Nhạc sĩ,
nhà văn Nguyễn Đình Toàn qua đời, hưởng thọ 87 tuổi
Người Việt
November 28, 2023
FOUNTAIN VALLEY, California (NV) – Nhạc sĩ, nhà văn Nguyễn Đình Toàn, tác giả bài hát nổi tiếng “Sài Gòn
Niềm Nhớ Không Tên” và từng một thời phụ trách chương trình Nhạc Chủ Đề trên
đài phát thanh Sài Gòn trước năm 1975, vừa qua đời lúc 7 giờ 15 phút tối Thứ
Ba, 28 Tháng Mười Một, tại bệnh viện Fountain Valley, California, hưởng thọ 87
tuổi.
Tin này được anh Nguyễn Đình Thư, con trai cố nhạc sĩ, xác nhận với nhật
báo Người Việt.
https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2023/11/DP-Nguyen-Dinh-Toan.jpg
Nhạc
sĩ, nhà văn Nguyễn Đình Toàn. (Hình: Người Việt)
Theo Wikipedia, ông Nguyễn Đình Toàn sinh ngày 6 Tháng Chín, 1936 tại
huyện Gia Lâm, tỉnh Bắc Ninh. Ông còn có bút hiệu Tô Hải Vân khi viết văn và Hồng
Ngọc khi viết nhạc.
Năm 1954, ông di cư vào Nam.
Ông đóng góp nhiều sáng tác văn học nghệ thuật dưới nhiều dạng như tiểu
thuyết, truyện ngắn, kịch nói, và bút ký. Tác phẩm “Áo Mơ Phai” của ông đoạt Giải
Văn Học Nghệ Thuật Việt Nam Cộng Hòa năm 1973.
Ông cũng viết nhiều truyện dài đăng thành nhiều kỳ trên các báo miền
Nam Việt Nam như tạp chí Văn, Văn Học và các nhật báo như Tự Do, Chính Luận,
Xây Dựng, và Tiền Tuyến.
Sau năm 1975, ông bị bắt và giam học tập cải tạo 10 năm mới được thả.
Năm 1998 ông cùng gia đình xuất cảnh sang Mỹ, định cư ở Nam California, và tiếp
tục hoạt động trong lĩnh vực văn học nghệ thuật. (Đ.D.)
=================================================
Nhà
văn Nguyễn Đình Toàn, tác giả ‘Sài Gòn Niềm Nhớ Không Tên’, qua đời ở tuổi 87
30/11/2023
Nguyễn Đình Toàn làm thơ, viết văn, viết kịch, sáng
tác nhạc với bút hiệu Nguyễn Đình Toàn. Thời mới lớn ở Hà Nội, ông dùng bút hiệu
Tô Hà Vân, và sau 1975, để tránh rắc rối với nhà nước cộng sản, khi đưa “chui”
những sáng tác của ông ra phổ biến ở nước ngoài, ông dùng bút hiệu Hồng Ngọc.
https://gdb.voanews.com/849F361F-FE3A-459E-9E4C-4D9B8C9049FB_w650_r1_s.jpg
Nguyễn Đình Toàn. (Hình: Đinh Quang
Anh Thái)
Nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn, người nổi tiếng một thời với
chương trình Nhạc Chủ Đề trên đài phát thanh Sài Gòn trước năm 1975, qua đời tối
Thứ Ba, 28 Tháng Mười Một, tại California, hưởng thọ 87 tuổi.
Khuôn mặt nổi bật của Văn học Nghệ thuật Miền Nam
trước 1975
Sinh ngày 6 tháng 9 năm 1936 tại huyện Gia Lâm, tỉnh Bắc Ninh, Nguyễn
Đình Toàn làm thơ, viết văn từ rất sớm, thời còn học trung học.
Di cư vào Nam năm 1954, ông trở thành biên tập viên của đài phát thanh
quốc gia - Đài phát thanh Sài Gòn. Ông gia nhập quân đội Việt Nam Cộng Hòa năm
1968, giải ngũ vì lý do sức khỏe, và trở lại làm việc với đài phát thanh Sài
gòn.
