Nick Heath
(Với sự trợ giúp của Nguyen Kieu Giang, Diep Ngoc Pham,
Nguyen Dieu Tu Uyen và K. Oanh Ha ở Hà Nội. Biên tập viên: Adam Majendie, Lars
Klemming)
Người dịch: Thủy Trúc
Posted by basamnews
on 12/07/2012
Hình : Nguyen Thi Thuong, vợ
của nông dân Doan Van Vuon, đứng cạnh ngôi nhà của gia đình bị phá tại Hải
Phòng, nơi xảy ra vụ tranh chấp kết thúc bằng bạo lực vào ngày 04-02-2012.
Photographer: Nguyen Hung, VnExpress/AP Photo
Đầu tiên là cảnh sát và những người đàn ông
mặc đồng phục, sau đó tới màn đấm đá và xe ủi đất – bà Nguyen Thi Kiem nói.
Trong vài giờ, nhà của bà và 165 người nữa đã bị san bằng – bốn đời nông trang
trồng lúa bị san phẳng.
“Bọn họ đến đây đuổi chúng tôi đi” – bà
Kiem nói về cảnh sát và những quan chức khác, những người đã đuổi dân làng đi
để dọn đường cho một khu đô thị ngoại ô mới ở ngoại thành Hà Nội, ngày 24-4.
“Nhà tôi họ cũng cướp mất. Bây giờ tôi chẳng còn gì”.
5 tuần sau, Kiem cùng hàng trăm nông dân
mất đất trên toàn đất nước dựng trại, cắm lều dưới mưa, trước cổng các cơ quan
nhà nước ở thủ đô Hà Nội, đấu tranh chống những cuộc giải phóng mặt bằng mà họ
không được biết và thường dính líu đến nhằng nhịt những lời buộc tội tham nhũng
và đền bù không thỏa đáng. Các cuộc biểu tình đã trở thành mối ưu tiên phải
giải quyết đối với Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, lấn át cả các vấn đề lao động đình
công, lạm phát giá cả và phá sản doanh nghiệp, vốn đã làm đồng tiền mất giá tới
20% trong bốn năm.
“Đó là vấn đề mấu chốt, lấn át cả chuyện
lạm phát và mất giá tiền tệ, vốn là các tồn đọng lớn nhất kể từ khi khủng hoảng
tài chính xảy ra” – ông Carl Thayer, một giáo sư ở Học viện Quốc phòng
Australia ở Canberra, từng nghiên cứu chính trị Việt Nam suốt 45 năm, nói. “Các
nhà đầu tư nên lo ngại về tình trạng mất ổn định nói chung. Đối đầu đã bắt đầu”
Sau khi vụ tranh cãi ở Hải Phòng chấm dứt
một cách bạo lực, ngày 10-2, website của Chính phủ trích lời Thủ tướng cho rằng
quản lý đất đai không được tốt, và ông kêu gọi xét duyệt lại toàn bộ quy trình,
thủ tục. Ngư dân (Người nuôi trồng cá) Đoàn Văn Vươn và gia đình ông đã bắn vào
sáu sĩ quan công an và kích nổ một quả mìn tại nhà ông hôm 5-1, khi chính quyền
địa phương cố gắng trục xuất họ.
Lao động đình công
Tranh chấp đất đai lại là một bước lùi nữa
đối với Đảng Cộng sản, sau khi cuộc lạm phát với tốc độ trượt giá nhanh nhất
châu Á năm ngoái làm nổ ra những cuộc đình công của người lao động tại các chi
nhánh địa phương hoặc các đơn vị phân phối của hãng Honda Motor (7267),
Panasonic (6752) và Adidas AG. Tăng trưởng kinh tế thấp dưới 4,5% trong hai quý
đầu – thấp nhất kể từ năm 2009 – trong khi thị trường chứng khoán sụt giảm 17%
tính từ đỉnh điểm ngày 8-5 năm nay.
