Nghiên
cứu khoa học & Liêm chính khoa học
Mấy hôm nay, tên của PGS.TS Đinh Công Hướng,
giảng viên Trường Đại học Công nghiệp TP.HCM, thành viên Hội đồng ngành toán Quỹ
Nafosted (Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ quốc gia), được nhắc đến trên khắp
các phương tiện truyền thông, và là đề tài bàn luận của nhiều chuyên gia, cũng
như người bình dân về một vấn đề “nghe có vẻ” nghiêm trọng, đó là vị GS này đã
“vi phạm” liêm chính khoa học trong quá trình nghiên cứu.
Để trả lời cho vấn đề này, anh Hướng chỉ cho
biết “Tôi làm vậy để kiếm tiền, cải thiện kinh tế, kiếm thêm thu nhập, mong muốn
đời con mình sẽ được cải thiện hơn”. Ngoài ra, anh cũng nhanh chóng nộp đơn xin
rút khỏi Hội đồng ngành toán Quỹ Nafosted.
Ở góc nhìn của mình, là một nhà khoa học, việc
làm của anh Hướng nên cần được “cảm thông” hơn là bị “đấu tố”. Sự cảm thông của
mình trong trường hợp anh Hướng không phải dựa vào sự dễ dãi trong cảm tính mà
dựa vào mức độ ảnh hưởng trong “sai phạm liêm chính” và “hoàn cảnh hiện tại”.
Để hiểu về vai trò của “liêm chính khoa học”
trong môi trường nghiên cứu, mình muốn nói qua về nghiên cứu khoa học và tầm
quan trọng của nó. Chúng ta nên biết rằng “khoa học” đang đóng vai trò “sống
còn” của con người trên trái đất này. Không có khoa học có lẽ con người chúng
ta vẫn không biết rằng trong không khí có nhiều loại phân tử khí khác nhau;
không thấy những thứ nhỏ hơn khả năng mắt thường thấy được như vi khuẩn, vi rút
và thậm chí là DNA; không hình dung được âm thanh, ánh nắng và bức xạ hạt nhật đều
di chuyển dưới dạng sóng ở các tần số khác nhau. Để một nghiên cứu khoa học đi
đến ứng dụng thực tiễn vào đời sống, đó là một “quá trình” nghiên cứu của nhiều
người, thậm chí nhiều thế hệ, sự phối hợp của các nghiên cứu đa ngành.
Lấy một ví dụ, để có vaccine COVID-19 ra đời
trong đại dịch vừa qua thì không phải chỉ nhờ vào các nghiêu cứu trong 1-2 năm
mà nó dựa vào khối lượng lớn các công trình nghiên cứu của cả lịch sử khoa học
về DNA, virus, miễn dịch,… tin học, toán học, hóa học, vật lý cũng đóng vai trò
không nhỏ.
Chúng ta có thể hình dung khoa học như một tòa
tháp được xây dựng bằng những viên gạch, mỗi viên gạch là một công trình khoa học
làm điểm tựa cho viên gạch tiếp theo đặt lên để xây cao hơn. Tòa tháp sẽ vững
chắc và vương cao khi những viên gạch này được tạo ra một cách đúng đắn và chắc
chắn, con người sẽ có những tòa tháp cao mà “nới rộng tầm mắt” của mình. Nhưng
nếu có một số viên gạch được tạo ra “kém chất lượng” do “sự lương lẹo” trong
quy trình sản xuất, sẽ có thể làm nguy hiểm cho cả tòa tháp!
Nói đến đây chắc các bạn cũng hình dung được sự
quan trọng trong việc “quản lý chất lượng sản xuất” của những “viên gạch”, hay
trong khoa học chính là “chất lượng của các công trình khoa học”. Để làm điều
này, hiện nay các nhà khoa học đang dựa vào các “nguyên tắc liêm chính” trong
nghiên cứu mà chúng ta thường gọi là “liêm chính khoa học”.
