Trọng Thành - RFI
Thứ Bảy, ngày 12 tháng 10 năm 2019
Ô
nhiễm kéo dài tại Hà Nội, thủ đô Việt Nam có lúc đứng trong nhóm thành phố ô
nhiễm hàng đầu thế giới. Điện mặt trời trên mặt nước tại Đông Nam Á dự kiến
tăng gấp 100 lần trong thập niên tới. Phản ứng hy hữu tại Nga : Gần 200 linh mục
Chính Thống Giáo lên tiếng bảo vệ người biểu tình đòi dân chủ bị giam giữ. Vụ tự
sát gây chấn động của một hiệu trưởng mầm non ngoại ô Paris. Trên đây là một số
chủ đề chính của Tạp chí Thế Giới Đó Đây tuần này.
Trong những ngày cuối tháng 9, đầu tháng 10/2019, Hà
Nội, với không khí đầy bụi đặc như sương, đã thế chân Bắc Kinh để trở thành một
trong các thành phố ô nhiễm không khí hàng đầu thế giới. Không khí xã hội cũng
nóng hơn với các tranh cãi dữ dội về độ tin cậy của các chỉ số chất lượng không
khí Hà Nội.
AirVisual rút đi, rồi trở lại
Đỉnh điểm là vụ một nhân vật nổi tiếng trên mạng
Facebook (với khoảng 350 nghìn người theo dõi) kêu gọi tẩy chay ứng dụng đo lường
không khí nổi tiếng toàn cầu AirVisual, lên án AirVisual đục nước béo cò, bóp
méo thông tin để bán sản phẩm máy lọc không khí. Theo hãng tin Reuters,
AirVisual - một trong các ứng dụng được tải xuống nhiều nhất từ Apple Store -
đã phải thông báo rút ứng dụng và tạm đóng cửa Facebook tại Việt Nam, vì nhận
được hàng loạt đe dọa.
Tuy nhiên, chỉ ít ngày sau, Facebooker Vũ Khắc Ngọc
đã có thư ngỏ xin lỗi AirVisual, kêu gọi AirVisual ‘‘trở lại hoạt động
tại Việt Nam’’, và thừa nhận những lời lên án không hề dựa trên hiểu biết về‘‘cách
thức AirVisual thu thập thông tin, bố trí các điểm quan trắc, tính tin cậy của
phương pháp đo, độ chính xác của thiết bị đo…’’.
Cuộc tranh cãi đánh lạc hướng dư luận
Không khí Hà Nội ô nhiễm nặng trong tiết vào thu, với
làn sương bụi đậm đặc, là điều mà mắt thường cũng thấy. Số lượng bệnh nhân nhập
viện, do các căn nguyên tim mạch và hô hấp tăng cao, được một số cơ sở y tế ghi
nhận.
Tuy nhiên, vấn đề gây sôi sục dư luận trong thời
gian qua là : Liệu Hà Nội có phải là ‘‘thành phố ô nhiễm nhất thế giới’’ hay
không ? Tranh cãi này dường như đã và đang đánh lạc hướng chú ý của công luận về
trách nhiệm của chính quyền, trong việc đo lường chất lượng không khí, để căn cứ
vào đó có các biện pháp xử lý tình trạng ô nhiễm kéo dài đã nhiều năm.
Thông tin đầy đủ và chính thức về thực trạng ô nhiễm
là vấn đề then chốt. Bởi hành động của chính quyền sẽ chỉ quyết liệt, như kỳ vọng
của xã hội, một khi có đủ thông tin ‘‘chính thức’’ cho thấy thực
trạng.
Một chính quyền "bát nháo"?
Trong một trả lời phỏng vấn đầu năm nay, lãnh đạo
chi cục Môi Trường Hà Nội khẳng định : tại Hà Nội, nhìn chung chất lượng không
khí vẫn ở mức ‘‘trung bình’’. Tình trạng trống
đánh xuôi, kèn thổi ngược hiện rõ. Trong lúc bộ Tài Nguyên Môi Trường yêu cầu
người dân tin tưởng vào số liệu của chi cục Môi Trường Hà Nội, thì lãnh đạo cơ
quan này thừa nhận số lượng trạm quan trắc hiện tại không đủ cho phép đánh giá
chất lượng tổng thể không khí Hà Nội (1) (riêng về phần mình, người đứng đầu
chi cục Môi Trường tuy tự nhận ''không đủ'' phương tiện để đánh giá tổng thể,
nhưng vẫn thản nhiên, hùng hồn đưa ra đánh giá chung!).
