Mạng xã hội và tự do ngôn luận
Hiếu Chân/Người Việt
August
30, 2024 : 9:32 PM
https://www.nguoi-viet.com/binh-luan/mang-xa-hoi-va-tu-do-ngon-luan/#google_vignette
Sự
kiện tỷ phú Pavel Durov, người sáng lập và tổng giám đốc mạng xã hội Telegram,
bị bắt tại Pháp cuối tuần trước đang gây chấn động không chỉ trong giới công
nghệ mà cả những người quan tâm tới quyền tự do biểu đạt, nhất là những người
đang đấu tranh cho tự do ở các quốc gia độc tài.
https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2024/08/A1-Mang-xa-hoi-tu-do-1536x1005.jpg
Tỷ
phú Pavel Durov, người sáng lập và tổng giám đốc mạng xã hội Telegram. (Hình:
Nadine Rupp/Getty Images)
Cơn
chấn động càng tăng mạnh khi hôm Thứ Sáu, 30 Tháng Tám, một thẩm phán Tối Cao
Pháp Viện Brazil ra lệnh “đình chỉ ngay lập tức” mạng xã hội X của tỷ phú Elon
Musk, tổng giám đốc Tesla, ở nước này. Những sự kiện như vậy làm nổi bật thách
thức giữa việc bảo vệ quyền tự do ngôn luận với phòng chống các hoạt động tội
phạm trên không gian mạng.
Pavel
Durov và mạng Telegram
Ông
Pavel Durov, 39 tuổi, là một tỷ phú công nghệ người Nga, hiện mang quốc tịch
Pháp và Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất (UAE). Theo cập nhật của tạp chí
Forbes, ông Durov có tài sản khoảng $15.5 tỷ.
Ông
Durov có thành tích không tuân phục nhà cầm quyền độc tài. Năm 2014 ông bỏ nước
Nga ra đi sau khi Cơ Quan An Ninh Liên Bang (FSB) đòi mạng xã hội VKontakte do
ông thành lập – được coi là Facebook của Nga – phải hợp tác để theo dõi những
nhà hoạt động chống đối chính phủ.
Sau
khi rời Nga ông lập ra mạng Telegram, một nền tảng truyền thông phổ biến tại
Nga và Ukraine. Năm 2018, chính quyền Nga buộc ông Durov phải trao cho FSB quyền
kiểm soát Telegram nhưng ông từ chối, sau đó FSB bỏ ra rất nhiều tiền để biến
Telegram thành một kênh tuyên truyền của họ, quảng bá những thông tin bịa đặt,
bóp méo, nhất là về cuộc chiến tranh xâm lược Ukraine từ năm 2022.
Mạng
Telegram hiện có gần 1 tỷ người sử dụng, ngang ngửa với các mạng xã hội
Facebook, Instagram, WhatsApp, TikTok hay mạng WeChat ở Trung Quốc. Telegram có
hai đặc điểm quan trọng: một là áp dụng công nghệ mã hóa đầu cuối, theo đó nội
dung trên Telegram chỉ có thể được đọc trên thiết bị gửi và thiết bị nhận và
hai là Telegram cho phép lập những nhóm tương tác để trao đổi thông tin với quy
mô nhóm có thể lên tới vài trăm ngàn người.
Với
đặc điểm thứ nhất, nội dung trên Telegram sẽ không bị bên thứ ba nào đọc được,
ngay cả nhân viên của Telegram cũng không đọc được, do đó tránh được cặp mắt
soi mói của các nhà kiểm duyệt. Với đặc điểm thứ hai, Telegram cho phép lập ra
những diễn đàn ảo có hàng ngàn người tham gia, cùng chia sẻ thông tin, thảo luận
các ý định, bàn bạc kế hoạch hành động một cách bí mật mà không sợ bị phát
giác.
Nhờ
hai đặc điểm này, Telegram trở thành nền tảng truyền thông ưa thích của các tổ
chức tội phạm, khủng bố, các băng đảng ma túy cũng như các tổ chức bịa đặt và
loan truyền tin giả. Để tránh phải tuân thủ các luật lệ về quản lý mạng xã hội
của Mỹ và Châu Âu, Telegram đặt trụ sở ở Dubai thuộc UAE, nơi ông Durov sống và
làm việc sau khi rời Nga.
Bảo
vệ tự do hay đồng lõa?