Nguyễn Đình Toàn làm thơ, viết văn, viết kịch, sáng tác nhạc với bút hiệu
Nguyễn Đình Toàn, tên thật của ông. Thời mới lớn ở Hà Nội, ông dùng bút hiệu Tô
Hà Vân, và sau 1975, để tránh rắc rối với nhà nước cộng sản, khi đưa “chui” những
sáng tác của ông ra phổ biến ở nước ngoài, ông dùng bút hiệu Hồng Ngọc.
Sau 1975, như các văn nghệ sĩ cùng thời bị kẹt lại Việt Nam, ông bị đưa
đi ‘học tập cải tạo’, tổng cộng 6 năm.
Sang Mỹ trễ, cuối năm 1998 theo diện gia đình bão lãnh, không lâu sau,
Nguyễn Đình Toàn cộng tác với Đài Tiếng Nói Hoa Kỳ - VOA, trong chương trình “Đọc
Sách” do Nguyễn Đình Toàn và vợ, Nguyễn Thị Thu Hồng, nghệ danh Hồng Ngọc, phụ
trách. Trong chương trình này, Nguyễn Đình Toàn thường giới thiệu một tác giả
hay một tác phẩm, hoặc một khía cạnh văn hóa nghệ thuật, Việt Nam hay Tây
phương. Bà Thu Hồng từng là xướng ngôn viên của một chương trình phát thanh Sài
Gòn trước 1975. “Đọc Sách” được phát đi đều đặn trên làn sóng VOA trong vài
năm, cho tới khi Nguyễn Đình Toàn nghỉ hưu.
Văn
Tác phẩm đầu tay, “Chị em Hải”, viết ở miền Bắc thời Nguyễn Đình Toàn
còn rất trẻ với bút hiệu Tô Hà Vân, được đăng từng kỳ trong báo Tự Do trước khi
xuất bản năm 1961 ở miền Nam.
Sự thành công của tác phẩm này đưa ông vào nghiệp văn. Trước năm 1975,
Nguyễn Đình Toàn đã xuất bản 20 tác phẩm, gồm văn và thi ca.
Được nhắc đến nhiều là “Áo Mơ Phai”, truyện, xuất bản năm 1972, đoạt giải
văn học toàn quốc của Tổng thống Việt Nam Cộng Hòa năm 1973, và “Đồng Cỏ” xuất
bản lần thứ nhất tại Úc năm 1994.
Viết về hai tác phẩm dấu ấn này của Nguyễn Đình Toàn, nhà văn Ngô Thế
Vinh nói: “Áo Mơ Phai là dự cảm về một thành phố Hà Nội sắp mất, Đồng Cỏ là một
tác phẩm khác dự báo một Sài Gòn sắp mất. Nguyễn Đình Toàn mẫn cảm với thay đổi
thời tiết cũng như với những biến chuyển của lịch sử. Dự cảm hay trực giác của
nhà văn đi trước tấn thảm kịch, đi trước những đổ vỡ chia ly đã mang tính tiên
tri.”
Trong một chương trình trên Jimmy Show, Nguyễn Đình Toàn cho biết ông
đã dự tính viết thêm một quyển thứ 3 cho đủ bộ ba - trilogy, nhưng tuổi già, sức
yếu, khiến ông không thể hoàn thành ý định.
Trong lĩnh vực báo chí, Nguyễn Đình Toàn từng cộng tác với các tạp chí
Văn, Văn học… và viết “feuilleton” – truyện dài đăng nhiều kỳ - cho các tờ báo
lớn nhất miền Nam lúc bấy giờ: Tự Do, Chính Luận, Xây Dựng, Tiền Tuyến… Phần lớn
các sáng tác in từng kỳ trên các báo ấy sau này được in thành tiểu thuyết, truyện
ngắn, tập truyện. Nhưng không chỉ viết bài, tiểu thuyết feuilleton, Nguyễn Đình
Toàn còn đóng góp nhiều cho sinh hoạt văn học nghệ thuật miền Nam trước 1975,
trong vai trò thành viên của ban tuyển chọn sáng tác thơ, văn cho tạp chí Văn.
Nhà thơ Du Tử Lê lúc sinh thời từng nhận xét, trong văn, thơ, cũng như
trong âm nhạc, Nguyễn Đình Toàn luôn tìm một ‘cách nói khác/cách viết khác’.