“Là bộ phận cốt lõi của Đảng Cộng sản, nông
dân có thể làm cho Bộ Chính trị phần nào lo sợ” – Ernest Bower, giám đốc chương
trình Đông Nam Á, Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế học ở Washington,
nói. “Vụ mâu thuẫn về đất đai bùng nổ gần Hải Phòng vào đầu năm nay làm Đảng
thực sự lo ngại. Đây là một tình huống không ai thắng, về mặt chính trị. Họ
phải tiến lên, phải tiếp tục phát triển để củng cố năng lực cạnh tranh”.
Những hỗn loạn về kinh tế-xã hội đã góp
phần vào đà sụt giảm 28% đầu tư trực tiếp nước ngoài trong nửa đầu năm 2012, từ
hẳn một năm trước đó. Khi tiền công gia tăng ở Trung Quốc, Việt Nam bắt đầu
cạnh tranh với Campuchia, Indonesia và các nước Đông Nam Á khác trong việc thu
hút các nhà đầu tư nước ngoài tìm đến những nơi chi phí sản xuất rẻ.
Thương vụ mua bán gỗ
Tháng 5. Tran Ngoc Anh, 46 tuổi, đi 1700 km
từ tỉnh duyên hải miền Nam Bà Rịa Vũng Tàu ra Hà Nội để đấu tranh chống vụ
cưỡng chế đất nhà bà xảy ra cách đây hai thập niên. Bà nói bà bắt đầu biểu tình từ năm 2001, sau khi phát
hiện ra rằng một số quan chức địa phương đã đem một phần đất cho một công ty gỗ
quốc doanh thuê, và bán nhiều phần đất cho các hộ dân khác.
Bà Anh bảo, bà từng bị công an đánh và bắt
giam, sau một lần bà định tự thiêu trước cổng nhà thủ tướng vào năm 2009 “để
cho ông ta thấy nỗi đau đớn mà người dân phải chịu”.
Ngày 13-6 tại Hà Nội, ông Nguyễn Sinh Hùng,
Chủ tịch Quốc hội, cho các đại biểu biết rằng Thủ tướng Dũng đã yêu cầu các cơ
quan chính phủ trong năm nay phải giải quyết tất cả 500 đơn thư khiếu nại đất
đai còn tồn đọng. Theo ông Hùng, khoảng 80% số đơn từ khiếu nại gửi đến chính
quyền là có liên quan đến tranh chấp đất đai. Bộ Ngoại giao phát biểu trong một
bản fax trả lời phỏng vấn, rằng họ “chưa có thông tin gì” về bất kỳ vụ ngược
đãi người biểu tình/ khiếu nại liên quan đến đất đai nào.
Bong bóng bất động sản
Theo số liệu của chi nhánh Việt Nam của Tập
đoàn CBRE (CBG) – công ty môi giới bất động sản thương mại lớn nhất thế giới –
nhiều vụ tranh chấp xoay quanh vấn đề đền bù, trong một thị trường nơi giá
trung bình của các chung cư cao cấp ở Hà Nội, kể từ năm 2004 đến nay, đã bị
tăng hơn ba lần.
Đền bù giải phóng mặt bằng là vấn đề gây
sức ép nhất đối với các cấp chính quyền địa phương ở Việt Nam, theo một khảo
sát năm 2010 do World Bank tiến hành, cho thấy hơn 80% dân số không hài lòng
với các cách tính toán đang được áp dụng.
“Luật đất đai hiện nay không điều tiết nổi
thị trường bất động sản đang biến động quá nhanh ở Việt Nam” – ông Eddy
Malesky, phó giáo sư trường Quan hệ Quốc tế và Nghiên cứu Thái Bình Dương trực
thuộc ĐH California, San Diego, nói. “Chỉ là người ta không có cách nào làm cho
cái mức giá mà chính phủ ấn định (và bồi thường cho người dân dựa trên đó) phù
hợp với giá cả thị trường”.
Mảnh đất từng làm ra lúa gạo cho bà Kiem và
hàng xóm láng giềng của bà ở tỉnh Hưng Yên rồi sẽ bước vào giai đoạn tiếp theo
là trở thành Ecopark, một khu đô thị với 20.000 biệt thự (villa) và căn hộ,
trường học, cửa hàng, sân gôn, trên một diện tích lớn hơn cả Công viên Trung
tâm New York.