Báo chí trong nước đầu tháng 10/2019 phanh phui một
hiện tượng tiêu biểu cho ứng xử vô trách nhiệm từ phía chính quyền. Trong một
báo cáo trình lên Quốc Hội về không khí Hà Nội, hồi tháng 7/2019, bộ Tư Pháp đã sử dụng các số liệu của bộ Tài
Nguyên - Môi Trường, có từ năm 2004, do không được bộ Tài Nguyên - Môi Trường
cung cấp số liệu ô nhiễm mới (2).
Bài học Bangkok
Trả lời RFI Tiếng Việt, tiến sĩ Hoàng Dương Tùng (chủ
tịch Mạng Lưới Không Khí Sạch Việt Nam) một mặt ghi nhận đã có một số tiến bộ,
mặt khác cũng chỉ ra chính quyền còn đang rất chậm trễ trong kế hoạch xây dựng
các trạm quan trắc (cố định) (3), nhằm cung cấp các số liệu chính thức một
cách ‘‘đầy đủ’’, ‘‘minh bạch’’, đủ độ tin cậy, làm cơ sở
cho việc có chính sách đúng, đủ mức, kịp thời.
Chủ tịch Mạng Lưới Không Khí Sạch Việt Nam nhắc đến
bài học Thái Lan :
‘‘Ở Bangkok, người ta có đến 40 trạm cố định. Hà Nội
chỉ có 3 trạm, làm sao cung cấp được đầy đủ ?! Bộ Giáo Dục (Thái Lan) đóng cửa
một số trường trong đầu năm 2019, vì chỉ số AQI cao. Việt Nam chưa làm được. Vì
sao họ làm được như vậy ? Vì họ có đến 40 trạm. Bộ Giáo Dục, bộ Tài Nguyên -
Môi Trường Thái Lan có quyền làm như thế, bởi họ đương nhiên dựa vào hệ thống
quan trắc của họ. Ở Việt Nam, chỉ có vài ba trạm thì làm sao làm thế được ! Và
chúng ta cũng chưa có các quy định. Tôi nghĩ đấy là bài học rất tốt để Việt Nam
thực hiện trong những năm tới.
Bây giờ, tôi nghĩ trong thời đại 4.0, công nghệ
thông tin, xã hội phát triển, thì chuyện minh bạch dữ liệu là điều mà Nhà nước
(phải) rất có trách nhiệm. Không thể giấu được đâu… Thông tin càng minh bạch
bao nhiêu, càng tốt bấy nhiêu’’.
Khẳng định vai trò hàng đầu của hệ thống trạm quan
trắc cố định không đồng nghĩa với lãng quên một nguồn gốc căn bản của tình trạng ô nhiễm
khó giải hiện nay : Quy hoạch đô thị kém, khiến cơ sở hạ tầng quá tải, mật độ
dân số quá đông, hay điều mà nhiều người gọi là ‘‘quy hoạch bị phá nát’’, ‘‘bị đảo lộn’’ do sự thông đồng
giữa quan chức chính quyền với bên ngoài (‘‘Bi kịch đô thị Hà Nội, TP.HCM khi
‘'quá chiều chuộng nhà đầu tư'’ - trang news.zing.vn). Chưa kể đến việc xây dựng,
hoặc dự án xây dựng ồ ạt các nhà máy gây ô nhiễm, đặc biệt là các nhà máy nhiệt
điện than.
Điện mặt trời trên nước : Xu thế mới
Tháng 09/2019 vừa qua, hàng loạt điều tra cho thấy
xây dựng các trạm điện mặt trời nổi trên mặt nước, trên đất liền hay trên biển,
đang ngày càng trở thành một xu thế lớn tại châu Á và vùng Đông Nam Á. Theo dự
báo của Wood Mackenzie Power and Renewables, điện mặt trời nổi trên nước sẽ
tăng trưởng với tốc độ 22% trong 5 năm tới.