Thơ
Nguyễn Đình Toàn làm thơ rất sớm khi mới 16, 17 tuổi. Bài thơ đầu đời của
ông, Khúc Ca Phạm Thái, để lại ấn tượng sâu đậm nơi người nghe.
Nói với VOA trước đây, nhà báo Đinh Quang Anh Thái, một người rất gần
gũi với Nguyễn Đình Toàn, cho đây là bài thơ tâm đắc nhất của ông:
“Bài thơ tâm đắc nhất đối với cá nhân tôi thời còn trẻ… bởi vì cậu bé
nào lớn lên cũng – nói theo nhà văn Duyên Anh, ‘mơ thành người Quang Trung’, có
một tính chất gọi là... gắn liền với quê hương đất nước, thì tôi thích bài Khúc
Ca Phạm Thái của Nguyễn Đình Toàn. Ví dụ như câu mở đầu:
“Ta tráng sĩ hề… lòng không mềm bằng kiếm/Ta anh hùng hề… chí khí không
chứa đầy đôi mắt Trương Quỳnh Như…”
Sau này quen và thân anh Nguyễn Đình Toàn thì mới biết bài thơ này là
bài thơ đầu đời của anh ấy, viết ra lúc mới 16, 17 tuổi.”
“Cái thuở của những đêm lửa trại của thanh niên Sài Gòn ngày xưa, mà được
nghe Thanh Hùng ngâm Khúc ca Phạm Thái thì tuyệt lắm!”
Khúc Ca Phạm Thái là bài thơ phổ thành kịch thơ, nằm trong tập thơ “Mật
Đắng” của Nguyễn Đình Toàn xuất bản năm 1962. Nhà văn Ngô Thế Vinh cho biết “Mật
Đắng” được sáng tác trong “một giai đoạn đen tối, gần như tuyệt vọng” trong cuộc
đời nhà thơ, lúc Nguyễn Đình Toàn mắc bệnh lao, tưởng như khó qua khỏi.
Nguyễn Đình Toàn, “người tình không chân dung”
Nhưng thơ không chỉ có trong những tập thơ, mà thơ Nguyễn Đình Toàn còn
bàng bạc, phảng phất trong lời văn, trong ca từ, trong cả những lời bạt giới
thiệu những ca khúc trong Chương Trình Nhạc Chủ Đề của đài phát thanh Sài Gòn
trước 1975.
Chương Trình Nhạc Chủ Đề do Nguyễn Đình Toàn và Vũ Thành An phụ trách
là một hiện tượng ở Sài Gòn thời bấy giờ. Lời dẫn nhập cho mỗi bản tình ca qua
giọng đọc truyền cảm của Nguyễn Đình Toàn, như “thủ thỉ” vào tai người nghe, đã
giúp đài phát thanh quốc gia lôi cuốn đông đảo thính giả yêu nhạc. Mỗi lời giới
thiệu, theo Giáo sư Nguyễn Văn Tuấn ở Úc, là một “tiểu tác phẩm”, lời văn mượt
mà, ý tưởng sâu lắng, mà qua giọng đọc trầm ấm, ngọt ngào của Nguyễn Đình Toàn,
như rót mật vào hồn người nghe, đi thẳng vào trái tim thính giả ngay từ lời mở
đầu “Em yêu dấu”…
Viết về Nguyễn Đình Toàn, nhà thơ Du Tử Lê từng nhận định:
“Với những giới thiệu hay dẫn nhập bằng cách viết (cách nói) riêng của
mình; nhất là qua giọng nói, như một thủ thỉ tư riêng giữa hai người, qua làn
sóng điện, họ Nguyễn trở thành một thứ “người tình không chân dung” của rất nhiều
nữ thính giả. Đồng thời, ông cũng là “người bạn thiết” của rất nhiều thính giả
thuộc nam giới. Với lớp thính giả này, ông như người đã nói thay họ những điều
họ muốn nói về tình yêu, âm nhạc, thời thế.”
