Trăm
năm quan hệ Việt Nam - Vatican và những vấn đề bạn nên biết
Thiện Trường - Luật
Khoa
Aug 10, 2023
https://www.luatkhoa.com/2023/08/tram-nam-quan-he-viet-nam-vatican-va-nhung-van-de-ban-nen-biet/
Tòa Thánh chủ động, Việt Nam chần chừ.
Giáo hoàng Francis tiếp Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng
tại Vatican, ngày 27/7/2023. Ảnh: Vatican Media.
.
Ngày 18/4/2011, một giáo sĩ Công giáo của Tòa Thánh bước xuống sân bay Nội
Bài (Hà Nội). Khoác trên người bộ vest, chiếc áo sơ mi cổ cồn và đi kèm với cây
thánh giá trước ngực, ông được đông đảo các giám mục, linh mục, tu sĩ và giáo
dân chào đón nồng nhiệt.
Tại sảnh quốc tế, bầu không khí trở nên rộn ràng khi ông giơ cao tay chào
những tín đồ Công giáo ở cổng an ninh. Mọi người đều vui mừng vì Giáo hội Công
giáo Việt Nam lần đầu tiên đón một đại diện không thường trú Tòa Thánh tới
Việt Nam kể từ sau năm 1975. Ông là Tổng Giám mục Leopoldo Girelli.
Gần bảy năm sau, vào ngày 13/9/2017, ông mãn nhiệm chức vụ đại diện không
thường trú của Tòa Thánh tại Việt Nam và chức vụ này để trống cho đến ngày
21/5/2018 thì Giáo hoàng Francis bổ nhiệm Tổng Giám mục Marek Zalewski người Ba
Lan thay thế ông cho tới nay.
Ngày 25/7/2023, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng bắt đầu chuyến thăm Ý và Tòa
Thánh. Trong cuộc hội kiến chưa đầy một giờ với Giáo hoàng Francis, hai bên đã
lần đầu tiên thông qua Thỏa thuận Quy chế hoạt động của Đại diện thường trú
và Văn phòng Đại diện thường trú Tòa Thánh tại Việt Nam.
Kể từ sau năm 1975, đây là lần đầu tiên quan hệ Việt Nam – Vatican được
nâng lên tầm mới.
Đây là một chặng đường dài với những thỏa thuận chìm nổi qua 10 vòng đàm
phán giữa hai bên hay gọi là Nhóm Công tác hỗn hợp Việt Nam – Vatican bắt đầu từ
hơn 13 năm trước.
Nếu bạn quan tâm tới quan hệ ngoại giao giữa hai bên, sau đây là ba vấn đề
bạn nên biết.
Mối
quan hệ chưa bao giờ được thiết lập chính thức
Dù dưới thời Pháp thuộc, chính thể Việt Nam Cộng hòa hay chế độ xã hội chủ
nghĩa hiện tại thì cấp bậc cao nhất trong mối quan hệ giữa Tòa Thánh và Việt
Nam mới chỉ là mức Khâm sứ Tòa Thánh (đại diện Tòa Thánh), mức này dưới Sứ thần
Tòa Thánh (tương đương như đại sứ của các nước). Có thể nói, hai bên chưa từng
bang giao chính thức mặc dù Việt Nam là quốc gia đứng
thứ năm về số lượng người theo Công giáo ở châu Á. [1]
Năm 1922, Vua Khải Định và Hoàng tử Vĩnh Thụy đến Pháp trên chiếc tàu
Porthos của hãng Messageries Maritimes, đây là chuyến công du nước ngoài đầu
tiên của một vị vua triều Nguyễn.