Thị trường điện mặt trời nổi chủ yếu tập trung tại
châu Á, với công suất chiếm 87% toàn cầu. Hàn Quốc và Đài Loan đứng đầu. Trong
khi đó, theo dự đoán của công ty nghiên cứu năng lượng Rystad Energy, trong
vòng từ 5 đến 15 năm tới, tại khu vực Đông Nam Á, điện mặt trời nổi ước tính sẽ
tăng gấp 100 lần so với hiện nay. Việt Nam và Thái Lan là hai thị trường đứng đầu.
Dự án điện mặt trời trên hồ Chungju, Hàn Quốc.RFI/Frédéric
Ojardias
Vì
sao điện mặt trời nổi trở nên hấp dẫn ? Phóng sự của thông
tín viên Frédéric Ojardias từ Seoul cho biết phong trào điện mặt trời nổi:
‘‘Chỉ cần 5 phút đi thuyền là có thể đến được một
trạm điện mặt trời nổi nhỏ nhất trên hồ Chungju: 8.600 tấm pin mặt trời, nổi
trên mặt nước nhờ các bộ khung bằng thép và những chiếc phao xanh. Joo In Ho -
người đứng đầu tập đoàn khai thác thủy điện Hàn Quốc, phụ trách dự án này - cho
biết :
‘‘Trạm điện nổi này, gồm ba khối 1MW mỗi khối,
chiếm diện tích bề mặt 37.000 m². Trạm sản xuất đủ điện để phục vụ 1.000 gia
đình, mỗi gia đình bốn người hàng năm. Các trạm điện mặt trời nổi của chúng tôi
do các định chế bảo vệ môi trường công lập giám sát. Họ giám sát về môi trường
thực vật, động vật dưới nước, các trầm tích, chim chóc. Kết luận là không có bất
cứ tổn hại nào cho con người, cũng như môi trường’’.
Trạm điện mặt trời nổi nói trên nằm tại một hồ nhân
tạo, xung quanh là rừng. Mực nước lên xuống hàng chục mét tùy theo mùa. Như vậy
có vấn đề là phải tìm ra được giải pháp để bảo đảm trạm điện được cố định an
toàn. Tuy nhiên, xây lắp trạm mặt trời trên mặt nước có nhiều lợi ích, như ông
Suh Dong Il, phụ trách việc lắp đặt cho biết.
Theo ông, các trạm điện mặt trời làm trên mặt đất gặp
trở ngại với nhiệt độ. Nhiệt độ từ mặt đất dâng lên làm giảm đáng kể hiệu suất.
Các trạm nổi trên mặt nước, với không khí thường là mát hơn, có hiệu suất cao
hơn từ 6 đến 10%.
Trạm mặt trời nổi có rất nhiều lợi ích, tại một quốc
gia thiếu đất, trong lúc ngành công nghiệp pin mặt trời nở rộ. Theo ông Suh
Dong Il, 70% diện tích Hàn Quốc là rừng, nếu xây các trạm điện trên đất liền,
thì phải phá rừng. Như vậy rõ ràng là rất khó. Trong khi, chỉ cần một khu vực
có đủ nước, như sông, hồ, đập chứa nước… là đã có thể thiết lập được một trạm
điện mặt trời.
Hiện tại nhiều nghiên cứu được tiến hành để xây dựng
các trạm điện mặt trời trên biển, nơi các điều kiện khó khăn hơn nhiều. Nhà máy
điện mặt trời khổng lồ Saemanguem, với công số hơn 2 GW (gigawatt) (lớn nhất thế
giới), được che chắn bởi một con đê lớn, sẽ đi vào hoạt động vào cuối năm 2022’’.
Giáo hội Chính Thống Nga : ‘‘Cuộc cách mạng thầm
lặng’’
Theo AFP, giữa tháng 9/2019, một lá thư ngỏ của một
nhóm hơn 100 linh mục Chính Thống Giáo Nga gây chấn động. Các linh mục lên án
chính quyền đàn áp những người biểu tình đòi dân chủ trong mùa hè vừa qua, tố
cáo không khí sợ hãi mà chính quyền cố tình reo rắc.