Giá đền bù gia tăng
Năm nay bà Kiem 60 tuổi. Bà cho biết lúc
đầu, bà được hứa hẹn đền bù mức giá tương đương 2,63 USD một mét vuông, sau đó
giá tăng gấp ba lần, lên 7,18 USD.
“Họ không thể ép chúng tôi chấp nhận giá
đó” – bà nói khi đứng ngoài cổng Trụ sở Tiếp dân Trung ương ở Hà Nội. “Giá như
thế thấp quá. Rồi sau đó họ lại bán đất với giá cao gấp 100 lần”.
Theo thông tin trên một website, hồi tháng
5 năm ngoái, các căn hộ ở Ecopark được rao giá tối thiểu 886 USD/mét vuông, nhằm
khuyến khích những người mua sớm. Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển Đô thị
Việt Hưng, nhà đầu tư của Ecopark, từ chối trả lời phỏng vấn về dự án.
Báo Lao Động hôm nay đưa tin, công ty sẽ
trả tới 200 tỷ đồng cho các gia đình tự nguyện giao đất cho dự án, ở khu làng
gần nhà bà Kiem. Bài báo cho biết, toàn bộ tiền mặt, cộng với số tiền mà dân
làng sẽ nhận được từ đền bù giải phóng mặt bằng, sẽ được dùng để giúp đỡ 2.397
hộ dân tái định cư, ổn định lại tài sản và mùa vụ.
World Bank (Ngân hàng Thế giới) cho biết,
một số dự án đã không đền bù thỏa đáng và minh bạch, điều này làm tăng chi phí
xây dựng, tăng rủi ro cho nhà đầu tư.
Website của World Bank viết: “Những tồn
đọng rất lớn trong vấn đề giá đền bù đã dẫn tới tình trạng dự án bị trì hoãn,
đẩy chi phí đầu tư cơ sở hạ tầng lên rất cao. Khiếu kiện gây ra bất ổn xã hội
kéo dài và làm giảm độ hấp dẫn của môi trường đầu tư ở Việt Nam”.
Những vụ biểu tình liên quan tới đất đai ở
Việt Nam cũng phản ánh các vụ việc tương tự ở Trung Quốc. Ông Carl Thayer nhận
định như vậy tại Học viện Quốc phòng Australia trực thuộc ĐH New South Wales ở
Canberra.
Mâu thuẫn với Trung Quốc
Tháng 12 vừa qua, Tân Hoa Xã đưa tin Thủ
tướng Trung Quốc Ôn Gia Bảo tuyên bố Trung Quốc “không thể tiếp tục hy sinh
quyền sở hữu đất đai của người nông dân”. Đình công, biểu tình và các hình thức
phản đối khác ở Trung Quốc đã tăng gấp đôi, thành ít nhất 180.000 vụ trong thời
gian từ năm 2006 tới năm 2010 – theo thống kê của Sun Liping, một giáo sư xã
hội học ở ĐH Thanh Hoa (Bắc Kinh). Tranh chấp đất đai là nguyên nhân hàng đầu
gây bất ổn xã hội ở Trung Quốc, theo một nghiên cứu chính thức hồi năm ngoái.
“Việt Nam theo dõi rất, rất thận trọng
những gì đang diễn ra tại Trung Quốc” – ông Carl Thayer nói.
Tuy nhiên, năng lực của chính quyền Trung
Quốc trong việc di dời người dân đi nơi khác để xây đường xá, đê đập và nhà máy
đã góp phần tạo đà phát triển kinh tế nhanh chóng trong hai thập niên qua. Ông
Adam McCarty, kinh tế gia trưởng của Mekong Economics ở Hà Nội, nhận xét như
vậy.
“Ở Trung Quốc, trong vòng ba năm họ có thể
hoàn thành một dự án lớn về cơ sở hạ tầng và dẹp tất cả các hộ dân nằm trong
khu vực đó đi nơi khác” – McCarty nói. “Ở Việt Nam thì việc ấy phức tạp và chậm
chạp hơn rất nhiều”.
Nguồn: BusinessWeek
Bản tiếng Việt © Ba Sàm 2012
No comments:
Post a Comment