Cùng đi trong phái đoàn có Thượng thư Bộ Lại Nguyễn Hữu Bài. Ông là vị
nho học đạo
đức và cũng là một tín đồ Công giáo nhiệt thành. [2]
Trong khi vua Khải Định còn đang ở Pháp, ông Nguyễn Hữu Bài đã sang Roma
để yết
kiến Giáo hoàng Pius XI và thỉnh cầu Tòa Thánh bổ nhiệm khâm sứ tại Việt
Nam, cũng như phong chức giám mục cho các linh mục bản xứ. Đây là sự kiện đánh
dấu tiến trình bang giao đầu tiên giữa hai nước. [3]
https://www.luatkhoa.com/content/images/size/w1000/2023/08/5c2b06f9b95e1ff4e53ac2565cb700e8.jpg
Thượng thư Bộ lại Nguyễn Hữu Bài (đứng thứ hai từ
trái sang).
Một năm sau đó, Giáo hoàng Pius XI đã đặc phái Giám mục Henry Lécroat
(Lưu Khánh Minh) thuộc dòng Tên đến Việt Nam thực hiện chuyến kinh lược tông
tòa tại Bắc Kỳ, Trung Kỳ, và Nam Kỳ. Trong thời gian ở Việt Nam, ông gặp một số
quan chức triều đình Huế và đạt được thỏa thuận về hoạt động khâm sứ.
Vào ngày 20/5/1925, Giáo hoàng Pius XI bổ
nhiệm Tổng Giám mục Constantin Ayuti làm khâm sứ tiên khởi tại Việt Nam và
thiết lập Tòa Khâm sứ Đông Dương đặt tại Huế. [4]
Đến năm 1945 khi Vua Bảo Đại thoái vị, Huế không còn là kinh đô của Việt
Nam, Tòa Thánh theo lời đề nghị của Đức Khâm sứ John Dooley lúc bấy giờ đã dời
Tòa Khâm sứ từ Huế ra Hà Nội vào năm 1950.
Sau khi hiệp định Genève được ký kết, Việt Nam bị chia cắt thành hai nhà
nước, rất đông các tín đồ rời quê hương ở miền Bắc đến sinh sống tại miền Nam,
góp phần giúp các giáo phận Xuân Lộc, Bà Rịa, v.v. phát triển lớn mạnh.
Mặc dù chứng kiến sự ra đi của nhiều tín đồ và tu sĩ, Khâm sứ John Dooley
vẫn quyết định ở lại Tòa Khâm sứ tại Hà Nội.
Năm 1959, chính quyền cộng sản miền Bắc bắt đầu áp dụng các biện pháp
nghiêm ngặt đối với Công giáo và ra lệnh cho các giáo sĩ ngoại quốc phải rời khỏi
Việt Nam. [5]
Cũng trong năm 1959, trong khi đang đau bệnh nặng, Khâm sứ John Dooley được
chính quyền Hà Nội cho chuyển đến Phnom Penh (Campuchia) và giao cho linh mục
Terence O'Driscoll tạm thời đảm nhiệm quyền Khâm sứ. [6]
Tuy nhiên vào ngày 17/8/1959, chính quyền lại trục
xuất ông và tịch thu Tòa Khâm sứ cho đến ngày nay. [7] Từ lúc này, chính
quyền cộng sản miền Bắc chính thức cắt đứt mọi quan hệ ngoại giao với Vatican.
https://www.luatkhoa.com/content/images/size/w1000/2023/08/1-9.jpg
Tòa Khâm sứ Hà Nội, ngày nay là vườn hoa Hàng Trống.
Ảnh: Hoanghatruonggiang/ Wikipedia.
Tại miền Nam, vào ngày 15/2/1956, Tòa Thánh đã cử Giám mục Giuseppe
Caprio làm Thanh tra Tông tòa tại Việt Nam Cộng hòa và chỉ trong một năm Tòa
Thánh đã nâng lên thành Đại lý Khâm sứ tại Sài Gòn.
Sau biến cố chính quyền miền Bắc trục xuất linh mục Terence O'Driscoll,
Tòa Thánh tiếp tục nâng Đại lý Khâm sứ thành Khâm sứ Tòa Thánh tại Sài Gòn và đổi
Khâm sứ Tòa Thánh tại Đông Dương thành Khâm sứ Tòa Thánh tại Việt Nam vào ngày
17/6/1964.