Theo một số chuyên gia, hành động của các linh mục
là ‘‘dũng cảm’’ và ‘‘một cuộc cách mạng thầm lặng’’ đang
diễn ra trong lòng Giáo hội Chính Thống Nga, nơi toàn bộ hệ thống vốn dựa
trên ‘‘sự phục tùng tuyệt đối’’. Thay đổi trong nội bộ Giáo hội
Chính Thống có ý nghĩa hệ trọng với nước Nga, bởi 71% dân chúng cho biết tin tưởng
vào Giáo hội.
Thông tín viên Daniel Vallot tường trình từ Matxcơva
:
‘‘Chúng tôi đang ở trong một nhà thờ nhỏ ở trung
tâm thủ đô Matxcơva, cách điện Kremlin chừng một cây số. Buổi cầu nguyện diễn
ra dưới tầng hầm, nơi khoảng vài chục tín đồ đang quỳ gối. Cuối nghi thức này,
chúng tôi gặp cha Oleg Batov, một trong những người đầu tiên ký thư ngỏ ủng hộ
những người biểu tình.
Ông nói : ‘‘Tôi làm điều này bởi tình thương đối với
những người vô tội hiện đang bị giam giữ. Khi các cảnh sát bị kết án, các hình
phạt chỉ mang tính biểu tượng, trong khi đó, đối với những người biểu tình bình
thường, thì chỉ vì một chiếc cốc bằng nhựa ném vào các lực lượng an ninh, họ
cũng phải chịu các hình phạt rất khắc nghiệt’’.
Tại Nga, rất hiếm khi các nhà tu hành lại can thiệp
trực tiếp đến như vậy vào các vấn đề xã hội gây tranh cãi. Sáng kiến này lại
càng dũng cảm hơn khi Giáo hội Chính Thống Giáo Nga được coi như một đồng minh
của điện Kremli, của tổng thống Putin.
Cha Oleg Batov nói : ‘‘Như ông thấy, tôi không sợ.
Trong những ngày gần đây, tôi đã nhận được vô số các tin nhắn ủng hộ. Điều khiến
tôi sửng sờ nhất là số người tham gia ký tên, từ khoảng 40 lên đến hơn 180 người
hiện nay’’.
Không có gì gây ngạc nhiên khi lá thư này đã gây ra
tranh luận dữ dội trong nội bộ giới tăng lữ Chính Thống Giáo. Sau khi lên án
các linh mục ký vào thư ngỏ, cuối cùng ban lãnh đạo Giáo hội Chính Thống Giáo
Nga đã có một lập trường mềm mại hơn, thậm chí họ còn chỉ ra những kẽ hở trong
hệ thống tư pháp hiện hành tại Nga’’.
Pháp : Tưởng niệm trên toàn quốc một giáo viên tự sát
Trở lại nước Pháp, trong những ngày cuối tháng 9, đầu
tháng 10, giáo giới toàn quốc chấn động sau cái chết của nữ hiệu trưởng một trường
mầm non. Trước khi tự sát, cô giáo Christine Renon đã để lại một lá thư dài ba
trang, gửi đến các đồng nghiệp, giãi bày tâm trạng kiệt sức, nỗi cô đơn trước
các nhiệm vụ nặng nề, những cải cách liên tục và trái ngược.
Nhiều cuộc tưởng niệm cô giáo Christine Renon diễn
ra trên toàn nước Pháp ngày 03/10. Các trường học tại tỉnh Seine-Saint-Denis
đóng cửa để giáo viên tiễn đưa đồng nghiệp. Hàng trăm, hàng nghìn giáo viên sát
cánh nhau, tuần hành trên đường phố, nhớ đến người đồng nghiệp ‘‘tràn đầy
sức sống’’, ‘‘luôn tươi vui’’ với học sinh, với đồng nghiệp,
cống hiến hết mình. Đối với nhiều người, Christine Renon đã chết vì ‘‘quá
yêu thương’’, ‘‘chết vì quá tận tâm với lý tưởng’’.
