAN” trong nỗ lực thực thi DOC hiện có, văn bản đã được Bắc Kinh
và khối khu vực ký vào năm 2012.
Trong một
bài báo mới đây, tờ Hoàn Cầu Thời Báo đã trích lời của Chuyên gia Tống Trung
Bình (Song Zhongping): Có những trở ngại nào không thể giải quyết được trong
đàm phán COC? Rắc rối lớn nhất ở Biển Đông không đến từ các quốc gia trong khu
vực mà đến từ sự xáo trộn của các thế lực bên ngoài, nhằm biến Biển Đông thành
biển xung đột, biển chiến tranh”.[6] Đây là
cách mà Trung Quốc luôn muốn đẩy quả bóng trách nhiệm của mình ra ngoài, cụ thể
là ám chỉ Mỹ.
Thậm chí,
tờ báo tuyên truyền của Bắc Kinh này còn viết: “Với COC đóng vai trò quan trọng,
quan hệ Trung Quốc-ASEAN đã trở thành ví dụ thành công và năng động nhất ở khu
vực châu Á – Thái Bình Dương. Hai bên đã thiết lập quan hệ đối tác chiến lược
toàn diện, ký kết hiệp định thương mại tự do và trở thành đối tác thương mại lớn
nhất của nhau, đầu tư song phương tiếp tục mở rộng, trao đổi nhân sự tích cực.
Các báo cáo cho thấy Biển Đông đã trở thành một trong những vùng biển an toàn
và tự do nhất cho hàng hải trên thế giới hiện nay. Đây là đóng góp đáng kể của
Trung Quốc và các nước thành viên ASEAN cho cộng đồng quốc tế, đồng thời thể hiện
những tác động tích cực mà COC mang lại.”[7]
Trong khi
trên thực tế, kể từ năm 2002 khi hai bên ký kết DOC, một văn bản không có tính
ràng buộc mà chỉ thể hiện ý chí chính trị của các bên tham gia, Trung Quốc đã
tiến hành quân sự hoá hàng loạt thực thể trên vùng biển này, và hung hăng đối đầu
với các nước nhỏ hơn bằng cách áp dụng chiến thuật “vùng xám”. Điều này khiến
các nước Đông Nam Á, đặc biệt là những nước chịu tác động trực tiếp bởi yêu
sách của Trung Quốc, tỏ ra chán nản với triển vọng về việc đạt được một bộ quy
tắc ứng xử với cường quốc số hai thế giới, không những thế, hành xử của Trung
Quốc trên thực địa, cũng đặt dấu hỏi lớn về việc liệu nước này có tuân thủ cam
kết ngay cả khi một bộ quy tắc ứng xử đã được ký kết.
Bản đồ
Biển Đông có đường lưỡi bò Trung Quốc tự vẽ ra trên biển. AFP
Việt
Nam và Malaysia cần hưởng ứng
Cho đến
nay, cả Việt Nam và Malaysia vẫn chưa đưa ra bất cứ phát biểu gì về sáng kiến của
Tổng thống Marcos Jr. Có thể cả hai quốc gia này vẫn còn lo ngại lập trường
không ổn định của Philippines, khi liên tục “xoay chiều”, nhưng cũng có thể hai
quốc gia này đang e ngại Bắc Kinh.
Malaysia từ
khi Thủ tướng Anwar nắm quyền, đã thể hiện rõ xu hướng “xoay trục về Trung Quốc”,
điều này đã được nhiều nhà phân tích chỉ ra.[8]
Đối với Việt
Nam, chính sách của Việt Nam với Biển Đông khá mơ hồ. Mặc dù Việt Nam luôn
tuyên bố giữ vững chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán trên Biển Đông,
nhưng Việt Nam dường như rất nhún nhường trước Trung Quốc. Đã có tin tức cho biết,
đầu tháng 12 sắp tới, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ có chuyến thăm để “phủ
dụ” Hà Nội, nhằm cân bằng và thể hiện vai trò “trên cơ” của Bắc Kinh trước
Washington, trong quan hệ với Việt Nam, sau khi Mỹ và Việt Nam đã nâng cấp quan
hệ lên mức cao nhất hồi tháng 9 vừa qua.
Đã có một
số ý kiến cho rằng các nước Đông Nam Á trực tiếp liên quan đến tranh chấp Biển
Đông cần thiết lập một số cơ chế phối hợp như tuần tra chung chẳng hạn, điều
này sẽ tạo áp lực trước Trung Quốc. Chính vì vậy, với sáng kiến này của
Philippines, cả Việt Nam và Malaysia phải nhiệt tình hưởng ứng, chứ không nên để
Philippines “lẻ loi”, cho dù ASEAN luôn kêu gọi sự đoàn kết giữa các thành
viên.
Trước một
Trung Quốc chọn “vũ lực” để khẳng định các yêu sách của mình, việc
các nước khác phải đầu tư mọi nguồn lực ngoại giao trong đàm phán đa phương ở
quy mô thu hẹp dường như hợp lý hơn là trong một khuôn khổ ASEAN vận hành theo
cơ chế đồng thuận. Tuy nhiên, liệu Việt Nam và Malaysia có đủ “can đảm” để
nắm lấy cơ hội này hay không, đó là một câu chuyện khác.
__________
Tham
khảo:
[1] https://www.pna.gov.ph/articles/1214037
[2] https://thediplomat.com/2023/11/philippines-seeks-greater-regional-cooperation-on-south-china-sea-disputes/
[3] https://thediplomat.com/2023/11/a-south-china-sea-code-of-conduct-cannot-be-built-on-a-foundation-of-bad-faith/
[4] https://thediplomat.com/2023/11/philippines-seeks-greater-regional-cooperation-on-south-china-sea-disputes/
[5] https://x.com/MFA_China/status/1726569617752273394?s=20
[6] https://www.globaltimes.cn/page/202311/1302261.shtml
[7] https://www.globaltimes.cn/page/202311/1302261.shtml
[8] https://www.iiss.org/en/online-analysis/online-analysis/2023/05/anwars-trip-to-china-and-the-direction-of-malaysias-foreign-policy/
--------------------------------------------------------------
*
Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do
* Tác
giả Hà Lệ Chi là một nhà nghiên cứu độc lập, đã tốt nghiệp ngành quan hệ quốc tế
ở Úc. Hà Lệ Chi đã có thời gian làm việc tại Bộ Ngoại giao Việt Nam. hiện tác
giả đang sinh sống và làm việc tại Việt Nam.
-------------------
Tham khảo
:
[1] https://www.pna.gov.ph/articles/1214037
[2] https://thediplomat.com/2023/11/philippines-seeks-greater-regional-cooperation-on-south-china-sea-disputes/
[3] https://thediplomat.com/2023/11/a-south-china-sea-code-of-conduct-cannot-be-built-on-a-foundation-of-bad-faith/
[4] https://thediplomat.com/2023/11/philippines-seeks-greater-regional-cooperation-on-south-china-sea-disputes/
[5] https://x.com/MFA_China/status/1726569617752273394?s=20
[6] https://www.globaltimes.cn/page/202311/1302261.shtml
[7] https://www.globaltimes.cn/page/202311/1302261.shtml
[8] https://www.iiss.org/en/online-analysis/online-analysis/2023/05/anwars-trip-to-china-and-the-direction-of-malaysias-foreign-policy/
No comments:
Post a Comment