Mối quan hệ này kéo dài cho đến tháng 8/1975 thì chính quyền yêu
cầu Khâm sứ Tòa Thánh rời Sài Gòn, chấm dứt sự có mặt của đại diện Tòa
Thánh tại Việt Nam. [8]
Có thể nói, trải qua 20 năm tồn tại, nhưng quan hệ ngoại giao giữa Việt
Nam Cộng hòa và Vatican vẫn dậm chân tại chỗ ở mức khâm sứ, vốn đã được thiết lập
từ trước đó.
Các
quyết định về mối quan hệ luôn nằm ở phía Việt Nam
Ngày 27/7/2023, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng đặt chân đến Vatican trong sự
chào đón của các hồng y, giám mục, nhân viên Tòa Thánh cùng các vệ binh Thụy
Sĩ.
Đây là lần đầu tiên ông gặp Giáo hoàng Francis và Quốc vụ khanh Tòa Thánh
- Hồng y Pietro Parolin - trên cương vị một nguyên thủ quốc gia. Tại cuộc gặp,
hai bên thông qua Thỏa thuận Quy chế hoạt động của Đại diện thường trú và
Văn phòng Đại diện thường trú Tòa Thánh tại Việt Nam.
Điều này đồng nghĩa Việt Nam sẽ có văn phòng đại diện và một vị đại diện
thường trú của Vatican kể từ năm 1975.
Đây là kết quả qua 10 vòng đàm phán của Nhóm Công tác hỗn hợp Việt Nam –
Vatican kéo dài từ năm 2009.
Trước đó, chỉ tính trong giai đoạn từ năm 1989 đến năm 2011, Tòa Thánh đã
cử 17 phái đoàn đến thăm Việt Nam để thảo
luận các vấn đề hợp tác giữa hai bên, nhằm tiến tới việc thiết lập quan hệ
ngoại giao song phương. [9]
Một trong số đó là chuyến thăm đánh dấu cho việc phát triển quan hệ giữa
hai quốc gia vào năm 2004, Thứ trưởng Ngoại giao Vatican - Đức ông Pietro
Parolin (nay là Hồng y Quốc vụ khanh Tòa Thánh) đã dẫn đầu phái đoàn đại
diện của Tòa Thánh đến công
du Việt Nam. [10]
Một năm sau đó, phái đoàn cấp cao của Việt Nam do Phó Thủ tướng
Vũ Khoan dẫn đầu đã hội
đàm với giới chức Vatican ở Roma. Trọng tâm của buổi gặp là quan hệ
giữa Việt Nam và Tòa Thánh. Qua cuộc gặp trên, Vatican hy vọng và mong muốn
mối quan hệ đó nhanh chóng được bình thường hóa. [11]
Đến ngày 25/1/2007, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đến
thăm Vatican và gặp Giáo hoàng Benedict XVI. Đây cũng là lần đầu tiên một
người đứng đầu chính phủ Việt Nam thăm Tòa Thánh. [12]
Chưa đầy bốn năm sau, Giáo Hoàng Benedict XVI bổ nhiệm Tổng Giám mục
Leopoldo Girelli làm đại diện không thường trú đầu tiên của Tòa Thánh tại Việt
Nam. Quan hệ hai nước lúc này bắt đầu trở nên khởi sắc.
Ngoài ra, chuyến đi của ông Dũng cũng khởi đầu cho hàng loạt các cuộc gặp
của các quan chức cấp cao khác như: Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết (tháng
12/2009), Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (tháng 1/2013), Thủ tướng Chính phủ Nguyễn
Tấn Dũng (thăm lần thứ hai vào tháng 10/2014), Chủ tịch nước Trần Đại Quang
(tháng 11/2016), Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng (tháng 3/2014), Phó Thủ tướng
thường trực Trương Hòa Bình (tháng 10/2018) và mới đây nhất là Chủ tịch nước Võ
Văn Thưởng (tháng 7/2023).
https://www.luatkhoa.com/content/images/2023/08/1-10.jpg
Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và Giáo hoàng Benedict XVI
năm 2007. Ảnh: BBC.
