Nhà văn Hoàng Minh Tường/Văn Việt
17-09-2014
Văn Việt: Lẽ ra bài phỏng vấn
này đã xuất bản vào sáng 13/9/2014 trên một tờ báo lớn ở Hà Nội. Nhưng đến phút
chót, báo đã thay đổi, vì theo lệnh của Ban Tuyên huấn Trung Ương, Triển lãm về
CCRĐ ở Bảo tàng Lịch sử đã đóng cửa. Nay được sự đồng ý của tác giả Văn Việt giới
thiệu cùng bạn đọc.
Tiểu thuyết về CCRĐ
1. Với tư cách là nhà văn có tác phẩm hay về CCRĐ,
xin ông cho biết ông có trải qua thời kỳ CCRĐ không?
CCRĐ
diễn ra ở quê tôi khi tôi còn là cậu bé 8 tuổi (tôi sinh tháng Giêng, 1948). Ở
lứa tuổi ấy, những gì còn lại đều được lưu giữ rất kỹ. Tôi nhớ như in cảnh cùng
mẹ tôi đi đấu tố bố tôi tại sân chùa. Cảnh xử bắn địa chủ bên cánh Dinh đầu
đình. Cảnh đội thiếu niên nhi đồng (mà tôi bị cuốn vào, muốn ăn theo chứ chưa
được đứng trong hàng ngũ) chiều nào cũng đi tuần hành đả đảo địa chủ. Tôi cũng
như bị nhập đồng cùng hô đả đảo bố mình là địa chủ cường hà đại gian đại ác.
Tôi nhớ rõ, có lần bố tôi đứng trước cổng nhà một địa chủ được dùng làm nhà
giam các địa chủ, xem bọn tôi đi qua, râu ông mọc tua tủa, nhìn tôi đầy thương
cảm và khó hiểu... Bố tôi hai vợ, mẹ tôi là vợ cả. Khi cải cách mẹ tôi và hai
chị em tôi thuộc phe bị bóc lột... Rồi mẹ tôi thuộc thành phần bần nông, bố và
dì tôi thành phần địa chủ. Mẹ tôi được chia một gian nhà trong dinh cơ đại địa
chủ Hoành. Rồi sửa sai, bố tôi xuống trung nông. Mẹ con tôi lại về nhà cũ. Cuộc
chia chác căn nhà tranh năm gian (bố tôi bị quy địa chủ nhưng chỉ có 1,2 mẫu ruộng
và ngôi nhà tranh 5 gian) cho hai bà vợ diễn ra ngay sau những ngày sửa sai.
Hai giai cấp đối kháng, hai mối hận thù hằng ngày cùng sống trong một ngôi nhà.
Tôi và chị tôi vừa là nạn nhân, vừa là chiến lợi phẩm của hai bên... Những ký ức
về CCRĐ của tôi sau này được tôi tái hiện trong tiểu thuyết Thời
của Thánh Thần.Tất nhiên không thể bê hết hiện thực cay đắng, trớ trêu,
nghiệt ngã ấy vào tác phẩm. Tôi chỉ tái hiện phần nào và có chọn lọc. Và không
chỉ riêng ký ức. Tôi đưa nhiều cảnh ngộ, thân phận, chi tiết cuộc đời của nhiều
người, nhiều nơi mà cuộc CCRĐ diễn ra. Rất nhiều độc giả thuộc thế hệ tôi sau
này, đọc tác phẩm đã khóc, nhiều người viết thư, điện thoại cho tôi, cảm ơn đã
cho họ được sống lại một quãng đời cay đắng...
2. Xin ông cho ý kiến (nhận xét) về triển lãm
CCRĐ đang diễn ra tại Viện bảo tàng Lịch sử.
Khi
biết tin Bảo tàng lịch sử mở triển lãm về CCRĐ, tôi nghĩ, đã đến lúc phải cho hậu
thế biết về một thời kỳ nhiều ân oán này. ÂN, tức là những thành tựu như giám đốc
Bảo tàng đã nói, các hãng thông tấn, báo chí chính thống đã đưa tin. Rằng đây
là một cuộc đổi đời của hàng triệu nông dân miền Bắc, người cày có ruộng, một
cuộc cách mạng nhân đạo ở nông thôn vv... Ai cũng biết một đất nước mà 98 phần
trăm là nông dân khi đó, một cuộc cách mạng về ruộng đất, với khẩu hiệu Người
cày có ruộng, là đúng đắn. Nhưng, có cảm giác, với hơn một trăm hình ảnh được
tái hiện trên ba chủ đề, cuộc triển lãm còn quá sơ sài, phiến diện, quá vội
vàng trong việc tìm kiếm tư liệu, tổ chức, chưa đạt được tính trung thực, thậm
chí còn bị hiểu sai về CCRĐ. Điều này chính là phần OÁN của cuộc CCRĐ, mà triển
lãm này còn chưa hội được lòng người. Có rất nhiều hình ảnh, số liệu chưa được
bạch hoá. Ví như vụ đấu tố điển hình địa chủ Nguyễn Thị Năm. Ví như hàng loạt vụ
xử tử những đảng viên cốt cán bị quy oan là Quốc dân đảng. Ví như sự làm mưa
làm gió của Đội (cải cách), về vai trò của cố vấn Trung Quốc, về các cuộc họp
hành mớm cung, bồi cung, tố điêu địa chủ (để xảy ra cảnh con tố cha, vợ tố chồng,
anh tố em v.v.). Đã đến lúc phải bạch hoá các con số: Bao nhiêu đảng viên , bao
nhiêu trung nông, phú nông ưu tú, bao nhiêu địa chủ kháng chiến,nhân sĩ yêu nước,
những chủ nhân ông thực sự của đồng ruộng bị tố oan, giết oan? Đã gần 60 năm, mọi
sai lầm dần được lãng quên. Nhưng sự thật không thể bị chôn vùi, giấu diếm. Có
cảm giác ở triển lãm này chưa làm được điều đó. Nên chăng, Bảo tàng Lịch sử coi
đây là bước đầu báo cáo với người xem về ý tưởng, về hoài bão một đề tài lớn, bắt
đầu đươc chuẩn bị. Sẽ phải kỳ công hơn nữa, tâm huyết hơn nữa. Và đặc biệt có một
tấm lòng nhân ái, dám nhìn thẳng vào sự thật để tái hiện lịch sử, trả lại lịch
sử những gì không thể chối bỏ, lãng quên.