Có khá nhiều các “nguyên tắc” để quy định sự
liêm chính khoa học, trong đó có thể kể ra một số nguyên tắc quan trọng hàng đầu
để bảo đảm chất lượng công trình khoa học (hay nói dễ hiểu hơn là làm sao để tạo
ra những viên gạch “dùng được”):
1. Độ tin cậy: Liên quan đến chất lượng và khả năng thực hiện lại của nghiên cứu. Nếu
một nghiên cứu được thực hiện một cách gian dối, ngụy tạo số liệu thì khó mà có
thể thực hiện lại được bởi các nhà khoa học khác và vì thế sẽ làm tổn hại đến
thời gian, tiền bạc và công sức của các nhà khoa học khác; không thể dùng nó để
phát triển thêm kiến thức khoa học. Thậm chí có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến
tính mạng con người hoặc môi trường sinh thái nếu nghiên cứu này liên quan đến ứng
dụng.
2. Tính
trung thực: Liên quan đến tính minh bạch và khách quan của
nghiên cứu. Các số liệu, điều kiện nghiên cứu phải được ghi nhận rõ ràng, minh
bạch. Việc thiết kế thí nghiệm, thu số liệu và phân tích phải được thực hiện
khách quan, không thiên vị, để đưa ra những kết luận phù hợp.
3. Tôn trọng: Đối với môi trường con người, văn hóa và sinh thái. Vấn đề này thường
được nói đến đạo đức trong nghiên cứu (ethical), nghiên cứu phải không được vượt
quá giới hạn đạo đức con người ví dụ như giảm thiểu tối đa các đau đớn ở các
nghiên cứu trên động vật, không được nhân bản con người trong phòng thí nghiệm.
Ngoài các nguyên tắc chính kể trên, để giúp bảo
đảm “chất lượng của công trình khoa học” thì liêm chính trong khoa học có thể nới
rộng hơn khi bàn về việc “đạo văn” khi sử dụng lại các câu từ, cách hành văn mà
người trước đó sử dụng hoặc trong trường hợp anh Hướng thì liên quan đến việc để
tên địa chỉ cơ quan không trực thuộc nơi anh thực sự làm việc.
Trở lại vấn đề anh Hướng bị “tố” dù rằng là giảng
viên Trường Đại học Công nghiệp TP.HCM nhưng có tất cả 42 công trình nghiên cứu
khoa học, trong đó có 13 công trình đứng tên Trường Đại học Tôn Đức Thắng và 4
công trình đứng tên Trường Đại học Thủ Dầu Một. Dựa vào câu trả lời của anh Hướng
là để “kiếm thêm thu nhập” và chưa có bằng chứng nào cho thấy anh vi phạm bất kỳ
“nguyên tắc quan trọng” nào của “liêm chính khoa học” như mình kể trên thì mình
nghĩ rằng chuyện này cũng không có gì to tác mà phải “đấu tố” anh ấy như một
nhà khoa học thiếu liêm chính như vậy. Anh đã hoàn thành vượt chỉ tiêu nghiên cứu
của cơ quan đang làm giảng viên trực tiếp, thì việc anh “kết hợp” thêm nghiên cứu
với sự “tài trợ” của các cơ quan bên ngoài khác cũng là việc bình thường trong
cộng đồng khoa học.
Những “công trình nghiên cứu” của anh không sử
dụng số liệu giả, kết quả nghiên cứu không bị bóp méo theo ý chủ quan, chất lượng
của nghiên cứu vẫn được bảo đảm và có thể được sử dụng làm nền tảng cho các
nghiên cứu phía sau phát triển, như những viên gạch được tạo ra với chất lượng
tốt để làm nền cho những viên gạch khác đặt lên xây cao hơn.
Suy cho cùng thì nhà khoa học cũng là những
con người và họ có quyền “mưu cầu hạnh phúc”. Việc làm của anh Hướng nhằm “cải
thiện kinh tế” bằng chính chất xám của mình mà không ảnh hưởng đến sản phẩm
khoa học của mình, vẫn có thể đóng góp cho khoa học phát triển thì nên “cảm
thông”, hỗ trợ chứ không phải bị “đấu tố”, nặng lời.
Có bạn nào ở đây đang làm việc nghiên cứu
trong các cơ quan ở Việt Nam có thể giúp tính thử thu nhập trung bình của giáo
sư như anh Hướng và chi tiêu cần thiết trong gia đình hiện nay như thế nào để
mình cập nhật với?
_____
TS. Nguyễn Hồng Vũ
Viện nghiên cứu City of Hope, California, USA
– https://bmcresnotes.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13104-021-05875-3
(Reproducibility and research integrity:
the role of scientists and institutions).
HÌNH : https://www.facebook.com/photo?fbid=7473912135956426&set=a.643681895646185
No comments:
Post a Comment