Trước các chuyến đi của các quan chức cấp cao Việt Nam nêu trên, cố Giáo
hoàng Benedict XVI đã từng
nói ông rất muốn bình thường hóa quan hệ với Việt Nam. [13]
Tại Việt Nam, Hồng y Phạm Minh Mẫn khi đang làm Tổng Giám mục Sài Gòn
cũng từng khẳng
định rằng Tòa Thánh luôn sẵn sàng để thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt
Nam, vấn đề then chốt nằm ở phía chính quyền. [14]
Hay vào ngày 22/4/2022, trong cuộc gặp với Phó Thủ tướng thường trực
Chính phủ Phạm Bình Minh, Đức ông Miroslaw Wachowski - Thứ trưởng Ngoại giao
Tòa Thánh Vatican khẳng
định Giáo hoàng Francis luôn mong muốn quan hệ giữa Việt Nam và Tòa Thánh
ngày càng phát triển. [15]
Điều này cho thấy, hai bên đã nỗ lực rất nhiều, đặc biệt từ phía Vatican,
luôn tìm mọi cách để có thể bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Việt Nam.
Tuy nhiên, chính quyền Việt Nam vẫn chần chừ và tỏ ý lo ngại.
Chính
quyền can thiệp vào việc bổ nhiệm người
Sau ngày 30/4/1975, những tiếng chuông ngân vang tại các nhà thờ dần bị lấn
áp bằng những tiếng loa phát thanh “Đảng Cộng sản Việt Nam quang vinh muôn năm…”
Các nhà thờ, chùa chiền theo đó vắng bóng sự tập trung đông người.
Ngày 11/11/1977, Hội đồng Chính phủ ban hành Nghị
quyết 297/HĐBT dài gần ba trang với hàng loạt các khoản cấm và phải xin
phép trong vấn đề sinh hoạt tôn giáo. [16] Chính văn bản này gián tiếp tách các
tín đồ Công giáo ra khỏi cộng đồng dân tộc.
https://www.luatkhoa.com/content/images/2023/08/1-11.jpg
Nghị quyết 297/HĐBT được ban hành vào ngày
11/11/1977.
Cụ thể, các linh mục bị cấm giảng đạo ngoài khuôn viên nhà thờ và việc bổ
nhiệm các linh mục đến nhận nhiệm sở hay cả những người giúp việc cho giáo sĩ
cũng đều phải thông qua chính quyền.
Trước năm 1975, mọi người thường xuyên thấy các hình ảnh về những cuộc rước
kiệu long trọng và rầm rộ tại Gia Kiệm và Hố Nai, nơi tập trung phần lớn các
tín đồ Công giáo di cư. Thế nhưng sau ngày 30/4/1975, những hình ảnh đó đã
không còn và thay vào đó là quang cảnh ảm đạm giới hạn trong phạm vi bên trong
nhà thờ.
Ngoài ra, các sự kiện tụ họp tôn giáo đông người cũng buộc phải xin phép
chính quyền, ngay cả những cuộc hội họp hàng năm của các linh mục cũng không nằm
ngoài quỹ đạo đó.
Không những thế, Nghị quyết 297/HĐBT còn là tín hiệu xanh cho phép chính
quyền chiếm hữu đất đai, các cơ sở văn hóa, y tế, giáo dục của các tôn giáo hoặc
ngay cả các nhà thờ thiếu vắng nhà tu coi sóc (điểm b khoản 2).
Nghị quyết cũng nêu rõ việc phong chức cho một chủng sinh thành linh mục
hay một linh mục thành giám mục cũng đều phải được chính quyền chấp nhận trước
(điểm b khoản 3).
