Cái chết của Giang và mối lo của Tập
Hiếu Chân
30 tháng 11, 2022
https://saigonnhonews.com/thoi-su/the-gioi/cai-chet-cua-giang-va-moi-lo-cua-tap/
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/11/GettyImages-862692164.jpg
Tập Cận Bình bắt tay Giang Trạch Dân trên lễ đài đại hội toàn quốc đảng
CSTQ lần thứ 19 ngày 18-10-2017 tại Bắc Kinh. Ảnh Lintao Zhang/Getty Images
Đối với nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình, cái
chết của người tiền nhiệm Giang Trạch Dân thật không đúng lúc. Ông Tập đang chật
vật đối phó với làn sóng phẫn nộ của dân chúng trong nước thì cựu Tổng Bí thư
Giang lăn đùng ra chết – dù có tin nói rằng Giang đã nằm kho lạnh lâu rồi, nay
chỉ là lúc công bố thông tin cho bàn dân thiên hạ biết.
Dù thế nào thì cái chết của Giang cũng làm cho
Tập thêm khó xử. Ở Trung Quốc, cái chết và lễ tang của các nhà lãnh đạo đảng
Cộng sản luôn là những khoảnh khắc căng thẳng của sân khấu chính trị có thể dẫn
tới những tình huống bất ngờ.
Năm 1976, sau cái chết của Thủ tướng Chu Ân
Lai (Zhou Enlai) – một chính trị gia được dân Trung Quốc kính nể – dân chúng Bắc
Kinh đã tụ tập rất đông ở Quảng trường Thiên An Môn (Tiananmen), biến thành một
cuộc phản kháng chống Cách mạng Văn hóa và phe nhóm chính trị Bè lũ Bốn Tên
(Gang of Four) do vợ bé của Mao là Giang Thanh cầm đầu. Bè lũ Bốn Tên bị truất,
bị bắt và xét xử, cuộc Cách mạng Văn hóa tàn khốc và tai họa bị chấm dứt.
Năm 1987, Hồ Diệu Bang (Hu Yaobang) – một tổng
bí thư đảng Cộng sản có khuynh hướng phóng khoáng – bị các đồng chí bảo thủ bắt
ép phải từ chức và sau đó chết vào đầu năm 1989. Lễ tang của Hồ Diệu Bang khơi
dậy những cuộc biểu tình lớn ở Bắc Kinh và nhiều thành phố khác, kết cục là vụ
thảm sát kinh thiên động địa cũng ở Quảng trường Thiên An Môn giữa Bắc Kinh
ngày 4 tháng Sáu 1989.
So với Chu Ân Lai hoặc Hồ Diệu Bang thì Giang
Trạch Dân không được dân chúng ủng hộ bằng. Nhưng trong hơn 13 năm làm tổng bí
thư đảng Cộng sản Trung Quốc, Giang đã để lại những dấu ấn sâu đậm, công cũng
có mà tội cũng không ít.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/11/GettyImages-52131430.jpg
Dân Thượng Hải xếp hàng mua cuốn sách của nhà báo Mỹ Robert Lawrence Kuhn
viết về Giang Trạch Dân, “Người thay đổi Trung Quốc – Cuộc đời và Di sản của
Giang Trạch Dân”, xuất bản năm 2005 sau khi Giang rời chức vụ nhưng vẫn có ảnh
hưởng lớn tới chính trường Trung Quốc. Ảnh China Photos/Getty Images
Dưới thời Giang, Trung Quốc nổi lên như một cường
quốc sản xuất lớn nhất thế giới và là đối thủ kinh tế đang lên của thế giới
phát triển nhờ thực thi cuộc chuyển đổi tư bản chủ nghĩa do Đặng Tiểu Bình khởi
xướng. Có thể nói thời của Giang là thời kỳ vàng son của Trung Quốc trong quá
trình toàn cầu hóa. Giang đưa Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới
(WTO) vào cuối năm 2001 sau nhiều năm đàm phán gây tranh cãi. Giang cũng “đại tu”
học thuyết của đảng Cộng sản từ đảng công-nông thành đảng “ba đại diện”, thu
hút giới trí thức cũng như tầng lớp kinh doanh mới nổi. Tuy nhiên, Giang Trạch
Dân vẫn là cộng sản và cộng sản thì vẫn luôn tàn bạo. Chính Giang Trạch Dân là
người đánh tan nát giáo phái Pháp Luân Công và bị các tín đồ của giáo phái này
coi là hiện thân của ác quỷ. Các chính sách mở cửa kinh tế đi kèm với siết chặt
chính trị vừa mang lại cho Trung Quốc bước phát triển thần kỳ nhưng cũng nuôi
dưỡng nạn tham nhũng trầm trọng và hố ngăn cách giàu nghèo trong xã hội mở rộng
đến chóng mặt.