Nhà báo Đinh Quang Anh Thái, thuở mới lớn cũng từng say mê chờ đón Nhạc
Chủ Đề của Nguyễn Đình Toàn vào mỗi tối thứ Năm:
“Không gì hạnh phúc cho bằng mỗi tối thứ Năm, bận mấy thì bận cũng phải
chạy vù về nhà ngồi bên cạnh cái radio nghe giọng Nguyễn Đình Toàn. Ngồi nghe
cái giọng ấm của người đàn ông Hà Nội nói về nhạc chủ đề… Đó là cảm nhận đầu
tiên của tôi về Nguyễn Đình Toàn, rồi sau đó mới đọc sách của ông, nghe nhạc của
ông, và nhất là đọc thơ của ông.”
Tình khúc thứ nhất - Nhạc Vũ Thành An, thơ Nguyễn
Đình Toàn
Vũ Thành An, lúc 21 tuổi, vào làm đài phát thanh Sài Gòn và kết thân với
Nguyễn Đình Toàn. Tình bạn và có lẽ sự đồng điệu giữa hai tâm hồn nghệ sĩ đã
cho ra đời hai nhạc phẩm bất hủ: “Tình Khúc thứ Nhất” và “Em đến thăm anh đêm
ba mươi,” nhạc Vũ Thành An, thơ Nguyễn Đình Toàn.
Có biết đâu niềm vui đã nằm trong thiên tai
Những cánh dơi lẻ loi mù trong bóng đêm dài
Lời nào em không nói em ơi
Tình nào không gian dối
Xin yêu nhau như thời gian làm giông bão mê say
“Có biết đâu niềm vui đã nằm trong thiên tai”… ý tưởng lạ, ca từ đẹp,
nhạc hay, đã giúp cho hai ca khúc này trở thành ‘bất tử’, ra đời hơn 50 năm về
trước mà cho tới giờ vẫn làm xúc động người nghe, những ‘fan’ mới thuộc các thế
hệ đến sau.
Trong một cuộc trao đổi với VOA trước đây, nhạc sĩ Vũ Thành An nói nhà
thơ Nguyễn Đình Toàn đã “thổi hồn” vào bản nhạc, đặt tựa và lời cho “Tình khúc
thứ Nhất”, mà ông đã sáng tác để tặng một người bạn.
“Hồi đó tôi có người bạn gái thân muốn tôi viết bài nhạc tặng cô ấy,
tôi viết xong, cũng có cả lời, rồi đưa cho anh Toàn nghe thì anh Toàn chê lời
tôi viết không hay. Anh bảo để anh đặt lời cho. Hồi đó anh cũng có một người bạn
cho nên cũng muốn viết một tình khúc để tặng bạn của anh. Phải nói là khi viết
nhạc, tôi cũng chưa thấy được cái nét đặc biệt của tình khúc ấy, sau khi anh
Toàn viết lời vào thì thấy là quả thật, nó là một bài hát rất là… có hồn. Chính
anh ấy là người đặt tên cho bài này là bài Tình khúc thứ nhất, và đồng thời anh
ấy cũng bảo tôi nên lấy tên thật là Vũ Thành An chứ không cần lấy tên hiệu gì cả.”
Với Tình khúc thứ nhất, nhạc sĩ Vũ Thành An xuất hiện trên bầu trời âm
nhạc, mở màn cho loạt bài Không Tên, đưa tên tuổi Vũ Thành An vào lịch sử âm nhạc
miền Nam.
Nguyễn Đình Toàn và Vũ Thành An còn hợp tác để thực hiện Chương Trình
Nhạc Chủ Đề. Theo lời Vũ Thành An thì linh hồn của chương trình này cũng là
Nguyễn Đình Toàn, chính ông nảy ra ý tưởng thành lập chương trình, kêu gọi Vũ
Thành An đệ đơn xin lập chương trình, viết lời giới thiệu và đọc những đoạn dẫn
nhập đó cho các ca khúc chọn lọc với những giọng ca nổi bật nhất thời đó.
Tù cải tạo
Mất Sài gòn, do dự mãi không biết nên đi hay ở, cuối cùng Nguyễn Đình
Toàn bị bỏ lại, và như các văn nghệ sĩ ở lại, bị tập trung đi ‘học tập cải tạo.’
Ra tù, Nguyễn Đình Toàn sáng tác hơn 50 ca khúc với bút danh Hồng Ngọc.