Đến ngày 21/3/1991, Hội đồng Bộ trưởng lại ban hành Nghị
định 59-HĐBT quy định về các hoạt động tôn giáo. Qua đó, nghị định càng nêu
rõ về việc bổ nhiệm nhân sự cho các tôn giáo. Cụ thể, đối với Công giáo, khi
Tòa Thánh bổ nhiệm các Hồng y, Giám mục, Giám quản Tông tòa đều phải được được
sự chấp thuận của Hội đồng Bộ trưởng. [17]
Trong một báo cáo về tự
do tôn giáo tại Việt Nam được đăng tải trên trang điện tử Đại sứ quán Việt
Nam tại Hoa Kỳ có nêu rõ: “Chính phủ Việt Nam và Vatican đã có thỏa thuận
(concordat) 3 điểm: không công kích nói xấu lẫn nhau; không ủng hộ một nhóm thứ
ba nào để chống bên kia; khi Vatican muốn bổ nhiệm từ giám mục, giám quản trở
lên thì phải hỏi ý kiến Chính phủ Việt Nam, khi đồng ý thì Vatican mới ra quyết
định.” [18]
Mới đây nhất vào ngày 18/11/2016, chính quyền ban hành Luật tín ngưỡng
tôn giáo - Luật số: 02/2016/QH14 và tiếp tục giữ quan điểm “Tòa Thánh bổ nhiệm,
chính quyền chấp thuận” (khoản 3, điều 51).
Điều này có nghĩa là Vatican có quyền chọn người nhưng phải được chính
quyền Việt Nam xét duyệt và đồng ý.
Điển hình trong việc chính quyền ngăn cản Vatican lựa chọn nhân sự là trường
hợp Giám mục Huỳnh Văn Nghi và Hồng y Nguyễn Văn Thuận.
Vào ngày 14/1/1992, Đức ông Claudio Celli dẫn đầu phái đoàn Tòa Thánh đã
đến Hà Nội để làm việc với Chính phủ Việt Nam. Tại buổi họp, Tòa Thánh đã đề
nghị bổ nhiệm Giám mục Huỳnh Văn Nghi làm Phó Giám mục với quyền kế vị tại Tổng
Giáo phận Sài Gòn. Tuy nhiên chính quyền đã không chấp nhận đề nghị này. [19]
Sang năm sau, Giám mục Nguyễn Văn Bình đang là Tổng Giám mục Sài Gòn bất
ngờ đổ bệnh, điều này khiến ông không thể tiếp tục điều hành tổng giáo phận.
Không lâu sau, Tòa Thánh đã đơn phương bổ nhiệm Giám mục Huỳnh Văn Nghi làm
Giám quản Tông tòa Tổng Giáo phận Sài Gòn mà không thông báo trước cho chính
quyền Việt Nam.
Phản ứng trước sự việc này, vào ngày 15/9/1993, chính quyền phát toàn văn
thông báo phản đối trên Đài Truyền hình TP. HCM. [20]
Ngay sáng hôm sau, ngày 16/9/1993, bản thông báo tiếp tục được đăng
tải trên tờ Sài Gòn Giải Phóng, số 5814, cùng với bài xã luận dưới tựa đề “Tự
do tín ngưỡng không thể trái pháp luật”. [21]
Đến ngày 22/9/1993, ông Trương Tấn Sang lúc đó là Chủ tịch UBND TP. HCM
đã gửi
thư cho Giám mục Nguyễn Văn Bình đang trên giường bệnh nhằm phản đối việc bổ
nhiệm này. [22]
Mặc dù bị chính quyền phản đối, Giám mục Huỳnh Văn Nghi vẫn tiếp tục thực
hiện các nhiệm vụ Giám quản Tông tòa một cách hạn chế.
Chỉ trong lần đối thoại vào đầu năm 1998, chính quyền mới đồng
thuận với quyết định của Tòa Thánh, bổ nhiệm Giám mục Phạm Minh Mẫn khi đó
đang làm Giám mục phó tại Mỹ Tho về làm Tổng Giám mục Sài Gòn. Đây được xem như
là khởi đầu của một giai đoạn mới trong mối liên lạc giữa Tòa Thánh và chính
quyền Việt Nam, kết thúc cuộc khủng hoảng dài hơn 20 năm giữa hai quốc gia.