Sau một thập niên mờ nhạt dưới thời Hồ Cẩm Đào
(Hu Jintao), Tập Cận Bình lên cầm quyền với ý đồ chỉnh sửa những sai lầm của
Giang, Hồ – tập trung chống tham nhũng và thu hẹp khoảng cách giữa các tầng lớp
dân chúng theo khẩu hiệu “xã hội hài hòa”. Nhưng bị ám ảnh về an ninh và nuôi
tham vọng phục hồi đế chế Trung Hoa, Tập đã thực thi những chính sách đàn áp khắc
nghiệt ở trong nước, ra mặt đối đầu với Hoa Kỳ và phương Tây ở nước ngoài đồng
thời không giấu giếm tham vọng trở thành một “hoàng đế đỏ” ngự trị suốt đời
trên 1.4 tỷ dân Trung Quốc. Nhiều người Trung Quốc hiện nay hoài niệm về thời của
Giang với nỗi tiếc nuối: Thời đó có tham nhũng, ô nhiễm môi trường trầm trọng
nhưng kinh tế tăng trưởng chóng mặt, hàng triệu người giàu lên nhanh chóng;
giao lưu văn hóa với thế giới bên ngoài khá mạnh, người dân tự do thưởng thức
âm nhạc và phim ảnh phương Tây. Tuy đảng Cộng sản kiểm soát chặt chẽ đời sống
chính trị nhưng Giang vẫn để cho người dân chút tự do tối thiểu để tranh luận về
các vấn đề quốc gia đại sự và phát biểu ý kiến – những thứ đã biến mất dưới thời
Tập Cận Bình.
Vì thế, thông báo về việc Giang qua đời đã gần
như ngay lập tức thu hút hàng loạt lời chia buồn và nhận xét của người dân
Trung Quốc trên các mạng xã hội. Khá nhiều người đã so sánh một cách mỉa mai
hai ông Giang – Tập, ca ngợi Giang và gián tiếp lên án Tập.
Vài giờ sau khi ông qua đời, các nhà kiểm duyệt
mạng Weibo của Trung Quốc đã nhanh chóng hạn chế các bài bình luận, rõ ràng là
để ngăn những lời hoài niệm tương đối vô hại biến thành những lời chỉ trích gay
gắt đối với ông Tập và đảng Cộng sản, đặc biệt là sau nhiều ngày bất ổn chính
trị.
Giáo sư Geremie R. Barmé, một nhà Trung Quốc học
của New Zealand, người đã có mặt ở Bắc Kinh năm 1989 và rời đi ngay trước cuộc
tàn sát của quân đội, nói với báo The New York Times: “Khi chết, Hồ Diệu
Bang đã trở thành một anh hùng dù khi còn sống, ông ta không được tôn kính như
thế. Trong làn khói hoài niệm ngày nay, điều tương tự cũng có thể xảy ra với
cái chết của Giang Trạch Dân.”
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/11/GettyImages-1227534595.jpg
Sinh viên TQ tụ tập tưởng niệm cái chết của cựu Tổng bí thư Hồ Diệu Bang
tháng Tư 1989. Vụ tưởng niệm biến thành cuộc biểu tình khổng lồ, có lúc tới nửa
triệu người tham gia trên quảng trường Thiên An Môn. Đặng Tiểu Bình và thủ tướng
TQ khi ấy là Lý Bằng đã điều động quân đội tràn vào quảng trường đêm 4 tháng
Sáu 1989, dập tắt cuộc biểu tình trong biển máu với hàng ngàn người chết. Trung
Quốc đang lo cái chết của Giang Trạch Dân giữa lúc dân chúng đang bất mãn với Tập
Cận Bình có thể dẫn tới một sự kiện Thiên An Môn thứ hai. Ảnh chụp ngày
14-5-1989 của Wojtek Laski/Getty Images
Lễ tang của Giang ít nhất cũng đem lại cho người
dân Trung Quốc một lý do chính đáng để tụ tập ngoài đường phố mà bộ máy an ninh
khổng lồ của Bắc Kinh khó mà đàn áp được. Cuối tuần qua, những buổi thắp nến tưởng
niệm các nạn nhân vụ hỏa hoạn một chúng cư ở thành phố Ô Lỗ Mộc Tề (Urumqi) thủ
phủ tỉnh Tân Cương đã biến thành cuộc “cách mạng giấy trắng” với quy mô lớn
chưa từng thấy kể từ sau vụ thảm sát Thiên An Môn 1989. Người biểu tình, trong
đó có sinh viên nhiều trường đại học, không chỉ phản đối biện pháp chống COVID
khắc nghiệt mà còn đòi dân chủ, tự do, đòi ông Tập và đảng Cộng sản phải từ chức.
Có thể nào những cuộc tụ tập tưởng niệm Giang
Trạch Dân trong những ngày tới cũng sẽ biến thành các cuộc biểu tình chính trị
như vậy?