3. Với tư cách là nhà văn, chúng ta rút ra được bài
học gì qua CCRĐ để không còn sai lầm trong tương lai.
Tất nhiên, đất nước chúng ta sẽ chẳng bao giờ tái diễn
một cuộc cách mạng nào như CCRĐ nữa. Bởi hệ luỵ của nó là quá đau đớn, vô nhân,
nó như một cơn địa chấn trong chính trái tim mỗi người.
Có thể hiểu như thế này chăng: Khi chúng ta quá chú trọng
đến tiếng sôi réo của cái dạ dày mà nỡ bóp vỡ trái tim và khối óc, thì chúng ta
thậm chí không còn giữ được hình hài cho đúng nghĩa một con người. Huống chi,
cuộc cải cách này lại được khởi dựng bởi lý thuyết đấu tranh giai cấp, bị dẫn dắt
bởi những tay cố vấn muốn bá quyền cả một đại lục, muốn áp đặt lên đất nước
chúng ta một thứ chủ nghĩa quái gở…
Người ta muốn nói nhiều về mục đích nhân văn của CCRĐ,
là người cày có ruộng, là mang lại quyền lợi cho mấy chục triệu người. Nhưng
kinh tế sẽ không thể là cứu cánh duy nhất, khi chính chúng ta bất chấp mọi quy
luật xã hội, bất chấp logic của đời sống. Cải cách kinh tế, chính trị, nếu bất
chấp những quy luật nhân sinh, quy luật phát triển của văn hoá, nhân văn, không
tổng hoà các yếu tố lịch sử, truyền thống… thì mọi cải cách đều dẫn đến bế tăc,
thậm chí phản quy luật phát triển…
Có thể nói, CCRĐ cho tới giờ, vẫn là nỗi ám ảnh, nhức
nhối cho vài ba thế hệ. Từng gia đình, từng dòng họ, từng xóm thôn đều bị phơi
nhiễm căn bệnh giả dối, ác độc, phi nhân tính. Hàng triệu nông dân được chia quả
thực, có ruộng đất, nhà ở, Nhưng lại có hàng vạn người chết oan, hàng triệu người
rơi vào cảnh cha con, vợ chồng, anh em, xóm giềng sống trong thù hận, nghi kỵ,
phản phúc…
Cần nhớ rằng, cuộc cách mạng Tháng Tám, rồi cuộc kháng
chiến chống Pháp chín năm, có công lao rất lớn của tầng lớp địa chủ yêu nước,
những tinh hoa của nông thôn, nông dân. Hàng vạn con em của họ, trong đó có những
Trường Chinh, Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp,Trần Huy Liệu, Hoàng Minh Giám, Tạ
Quang Bửu…, những trí thức con địa chủ quan lại đã tình nguyện đi kháng chiến.
Vậy mà, khi cuộc đi săn vừa kết thúc, thì thịt luôn cả thỏ và chó nhà. CCRĐ phạm
sai lầm lớn nhất là bóp chết lòng yêu nước, triệt tiêu tinh hoa và động lực của
nông dân, nông thôn. Nhưng nguy hại hơn là nó triệt tiêu đạo lý, triệt bỏ tình
người. Con tố cha, vợ bỏ chồng, anh em hận thù, xóm làng phiêu tán… Bao nhiêu
giá trị văn hoá, đạo lý, nghìn đời mới tạo dựng được, phút chốc đã tiêu
tan.
Cho nên, văn chương, nếu thực sự làm được thiên chức
ghi lại những khúc quanh của lịch sử, thì nhà văn may ra còn giúp cho các thế hệ
hậu sinh nhận diện lại một thời mà cha anh chúng ta đã từng phải trả giá. Để
không đi theo vết cũ. Phải thấm nhuần hơn nữa đạo nghĩa của Ức Trai. Thắng giặc
rồi hãy cởi bỏ hận thù. Phải biết “lấy trí nhân để thay cường bạo”. Để chúng ta
không bị lừa phỉnh bởi những thứ học thuyết ngoại lai, phi bản. Để chúng ta sống
với nhau nhân ái hơn, biết gìn giữ những tinh hoa quá khứ, những truyền thống đạo
lý, để xây dựng một Đất nước Việt Nam sánh vai với thế giới hiện đại.
Ngày 12/9/2014.
HMT
No comments:
Post a Comment