Minxin Pei
Người dịch: Dương
Lệ Chi
Posted by basamnews
on 01/07/2012
Thế hệ các nhà lãnh đạo kế tiếp của Trung
Quốc dự định sẽ được chọn vào cuối năm nay. Nhưng sức mạnh và sự đỡ đầu của các
phe phái có thể vượt qua những người có tài.
Khi các nhà lãnh đạo hàng đầu của Trung
Quốc sẵn sàng cho việc rút lui vào mùa hè này ở Beidaihe, một khu nghỉ mát
riêng biệt có bãi biển, khoảng 225 km về phía bắc của Bắc Kinh, các nước còn
lại trên thế giới vẫn mù tịt về việc tranh giành quyền lực trong nội bộ đảng
cầm quyền lớn nhất thế giới. Theo quy ước, việc bổ nhiệm các vị trí hàng đầu
của đảng thường hoàn tất khi các nhà lãnh đạo Trung Quốc thoát khỏi cái nóng
ngột ngạt của mùa hè, sự ô nhiễm, và ẩm ướt nhấn chìm Bắc Kinh, để bơi lội và
thư giãn ở Beidaihe vào cuối tháng 7, một nơi được biết đến với khí hậu mát mẻ
và không khí trong lành.
Vụ thanh lọc tệ hại, Bạc Hy Lai, có thể
tạm thời đã loại bỏ mối đe dọa chết người, để thống nhất trong giới lãnh đạo
cao cấp, nhưng điều đó không thể chấm dứt sự tranh giành khốc liệt các chức vụ
cao cấp, cũng như các chức vụ mà họ mong muốn hoặc làm giảm sự mơ hồ về tác
động của việc thay đổi lãnh đạo liên quan đến chính sách đối nội và đối ngoại
của Trung Quốc. So với quá trình chuyển đổi lãnh đạo trước đây, sự thay đổi sắp
xảy ra có lẽ là một trong những thay đổi quan trọng nhất về mức độ và thời
gian.
Trong số chín ủy viên Ban Thường vụ Bộ
Chính trị (PSC), bảy người sẽ nghỉ hưu. Sẽ có bảy gương mặt mới nếu đảng quyết
định duy trì số lượng ủy viên Ban Thường vụ Bộ Chính trị hiện tại. Nếu đảng
giảm số lượng ủy viên Bộ Chính trị xuống còn bảy người, một quyết định có thể
giúp sắp xếp lại [ban lãnh đạo] hiệu quả hơn, năm ủy viên mới sẽ được chọn tại
đại hội đảng sắp tới, đã lên kế hoạch vào mùa thu. Trong khi các nhà phân tích
tập trung toàn bộ sự chú ý vào các ứng viên hàng đầu của Ban Thường vụ Bộ Chính
trị, cơ quan có quyền ra các quyết sách quan trọng nhất của đảng, đáng chú ý là
trong số 25 ủy viên Bộ Chính trị, sẽ có ít nhất 15 gương mặt mới. Trong số [15
người] này, hai hoặc ba ủy viên mới dưới 52 tuổi, sẽ có khả năng trở thành các
đối thủ mạnh cho hai chức vụ hàng đầu của đảng trong 5 năm. Nói cách khác, quá
trình chuyển đổi này không những sẽ lựa chọn thế hệ các nhà lãnh đạo kế tiếp,
mà còn xác định các ứng viên có triển vọng để kế nhiệm Tập Cận Bình với chức
tổng bí thư Đảng Cộng sản và Lý Khắc Cường, chức thủ tướng chính phủ sắp tới.
Về vấn đề thời gian, sự chuyển giao quyền
lực đang diễn ra vào thời điểm quan trọng trong việc cầm quyền của đảng. Về mặt
kinh tế, “Mô hình Trung Quốc” được phóng đại, bị xem như kiệt sức. Tăng trưởng
kinh tế đang chậm lại, do xuất khẩu sụt giảm cũng như nhu cầu nội địa thấp. Các
rủi ro rất lớn trong hệ thống tài chính đang chồng chất. Lĩnh vực bất động sản
thì đang trên bờ vực phá sản. Những người có óc xét đoán nhất, gồm cả những
người bên trong chính phủ, đã nhận ra rằng, không thể tiếp tục tăng trưởng dựa
vào đầu tư và xuất khẩu. Cải cách cơ cấu khó khăn đang chờ đợi ban lãnh đạo kế
tiếp.
Về mặt chính trị, sự kiện Bạc Hy Lai đã
tiết lộ những rạn nứt sâu kín bên trong giới cầm quyền trong việc phân chia
quyền lực và bảo vệ lợi ích cá nhân của họ. Đoàn kết trong giới lãnh đạo cao
cấp là chất keo gắn kết mọi người trong chế độ lại với nhau, cho thấy có các
dấu hiệu xung đột. Người dân Trung Quốc ngày càng muốn có tiếng nói vệ
việc đất nước được điều hành như thế nào. Mặc dù hệ thống kiểm duyệt của đảng
tốn kém, nhưng sự lây lan của cuộc cách mạng thông tin, đặc biệt là Weibo,
phiên bản Twitter của Trung Quốc, thách thức quyền lực của đảng. Bất đồng chính
kiến càng trở nên thách thức hơn, như trường hợp trốn thoát táo bạo của ông Trần
Quang Thành, thoái khỏi sự quản chế bất hợp pháp tại gia hồi
cuối tháng 4. Các lời kêu gọi dân chủ và cải cách chính trị, từ lâu bị đảng đàn
áp, đã xuất hiện trở lại trên các phương tiện truyền thông Trung Quốc. Đây là
những dấu hiệu cảnh báo mô hình chính trị sau [sự kiện Thiên An Môn] năm 1989,
kết hợp đàn áp có chọn lọc với những lời hứa luôn gia tăng mức sống, sắp sửa
được làm sáng tỏ.