[23]
Ngoài ra không thể không nói đến trường hợp đau thương của Hồng y Nguyễn
Văn Thuận. Không được may mắn như các giám mục cùng thời, ông là giám mục duy
nhất trong hàng giám mục tại Việt Nam bị tù đày mà không hề qua xét xử hay
tuyên án.
Sáu ngày trước sự kiện 30/04/1975, Hồng y Nguyễn Văn Thuận khi đó là Giám
mục Giáo phận Nha Trang được Giáo hoàng Paul VI bổ
nhiệm làm Giám mục phó Tổng Giáo phận Sài Gòn với quyền kế vị Tổng Giám mục
Nguyễn Văn Bình. [24]
Giám mục Nguyễn Văn Thuận khi ở trong tù. Ảnh: BBC.
Tuy nhiên do Sài Gòn biến động nên phải đến ngày 7/5/1975 ông mới nhận
nhiệm sở. [25]
Khi vào Sài Gòn, ông bất ngờ bị chính quyền cáo
buộc rằng việc bổ nhiệm này là bằng cớ âm mưu giữa Vatican và các đế quốc,
nhưng ông bác bỏ cáo buộc trên. [26]
Đến ngày 15/8/1975, ông nhận được giấy triệu tập tại Dinh Độc Lập, ông
không ngờ rằng đây là những giờ phút cuối cùng được tự do trên chính quê hương
mình.
Khi vừa bước vào trong phòng, sau lời chào hỏi, ông lập tức bị đẩy vào
quân xa đưa về làng Cây Vông, cách Tòa Giám mục Nha Trang chưa đầy 10 cây số.
Khi đi ông chỉ mang trên mình duy nhất một chiếc áo dòng cùng một tràng chuỗi
trong túi. [27]
Trải qua 13 năm tù đày từ các nhà tù phía Nam đến tận các vùng núi phía Bắc
xa xôi hẻo lánh, cuối cùng ông được chính quyền trả tự do vào ngày 21/11/1988.
Đến năm 1991, ông được chính quyền chấp thuận cho phép qua Roma chữa bệnh
nhưng lại không cho phép ông trở về.
Sang năm sau, trong cuộc họp với chính quyền Việt Nam, phái đoàn Tòa
Thánh do Đức ông Claudio Celli dẫn đầu đề nghị bổ nhiệm Giám mục Nguyễn Văn Thuận
làm Giám mục phó Tổng Giáo phận Hà Nội nhưng đã bị chính quyền bác bỏ ngay lập
tức. Chính quyền chỉ chấp nhận việc bổ nhiệm Giám mục Phạm Đình Tụng khi đó
đang làm Giám quản Tông tòa lên làm Tổng Giám mục Hà Nội. [28]
Ông ở lại Roma và được Giáo hoàng John Paul II bổ nhiệm làm Phó Chủ tịch,
rồi Chủ tịch Hội đồng Giáo hoàng về Công lý và Hòa bình cho đến khi qua đời vào
năm 2002.
***
Trải qua hơn 100 năm kể từ khi Thượng thư Bộ Lại Nguyễn Hữu Bài đến
Vatican thì quan hệ ngoại giao Việt Nam – Vatican mới dừng lại ở mức khâm sứ.
Dấu mốc năm 1975 lịch sử đã cắt đứt quan hệ ngoại
giao giữa hai bên hoàn toàn, và phải mất gần 50 năm sau hai bên mới có thể ký kết
một thỏa thuận về đại diện thường trú của Tòa Thánh tại Việt Nam.
Thành quả này là tiền đề cho mối quan hệ Việt Nam – Vatican để tiến lên cấp
độ cao hơn trong tương lai. Nhiều tín đồ Công giáo Việt Nam đang có niềm tin rằng
quan hệ Việt Nam – Vatican sẽ trở nên bình thường, hình ảnh một Sứ thần Tòa
Thánh đến thăm các giáo phận, gặp gỡ các tín đồ đang dần hiện lên trước mắt họ.