''Elle s'appelait Christine Renon / Cô ấy tên là
Christine Renon" : Một biểu ngữ trong cuộc tuần hành của giáo giới tiễn
đưa đồng nghiệp, Bobigny, ngày 03/09/2019.Thomas SAMSON / AFP
Đối với hai giáo viên trẻ Manon và Marion, trường
trung học Jean-Jaurès, ở Pantin, giáo giới nước Pháp đồng cảm với Christine
Renon bởi họ chia sẻ cùng cảnh ngộ :
‘‘Chúng tôi cũng vậy, chúng tôi làm việc trong những
điều kiện tồi tệ, và người ta nói rằng điều này có thể xảy ra với bất cứ đồng
nghiệp nào. Chúng tôi có cảm giác là những nỗi khổ của chúng tôi đã không được
lắng nghe, không được xem xét, trong lúc điều kiện làm việc thì đang xuống cấp.
Tôi làm giáo viên từ 5 năm nay, tôi thấy điều kiện làm việc kém đi. Ít thời
gian hơn, ít người hơn. Những vị trí vắng người không bao giờ được thay thế. Cuối
cùng là không thể chịu đựng được nữa !’’.
Một giáo viên khác bày tỏ nỗi phẫn nộ : ‘‘Tình cảm
giận dữ, hiển nhiên là như vậy, trước việc một người tự sát để tố cáo các điều
kiện làm việc của ngành giáo dục quốc gia. Làm thế nào mà chúng tôi không nổi
giận được ?! Chúng tôi đã cống hiến vô cùng lớn. Chúng tôi đã cống hiến thời
gian của mình, tâm huyết của mình. Đây là một nghề mà chúng tôi làm với biết
bao khát khao cống hiến, lòng say mê.
Như vậy là một đồng nghiệp đã tự sát bởi không được
cấp trên lắng nghe, bất chấp việc cô ấy đã nhiều lần lên tiếng là không chịu nổi
gánh nặng của công việc, vậy mà người ta còn chồng chất thêm việc cho cô ấy. Cuối
cùng thì cô ấy đã chọn cái chết. Chúng tôi không thể thờ ơ với chuyện đó được.
Chúng ta đã để một phút mặc niệm cố tổng thống Jacques Chirac, vậy mà với
Christine Renon, chúng ta lại không làm gì. Rõ ràng là dửng dưng, thiếu lòng biết
ơn !’’.
‘‘Cảm nhận hạnh phúc’’ : Sức mạnh của tình liên đới
Cũng ngày 03/10, bộ trưởng Giáo Dục Pháp Jean-Michel
Blanquer thừa nhận cần phải thảo luận để làm cho ra nhẽ điều kiện làm việc của
các hiệu trưởng và có biện pháp can thiệp kịp thời. Một ủy ban - gồm đại diện
các nghiệp đoàn, hiệu trưởng đại diện cho nhiều khu vực khác nhau - có trách
nhiệm giám sát vấn đề này. Vấn đề ‘‘cảm nhận hạnh phúc trong công việc’’ được
bộ trưởng Giáo Dục coi là một trong ‘‘ba thách thức chủ yếu’’ của
nền giáo dục Pháp, cùng với môi trường và bình đẳng về cơ hội.
Chứng kiến phản ứng của giáo giới tại Pháp trước cái
chết của người đồng nghiệp, không khỏi không nghĩ đến trường hợp một cô giáo hiệu
trưởng trường mầm non, ở Việt Nam, qua đời hôm 03/10. Theo báo chí trong nước,
cô Nguyễn Thị Thanh đã chọn cái chết, sau khi gửi đơn phản đối những đánh
giá ‘‘bất công’’ của cấp trên đối với cá nhân hiệu trưởng và tập
thể giáo viên trường mầm non này. Không biết có bao nhiêu giáo viên chia sẻ cảnh
ngộ của cô giáo mầm non Nguyễn Thị Thanh ? (4)
Ghi chú
1 - Theo một thứ trưởng bộ Tài Nguyên Môi Trường,
ông Lê Công Thành, thì ‘‘chỉ số trên các trang mạng về ô nhiễm không khí chỉ
mang tính chất tham khảo, người dân nên tìm thông tin chính thức trên website của
TP Hà Nội hoặc của Tổng cục Môi trường’’ (mạng thanhtra.com.vn). Trong lúc chi cục trưởng Môi Trường
Hà Nội, ông Mai Trọng Thái, thừa nhận ngược lại : ‘‘để đánh giá tổng thể chất
lượng không khí trên toàn bộ địa bàn Thành phố chỉ dựa vào 10 trạm quan trắc
(trong đó chỉ có 2 trạm cố định) là không thể’’ (trang thanglong.chinhphu.vn).