Tình
trạng mạng Telegram bị lợi dụng cho các hoạt động tội phạm và lan truyền tin giả
đã bị các chính quyền Châu Âu phát hiện từ lâu nhưng các yêu cầu hợp tác đều bị
ông Pavel Durov từ chối. Trong cuộc phỏng vấn với nhà báo bảo thủ Mỹ Tucker
Carlson hồi Tháng Tư tại Dubai, ông Durov khẳng định: “Chúng tôi không chấp nhận
những yêu cầu không phù hợp với các giá trị của chúng tôi về quyền tự do ngôn
luận và việc bảo vệ sự riêng tư của mọi người,” theo BBC. “Nhân loại cần một ứng
dụng nhắn tin ‘trung tính’ (neutral) như Telegram, một ứng dụng tôn trọng sự
riêng tư và tự do của mỗi người,” ông Durov nói thêm, theo Washington Post.
Ban
quản trị mạng Telegram cũng khẳng định họ tuân thủ Đạo Luật Dịch Vụ Kỹ Thuật Số
(Digital Services Act – DSA) của Liên Âu – một đạo luật có hiệu lực từ 17 Tháng
Hai, buộc các mạng xã hội có từ 45 triệu người dùng trở lên phải tuân thủ các
quy định về giám sát và minh bạch nhằm bảo đảm môi trường thông tin an toàn và
có trách nhiệm. Vi phạm DSA có thể bị Liên Âu phạt tới 6% tổng doanh thu toàn cầu
của một mạng xã hội.
Nhưng thực
tế, theo nhiều chuyên gia an ninh mạng, Telegram đã trở thành hang ổ của thông
tin sai lệch và hoạt động tội phạm; biện pháp kiểm soát nội dung cực đoan và bất
hợp pháp của Telegram yếu kém hơn rất nhiều so với các nền tảng khác do quan niệm
về tự do tuyệt đối của nhà lãnh đạo Pavel Durov. Báo The Washington Post so
sánh, toàn bộ nhân sự của mạng Telegram ở Dubai chỉ khoảng 50 người trong khi ở
Meta – công ty mẹ của Facebook, chỉ riêng đội ngũ giám sát an toàn và an ninh
thông tin đã có đến 40,000 nhân viên.
Từ
thực tế đó, Viện Công Tố Paris đã cáo buộc ông Durov “đồng lõa” trong việc cho
phép các giao dịch rửa tiền và buôn bán ma túy của những băng đảng tội phạm có
tổ chức trên mạng Telegram, “đồng lõa” trong việc phân phối hình ảnh khiêu dâm
trẻ em và bất hợp tác với cơ quan chính quyền.
Sau
khi lệnh giam giữ ông Durov tại Pháp hết hạn vào ngày 28 Tháng Tám, ông bị khởi
tố điều tra về 12 tội danh nhưng được tại ngoại hậu tra sau khi đóng tiền thế
chân 5 triệu euro ($5.6 triệu); ông chỉ bị cấm rời khỏi nước Pháp và phải trình
diện cảnh sát hai lần mỗi tuần.
Cơn
chấn động của các mạng xã hội
Việc
Pháp bắt giữ và truy tố ông chủ một mạng truyền thông xã hội vì những nội dung
lưu hành trên mạng đó là chuyện chưa có tiền lệ và đặc biệt đáng lo ngại. Nhiều
nhà quản lý các mạng truyền thông xã hội đã lập tức bày tỏ thất vọng, coi đây
là một sự lạm quyền và vi phạm quyền tự do ngôn luận không thể chấp nhận được.
Trên
mạng X, ông chủ Elon Musk đã ngay lập tức đăng bài với dấu nhấn “#FreePavel” (tự
do cho Pavel), cảnh báo một tương lai không xa người Châu Âu “sẽ bị trừng phạt
vì thích một bài đăng trên mạng.”
Nhà
đầu tư công nghệ David Sacks đưa thuyết âm mưu rằng vụ bắt ông Durov là một phần
trong chiến dịch của chính quyền Mỹ và Châu Âu nhằm tiêu diệt các mạng xã hội lớn,
bắt đầu từ mạng TikTok đến mạng Telegram. Còn ông Chris Pavlovski, giám đốc mạng
chia sẻ video Rumble, tố cáo nước Pháp đã vượt qua “lằn ranh đỏ” và khẳng định
mạng Rumble “sẽ dùng mọi phương tiện pháp lý để chiến đấu cho quyền tự do ngôn
luận.”
Nỗi
lo ngại của các nhà điều hành các mạng xã hội là có thể hiểu được do những tội
danh mà Pháp cáo buộc ông Pavel Durov và mạng Telegram ít nhiều đều có ở các nền
tảng truyền thông xã hội khác, đặc biệt là mạng X của ông Elon Musk.
