18/03/2020
Đầu tháng Ba tôi có dịp tới Ukraina, vùng đất cách
đây 30 năm còn thuộc về quốc gia cộng sản lớn nhất hành tinh. Ngày nay đất nước
này đã hoàn toàn rũ bỏ quá khứ cộng sản và hướng về châu Âu thay vì đi theo đường
lối toàn trị như nước láng giềng Nga khổng lồ. Những người theo đường lối cộng
sản vẫn còn nhưng các chính đảng như vậy không còn tồn tại.
Ảnh chụp quanh khu tưởng niệm những người ngã xuống
vì tự do hồi năm 2014
Đón tôi ở sân bay Boryspil tại thủ đo Kyiv là bác
tài xế tuổi trạc 50. Bác kể đã từng đi lính nghĩa vụ dưới thời Liên Xô từ năm
1986-1988. Sau đó bác cưới một cô gái Nga và hôn nhân kéo dài cho tới vài năm gần
đây khi mỗi người mỗi ngả. “Tôi không bàn tới chuyện Liên Xô tốt hay xấu, nhưng
khi đó các nước trong Liên Xô người ta coi nhau như anh em,” bác nói. Giờ thì
anh gấu Nga đã vả cho đứa em Ukraina mấy cái và chiếm
luôn bán đảo Crimea hồi năm 2014.
Di ảnh của hàng chục người dũng cảm xuống đường đòi
tự do được bày dọc theo bức tường của khu tưởng niệm, một số được treo trên các
thân cây ở phía đối diện.
2014 cũng là năm cuối cùng đảng cộng sản ở Ucraina
được phép tham gia tranh cử. Luật giải trừ cộng sản trong năm 2015 đã loại Đảng
Cộng sản Ukraina khỏi các cuộc bầu cử và cũng cấm luôn các biểu tượng cộng sản.
Trong các năm sau đó hàng
ngàn tượng đài của Lenin và các nhà lãnh đạo Xô Viết khác đã bị dỡ bỏ và
hàng chục ngàn tên các địa phương xuất phát từ thời Liên Xô đã được thay đổi.
Trước khi tới Kyiv, cũng còn được gọi là Kiev theo
cách viết của Nga, tôi có tham khảo khuyến cáo của Bộ Ngoại giao Anh. Lời
khuyên của họ là không nên tới các vùng miền đông Ukraina bao gồm Donetsk,
Luhansk và cả Crimea. Miền đông là nơi phiến quân thân Nga và quân chính phủ
giao tranh trong mấy năm qua. Ngay gần khách sạn City Hotel nơi tôi ở có một
toà nhà đang bỏ dở. Công ty đầu tư làm ăn chính ở Donetsk và gặp khó khăn về
tài chính do chiến sự diễn ra. Toà nhà đã hoàn thiện phần khung nhưng không còn
tiền để làm nốt phần còn lại cũng như nối điện và nước.
Tôi tới Kyiv hôm 3/3 thì ngày 4/3 Tổng thống
Volodymyr Zelensky, vốn là cựu danh hài, quyết định thay
thế gần như toàn bộ nội các. Đó là lần thứ ba ông Zelensky thay thủ tướng
và các bộ trưởng trong nửa năm qua. Vị tổng thống vừa bước sang tuổi 42 lên cầm
quyền sau khi được sự ủng hộ của trên 70% cử tri trong bầu cử hồi tháng Tư năm
2019. Nhưng chỉ chưa đầy một năm sau số người ủng hộ ông đã giảm xuống dưới
50%. Một trong những lý do khiến người dân không còn ủng hộ ông như trước là họ
không tin vào đội ngũ chính trị gia ông chọn để điều hành đất nước. Hơn nữa họ
cũng nói ông hứa thật nhiều khi tranh cử nhưng chưa làm được bao nhiêu trong
khi đường hướng phát triển cho đất nước còn rất mù mờ.
Ukraina nay không còn là nước cộng sản và những người
cộng sản ít ỏi còn lại hiện có cũng như không nhưng nhiều vấn đề họ đang đối mặt
chẳng khác gì các vấn đề của Việt Nam. Tham nhũng là một vấn nạn và gần như bất
kỳ vấn đề gì trong xã hội cũng có thể được giải quyết bằng tiền dưới gầm bàn.
Người ta cũng mua bằng lái xe, trả tiền cho cảnh sát để được bỏ qua những lỗi
giao thông, giới tài phiệt dùng tiền để mua công lý trong khi lời hứa tăng
lương đáng kể cho công nhân viên chức của ông Zelensky hiện vẫn chỉ là lời hứa.
Sang năm đã là 30 năm kể từ khi Ukraina bắt đầu quá trình giải trừ cộng sản
nhưng các vấn đề từ thời cộng sản vẫn mới nguyên. Thế mới thấy để có một xã hội
thịnh vượng, trong sạch và thượng tôn pháp luật người ta cần phải cố gắng trong
vài thế hệ.
Cũng giống như Việt Nam, một trong những trở ngại
cho một Ukraina thực sự dân chủ và tự do là ông láng giềng khổng lồ. Nếu Trung
Quốc không muốn Việt Nam ngả về phía Hoa Kỳ và châu Âu thì Nga cũng không hề muốn
Ukraina làm điều tương tự. Một số người dân Ukrania đang nghi ngờ rằng ông
Zelensky sẽ có chính sách mềm mỏng hơn với Nga. Trong số các vấn đề gây căng thẳng
giữa Nga và Ukraina hiện nay còn có chuyện chính quyền Kyiv đã ngưng cung cấp
nước cho Crimea từ năm 2014 khiến bán đảo này luôn trong tình trạng thiếu nước.
Nếu ông Zelenksy mở lại nguồn nước từ Ukraina tới Crimea, ông sẽ gặp phải sự phản
đối từ phần lớn dân chúng vốn không bao giờ chấp nhận chuyện Nga thôn tính
Crimea.
Ukraina là quốc gia lớn nhất nằm trọn trong châu Âu
và có diện tích gần gấp đôi Việt Nam. Nhưng dân số Ukraina chưa bằng một nửa
dân số Việt Nam trong khi thu nhập bình quân đầu người chỉ nhỉnh hơn quốc gia cộng
sản chút ít. Một người bạn Ukraina đi cùng chuyến bay với tôi từ Kyiv về lại
London nói: “Chúng tôi đang trong một mớ
hỗn độn và chưa thấy đường ra. Tổng thống và nhóm lãnh đạo hiện nay chẳng có đường
hướng gì rõ ràng cả.”
Ukraina nay không còn là nước cộng sản và những người
cộng sản ít ỏi còn lại hiện có cũng như không.
Trong ngày thứ Bảy trước khi rời Kyiv, tôi ra Quảng
trường Độc lập và lặng người đứng trước khu tưởng niệm những người đã ngã xuống
vì tự do xung quanh quảng trường hồi năm 2014. Di ảnh của hàng chục người dũng
cảm xuống
đường đòi tự do được bày dọc theo bức tường của khu tưởng niệm, một số
được treo trên các thân cây ở phía đối diện. Người trẻ nhất mới 17 còn người
già nhất đã ngoài 80. Thực sự tự do chẳng bao giờ tự nhiên tới và những mất mát
trong quá trình đi tìm hay đòi lại tự do thật đáng tiếc lại là điều thật khó
tránh nếu không muốn nói là không tránh khỏi.
No comments:
Post a Comment