Rõ ràng Giang đã chết không đúng lúc, chết vào
lúc uy tín của Tập đang xuống thấp do những cuộc biểu tình phản kháng gần đây,
do kinh tế bị trì trệ và do biện pháp phong tỏa “không COVID” cứng ngắc làm dân
chúng oán hận. Những phe nhóm trong đảng CSTQ bị Tập làm cho lên bờ xuống ruộng
trong quá trình tranh giành quyền lực có thể cũng lợi dụng cái chết của Giang để
tập hợp lại, khẳng định các di sản của Giang, ít ra là trong lĩnh vực kinh tế để
phản ứng với đường lối của Tập. Xem ra, Tập Cận Bình không chỉ tiến thoái lưỡng
nan mà còn họa vô đơn chí.
Nhưng còn quá sớm để hy vọng sự tái diễn một
phong trào Thiên An Môn mới, không nên hy vọng Tập sẽ nhượng bộ. Chống lại nhà
cai trị là một việc rất rủi ro trong một thể chế công an trị, đặc biệt là ở nơi
có mạng lưới giám sát người dân dày đặc như Trung Quốc. Ông Lâm Lập Quả (Willy
Wo-Lap Lam), một nhà nghiên cứu tại Quỹ Jamestown chuyên phân tích về đảng Cộng
sản Trung Quốc, cho rằng cái chết của Giang Trạch Dân sẽ không gây ra hiệu ứng
gợn sóng trong nền chính trị Trung Quốc và biến cố năm 1989 dường như rất khó xảy
ra dưới mạng lưới an ninh dày đặc của Tập.
Cái khó đầu tiên của Tập là phải chủ trì lễ
tang của Giang. Tập sẽ làm thế nào để vừa bày tỏ lòng kính trọng nhà lãnh đạo
tiền nhiệm mới qua đời, người đã đưa Tập vào hàng ngũ lãnh đạo cao cấp hai mươi
năm về trước, vừa không để di sản của ông ta phơi trần sự kém cỏi của chính Tập.
“Chúng tôi thương tiếc đồng chí Giang Trạch Dân với
trái tim nặng trĩu, và sẽ biến đau thương thành sức mạnh,” ông Tập nói hôm thứ Tư với một nhà lãnh đạo Lào đang ở thăm Bắc Kinh,
nhưng câu nói chải chuốt đó rõ ràng chỉ là lời đầu môi chót lưỡi. Một trong những
nỗ lực lớn nhất của Tập mười năm qua là đảo ngược những chính sách có phần cởi
mở của Giang.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/11/GettyImages-456386106.jpg
Tập và hai lãnh đạo tiền nhiệm Hồ và Giang tại tiệc chiêu đãi nhân kỷ niệm
65 năm ngày thành lập nước CHND Trung Hoa năm 2014. Ảnh Feng Li/Getty Images
Tập cũng có thể sử dụng tang lễ của Giang để cố
gắng hồi phục sau tình thế bị cô lập, và sẽ tổ chức lễ tang theo một kịch bản
không gây hại cho uy tín chính trị của Tập. Khi thông báo về cái chết của ông
Jiang, đảng CSTQ đã ca ngợi những thành tựu của Giang, đặc biệt là trong việc
thúc đẩy những thay đổi kinh tế và hiện đại hóa quân đội Trung Quốc; nhưng đồng
thời đảng cũng kêu gọi cả nước tập hợp xung quanh Tập.
Theo thông lệ, tang lễ của các nhà lãnh đạo
Trung Quốc, dù đương chức hay đã nghỉ hưu, cũng sẽ được tổ chức theo nghi thức
quốc tang tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh, quy tụ 205 ủy viên trung ương đảng,
hàng nghìn quan chức cao cấp và thành viên gia đình người quá cố do tổng bí thư
đương nhiệm làm trưởng ban lễ tang. Ông Tập sẽ viện dẫn mối lo ngại về sự lây
lan của COVID để hạn chế số người tham dự. Lãnh đạo nước ngoài sẽ không được mời.
Tuy nhiên, bất kể buổi lễ lớn nhỏ thế nào cũng
sẽ có một câu hỏi khó cho Tập là vai trò của Hồ Cẩm Đào – tổng bí thư của đảng
trong thập niên giữa ông Giang và ông Tập. Ông Hồ có tên trong một danh sách
dài các quan chức tham dự tang lễ. Nhưng mới tháng trước, ông ta bị ông Tập cho
người áp tải ra khỏi hội trường đại hội đảng trước ống kính truyền hình của các
hãng truyền thông quốc tế – một hành động có tính sỉ nhục cao độ. Có khả năng Hồ
sẽ không được đến dự tang lễ của Giang, còn nếu Hồ có mặt nhưng lạnh nhạt hoặc
phản ứng với Tập Cận Bình thì người dân Trung Quốc sẽ có thêm chuyện để bàn
tán.
Hãy chờ xem!
---------------
Đọc thêm:
·
Tập Cận Bình: Tiến thoái lưỡng nan
.
.
.
No comments:
Post a Comment