Cho nên câu hỏi được đặt ra là, liệu các
nhà lãnh đạo mới có chuẩn bị cho những thách thức này không?
Dưới mắt của giới ưu tú phương Tây thì
doanh nhân và chính trị gia đều như nhau, các nhà lãnh đạo Trung Quốc thực tế
đồng nghĩa với “thông minh, có khả năng [lãnh đạo], năng động, quyết định, và
hướng tới tương lai”. Thường sau các cuộc họp tương đối ngắn, nhiều người trong
số họ có ấn tượng, qua cảm nhận về sự tinh tế, thông minh và kỹ năng lãnh đạo
của các quan chức Trung Quốc.
Dĩ nhiên, sự thật thì hoàn toàn khác. So
với những nhà lãnh đạo cách mạng tiền nhiệm của họ, thế hệ các nhà lãnh đạo
hiện tại rõ ràng là được giáo dục tốt hơn, trẻ hơn, văn hóa tinh tế hơn. Nhưng
hệ thống hiện tại ở Trung Quốc có thực sự thúc đẩy các nhà lãnh đạo có khả năng
nhất lên nắm các chức vụ hàng đầu hay không? Các lãnh đạo như thế có thể thực
sự lãnh đạo một cách hiệu quả khi được đưa vào [nắm giữ các chức vụ hàng đầu]?
Bằng chứng dựa vào các nghiên cứu và tin
tức từ báo chí ở Trung Quốc, cho thấy rằng, thay vì chứng minh những thành tựu
đã đạt được, sự đỡ đầu cá nhân và sức mạnh phe phái thì quan trọng hơn nhiều
trong việc lựa chọn các nhà lãnh đạo hàng đầu, so với các yếu tố khách quan như
lý lịch điều hành công việc. Ví dụ, Victor Shih thuộc Đại học San Diego (UCSD)
và các cộng sự của ông đã nghiên cứu kỹ các dữ liệu hồ sơ nhân sự tổng quát và
tốc độ tăng trưởng kinh tế nội địa để tìm xem việc thăng tiến của các quan chức
ở Trung Quốc có thực sự phụ thuộc vào khả năng của họ là làm cho kinh tế tăng
trưởng hay không. Kết luận của nhóm nghiên cứu là, sự đỡ đầu chính trị (đặc
biệt các mối quan hệ với các nhà lãnh đạo đầy quyền lực), quyết định việc thăng
tiến, thay vì tốc độ tăng trưởng.
Phát hiện này tương tự cũng đúng trong việc
lựa chọn của các nhà lãnh đạo hàng đầu. Với một số ít trường hợp ngoại lệ, hầu
hết các ứng viên dự kiến sẽ vào các chức vụ hàng đầu trong Ban Thường vụ và Bộ
Chính trị, không có lý lịch có thể truyền cảm hứng về sự tự tin và sự ngưỡng mộ
[của người dân]. Ngoài các giới hạn nghiêm ngặt nhất và giới hạn khách quan như
độ tuổi của họ, yếu tố duy nhất ảnh hưởng đến cơ hội để họ được vào các chức vụ
hàng đầu là liệu những người ở đằng sau họ có quyền hành mạnh mẽ để ủng hộ họ
hay không.
Việc đỡ đầu chính trị cho các chức vụ hàng
đầu trong quá trình thay đổi lãnh đạo chỉ có thể sản sinh một liên minh mong
manh, sắp đặt mọi thứ lại với nhau một cách cẩu thả, thông qua các cuộc thương
lượng và mặc cả. Những bổ nhiệm quan trọng được thực hiện không dựa trên năng
lực cá nhân hoặc thành tích đã được chứng minh, mà dựa vào sự trung thành cá
nhân và những cất nhắc về việc bổ nhiệm như thế có thể giúp cân bằng sự phân
chia quyền lực giữa các phe phái như thế nào. Những trường hợp như thế, vai trò
của những người làm chính sách không phù hợp với các kỹ năng của họ, vẫn thường
xảy ra, không phải là trường hợp ngoại lệ.
Tuy nhiên, hậu quả tai hại nhất của hệ
thống lựa chọn lãnh đạo phức tạp này là, chắc chắn kết quả của sự lãnh đạo tập
thể nghiêng về sự thỏa hiệp giữa các phe phái, thậm chí làm tê liệt chính sách.
Thực tế là Trung Quốc đã thất bại trong việc thực hiện các cải cách kinh tế cần
thiết để tái cân bằng lại nền kinh tế trong thập kỷ trước đó, về căn bản phải được
quy cho hệ thống rạn nứt trong việc chọn lãnh đạo như thế.
Để công bằng đối với Đảng Cộng sản, căn
bệnh chính trị này không chỉ xảy ra đối với riêng Trung Quốc. Tất cả các chế độ
độc tài không có nguyên tắc vững chắc trong việc chọn lãnh đạo, mà thông qua
độc quyền mặc cả, với kết quả có thể tiên đoán là: các chế độ này trở nên cứng
nhắc và cuối cùng sẽ bị rơi khỏi quyền lực.
Không chắc liệu các nhà lãnh đạo Trung Quốc
có sẵn sàng làm bất cứ điều gì để thay đổi hệ thống hiện tại hay không, mặc dù
họ nhận thấy những sai sót chết người đó. Cho nên hội nghị vào mùa hè này ở
Beidaihe sẽ cho ra nhiều màn hồi hộp và đầy kịch tích, thay vì cho ra những nhà
lãnh đạo đúng đắn, chỉ đạo Trung Quốc đi theo một hướng khác.
Nguồn: The Diplomat
Bản tiếng Việt © Ba Sàm 2012
No comments:
Post a Comment