Có lẽ được nhiều người Việt tị nạn đồng cảm nhất là bài “Nước Mắt Cho Sài Gòn”,
viết lúc Nguyễn Đình Toàn còn ở trong tù, ca khúc được tuồng ra nước ngoài qua
trung gian Hồ Trường An, tới tay tạp chí Quê Mẹ của Võ Văn Ái ở Paris, được
Jeannie Mai trình bày đầu tiên, nhưng bản nhạc cất cánh với giọng ca Khánh Ly
dưới tên “Sài Gòn, Niềm Nhớ Không Tên”, ghi tên tác giả là “Người ở lại”. Băng
nhạc ‘Người Di Tản Buồn’ phát hành năm 1979 có cả “Sài Gòn, Niềm Nhớ Không Tên”
và “Người Di Tản Buồn” của nghệ sĩ Nam Lộc gây tiếng vang lớn trong các cộng đồng
người Việt tị nạn khắp nơi.
Tới cuối năm 1999, sau khi định cư ở Mỹ gần 1 năm, Nguyễn Đình Toàn mới
chính thức ra mắt một số ca khúc sáng tác sau năm 1975 trong 3 tập nhạc: Hiên
Cúc Vàng (1999), Tôi Muốn Nói Với Em (2001) và Mưa Trên Cây Hoàng Lan (2002).
Nguyễn Đình Toàn: liệu thơ có như người?
Đối với một tâm hồn nghệ sĩ mẫn cảm, những trải nghiệm cay đắng do biến
đổi của thời cuộc và các trải nghiệm trong tù cải tạo, chắc hẳn phải có ảnh hưởng
sâu đâm tới tác giả và tác phẩm. Đời thực của người nghệ sĩ thì sao?
Nhà báo Đinh Quang Anh Thái:
“Thỉnh thoảng những người hay đến chơi với anh, ngồi hút thuốc lá, uống
một tí rượu hay nghe anh nói chuyện, uống trà, cà phê… thì có lúc thấy được cái
khoảnh khắc mà Nguyễn Đình Toàn cảm thấy cuộc sống này nó đáng chán, nhưng mà
bình thường thì Nguyễn Đình Toàn hóm hỉnh lắm.”
Đinh Quang Anh Thái nhắc đến một bài thơ khác của Nguyễn Đình Toàn ít
người biết đến mà ông và tác giả khá tâm đắc. Đó là bài “Tro Tàn”, viết năm
1984.
Ta yêu nhau trong nghèo khó
Khi quê hương tàn phá
Được mấy ngày vui trong đời
Tóc biếc ngoảnh đi đã đỏ màu phai
Ta xa nhau vào lúc xa đời
Bóng bỏ theo người
Đổ một lần cho hết cuộc rủi may
Cứ coi là mất coi là hết
Lật ngửa bàn tay mà cắt dây
“Tôi tâm đắc cái câu: ‘Bóng bỏ theo người/ Đổ một lần cho hết cuộc rủi
may’. Đó là tâm tư của một Nguyễn Đình Toàn mà thảng hoặc, thấy anh như hốt hoảng
trong cái cuộc sống trên cái cõi tạm này.”
Giờ bóng đã “bỏ theo người”. Người nghệ sĩ đa năng, tài hoa đã ra đi
‘vào sương đen’, những lời ông viết trong bài “Mai Tôi Đi” khi rời Việt Nam,
nơi chôn nhau cắt rốn, giờ diễn tả tâm trạng của những người ở lại.
“Mai tôi đi, tôi đi vào sương đen
Sương rất độc, tẩm vào người nỗi chết
Quê hương ta sống chia giòng vĩnh biệt
Chảy về đâu những nước mắt đưa tin
Phu nhân Nguyễn Đình Toàn, Nguyễn Thị Thu Hồng, trong chương trình Đọc
Sách của VOA, qua đời ngày 24/2/2021, hưởng thọ 78 tuổi. Với sự ra đi của người
vợ hiền mà ông đã đền đáp ân tình bằng cách tận tình chăm sóc trong nhiều năm,
có lẽ không còn gì trên cõi tạm này để níu kéo ông.
Nhà văn Nguyễn Đình Toàn,
tác giả ‘Sài Gòn Niềm Nhớ Không Tên’, qua đời ở tuổi 87
https://www.voatiengviet.com/a/7378189.html
No comments:
Post a Comment