2 - ''Nguyên nhân dẫn đến nhầm lẫn đáng tiếc trên,
theo bộ Tư Pháp, là do khi thực hiện báo cáo gửi Quốc Hội, báo cáo của bộ Tài
Nguyên - Môi Trường và của UBND thành phố Hà Nội gửi đến bộ không có các số liệu
về chỉ số ô nhiễm nên cán bộ soạn thảo đã tham khảo và tổng hợp ở một số nguồn
từ trên mạng và báo chí'' (trang vov.vn, ngày 11/10/2019).
3 - Theo tiến sĩ Hoàng Dương Tùng, việc phát triển
các trạm cảm biến di động, đo lường chất lượng không khí (Low Cost Air
Pollution Sensors), với ưu thế giá rẻ, để sử dụng như các phương tiện đo lường
bổ trợ, là biện pháp rất nên được khuyến khích (hiện tại chi cục Môi Trường Hà
Nội có 8 trạm như vậy). Nhưng về mặt số liệu chính thức, các trạm cảm biến di động
này không thể thay thế cho hệ thống ''các trạm cố định'', với mức độ đo lường
chính xác hơn. ''Các trạm cố định'' được chính quyền các nước sử dụng như một
phương tiện đo lường chính thức, bởi tuân thủ các quy trình, phương pháp ISO,
các phương pháp hiệu chuẩn, hiệu chỉnh được quốc tế công nhận.
4 - Nhà tâm lý giáo dục, giáo sư Mạc Văn Trang, trả
lời RFI Việt ngữ, cho biết về các áp lực đối với giáo viên ở Việt Nam: ‘‘Thứ nhất,
số học sinh trong một lớp rất đông. Có lớp đến 50, 60. Quan tâm được hết các em
rất mệt. Thứ hai, chấm bài người ta yêu cầu chấm điểm theo định kỳ, ở tiểu học
đến 8, 9 môn. Lớp đông như thế, cô phải chấm từng bài một rất mệt. Thứ ba là
‘‘thi đua’’. Trong ngành giáo dục các nước không có chuyện thi đua. Ở Việt Nam
lại có chỉ tiêu thi đua đủ thứ : Nào là kết nạp Đội, hoạt động Đội, kế hoạch nhỏ…
Rồi các hoạt động xã hội, thi giáo viên dạy giỏi cấp trường, cấp huyện, cấp tỉnh.
Ngoài ra còn sinh hoạt khác khá nhiều… họp chi bộ, chi đoàn, công đoàn… So với
nước ngoài, áp lực với giáo viên Việt Nam rất nặng.
Tôi đã đi dạy học mấy chục năm. Khi nào mình được tự
do sáng tạo, nghiên cứu nội dung, trình bày theo phương pháp của mình, thể hiện
nghệ thuật sư phạm của mình, chinh phục được học sinh, thì mình cảm thấy rất
thích thú, không mệt. Nhưng nếu phải dậy những môn mình không thích, rồi trước
áp lực như thế gây chán nản, mệt mỏi. Chưa kể sức ép phụ huynh ai cũng muốn con
mình giỏi, khác với nước ngoài. Con mình thua kém là không được... Cô phải cố gắng
để thỏa mãn kỳ vọng của học sinh.
Ở Việt Nam, tất cả các giáo viên đều chịu sức ép
chung như vậy cả, nhưng vì Việt Nam hạn chế dân chủ, nên người ta không dám biểu
tình, phản đối. Và thậm chí giáo viên nào có ý kiến trái ngược… có khi người ta
đuổi (hiệu trưởng có quyền đuổi giáo viên), nên người ta không dám biểu hiện
ra. Ở nước ngoài, tôi nghĩ có những áp lực, bất mãn. Việc một người tự sát về
các bất mãn tất nhiên là tác động đến tất cả giáo viên khác. Nhưng ở Việt Nam,
thì có như thế cũng không dám tỏ thái độ, vì sợ bị đuổi’’.
-----------------
Cùng chủ đề
Thu Hằng
- RFI
Thứ Hai, ngày 30 tháng 7 năm 2018
No comments:
Post a Comment