Tuy
mạng X không truyền bá nội dung ấu dâm như mạng Telegram nhưng từ khi mua lại
Twitter và đổi tên thành mạng X, ông Musk đã từ bỏ việc giám sát và loại bỏ
thông tin xuyên tạc, tin giả được người dùng xấu tạo ra để tác động tới các cuộc
bầu cử, thậm chí để kích động bạo lực.
Mới
vài tuần trước, một số người dùng mạng X có tư tưởng cực hữu đã đưa tin sai lạc
rằng một di dân Hồi Giáo tấn công dã man và sát hại ba cô gái Anh. Thay vì loại
bỏ thông tin sai và độc hại đó, ông Musk lại khuếch đại nó, kích động những vụ
bạo loạn chống người nhập cư trên khắp nước Anh khiến chính phủ London phải vất
vả đối phó.
Truyền
thông Pháp ghi nhận việc tạm giữ ông chủ Telegram có thể là lời cảnh cáo gửi đến
ông chủ mạng xã hội X, với các cáo buộc liên quan đến những hoạt động vi phạm
pháp luật quy mô lớn được dung túng trên mạng xã hội này.
Cân
bằng tự do và trách nhiệm
Tôn
trọng tự do ngôn luận để ai muốn nói gì thì cứ lên mạng mà nói như ở Telegram
hay cần kiểm soát nội dung mạng xã hội, chống tội phạm và ngăn chặn tin giả một
cách có trách nhiệm?
Chính
phủ chuyên chế ở Trung Quốc có chiến lược kiểm soát toàn diện mạng Internet, cấm
tiệt mọi nội dung mà chính quyền không thích, thủ tiêu quyền ngôn luận của người
dân. Ngược lại, tại Hoa Kỳ, quyền tự do ngôn luận được Tu Chính Án Thứ Nhất của
Hiến Pháp bảo vệ vững chắc, theo đó mọi người có quyền tự do biểu đạt mà không
bị trừng phạt, miễn là không gây phương hại tới quyền và lợi ích hợp pháp của
người khác.
Thêm
nữa, Hoa Kỳ có đạo luật Communications Decency Act ban hành năm 1996, theo đó
các nền tảng truyền thông xã hội trên Internet như Facebook, YouTube được miễn
trách nhiệm pháp lý đối với các nội dung mà người dùng đăng lên. Nếu bạn đăng một
nội dung sai trái lên Facebook, gây hại cho người khác thì người chịu trách nhiệm
trước pháp luật là bạn chứ không phải ông Mark Zuckerberg. Châu Âu dường như có
lập trường trung dung, không chuyên chế như Trung Quốc mà cũng không buông lỏng
như Mỹ.
Lý
tưởng nhất là các mạng xã hội giữ được cân bằng giữa ngôn luận tự do, lợi nhuận
của công ty và an toàn của cộng đồng thay vì nuôi dưỡng quan điểm về tự do tuyệt
đối mà đẩy xã hội tới chỗ nguy hiểm như trường hợp của ông Durov và mạng
Telegram. Nói như thế không có nghĩa là tán thành việc truy tố ông Durov mà điều
cần thiết là Telegram cần nghiêm túc trong việc giám sát nội dung thông tin mà
nó đăng tải.
Hiện
các mạng xã hội lớn – hầu hết là của Mỹ – đều có biện pháp giám sát và điều chỉnh
nội dung để ngăn ngừa những hành vi có hại mà không vi phạm quyền tự do biểu đạt
chính đáng của người dân. Mỹ và Liên Âu là các xã hội dân chủ lâu đời, việc
giám sát mạng xã hội được thực thi theo luật, minh bạch và cân bằng chứ không
tùy tiện và độc đoán như ở Trung Quốc hay Việt Nam.
Điều
đáng buồn là “nhập gia tùy tục,” khi hoạt động ở các xã hội toàn trị thì các mạng
xã hội đều phải tuân theo mệnh lệnh của các nhà độc tài, nhiều khi đi ngược lại
các giá trị tự do dân chủ mà nó theo đuổi, mà Facebook là một ví dụ. [qd]
============================================
Tình báo Nga NGUY CƠ
BẠI LỘ khi ông chủ Telegram BỊ BẮT || Đàm Quân Sự (youtube.com)
Aug
30, 2024
https://www.youtube.com/watch?v=HYAAK7Xl6u0
No comments:
Post a Comment