--------------
Chú
thích
1. Số người theo Công giáo ở các nước châu Á. (2014, August 18).
Vietnamplus. https://www.vietnamplus.vn/infographics-so-nguoi-theo-cong-giao-o-cac-nuoc-chau-a/276778.vnp
2. Nguyễn Hữu Bài (1863 – 1935). (2016, May 23). Nghiên cứu lịch sử.
https://nghiencuulichsu.com/2016/05/23/nguyen-huu-bai-1863-1935/
3. Ðỗ Hữu Nghiêm. (2009, December 9). Tóm lược Quá trình Quan hệ Ngoại
giao Vatican và Việt Nam từ Thế Kỷ 16 đến nay. https://vntaiwan.catholic.org.tw/09news/9news1388.htm
4. Tài liệu cơ bản quan hệ Việt Nam – Vatican. (2016, May 6). Vụ
Thông Tin Báo Chí - Bộ Ngoại Giao. https://web.archive.org/web/20211106153807/https://www.mofahcm.gov.vn/mofa/cn_vakv/euro/nr070131153228/ns160516085604/
5. Xem [3]
6. Xem [3]
7. Tăng áp lực trong vụ Tòa Khâm sứ. (2008, January 6). BBC. https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam/story/2008/01/080106_khamsu_update
8. Tài liệu cơ bản quan hệ Việt Nam – Vatican. (2016, May 6). Vụ
Thông Tin Báo Chí - Bộ Ngoại Giao. https://web.archive.org/web/20211106153807/https://www.mofahcm.gov.vn/mofa/cn_vakv/euro/nr070131153228/ns160516085604/
9. Vatican bổ nhiệm đại diện tại Việt Nam tiến tới thiết lập bang giao.
(2011, January 11). RFI. https://www.rfi.fr/vi/viet-nam/20110114-vatican-bo-nhiem-dai-dien-tai-viet-nam-tien-toi-thiet-lap-bang-giao
10. Thủ tướng Việt Nam thăm Vatican. (2007, January 11). BBC. https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam/story/2007/01/070111_dungvisitvatican
11. Xem [10]
12. Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng hội kiến với Giáo hoàng Benedict XVI.
(2007, January 25). Báo Thanh niên. https://thanhnien.vn/thu-tuong-nguyen-tan-dung-hoi-kien-voi-giao-hoang-benedict-xvi-185335515.htm
13. Xem [10].
14. Quan hệ Việt Nam - Vatican đi về đâu?. (2014, October 18).
BBC. https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam/2014/10/141018_viet_vatican_relations
15. Thúc đẩy quan hệ giữa Việt Nam và Tòa Thánh Vatican. (2022,
April 22). Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam. https://web.archive.org/web/20230731141753/https://dangcongsan.vn/thoi-su/thuc-day-quan-he-giua-viet-nam-va-toa-thanh-vatican-608650.html
16. Nghị quyết về một chính sách tôn giáo. (1977, November 11). Hội
đồng Chính phủ. https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Quyen-dan-su/Nghi-quyet-297-CP-chinh-sach-ton-giao-17739.aspx
17. Quy định về các hoạt động tôn giáo. (1991, March 21). Hội đồng
Bộ trưởng. https://vbpl.vn/boxaydung/Pages/vbpq-toanvan.aspx?dvid=324&ItemID=11568&Keyword=
18. Tự do tôn giáo ở Việt Nam. (2002, October 29). Embassy of the
Socialist Republic of Vietnam in the United States of America. https://web.archive.org/web/20170222194304/https://vietnamembassy-usa.org/vi/tin-tuc/2002/10/tu-do-ton-giao-o-viet-nam
19. Trương Bá Cần. (1996). Công giáo Việt Nam sau quá trình 50 năm
(1945 - 1995). Thành phố Hồ Chí Minh: Công giáo và dân tộc. Tr 131.
20. Xem [19]. Tr 134.
21. Chân Tín. (2011, September 21). Ủy ban Đoàn kết Công giáo: Tập
đoàn của âm mưu và tội ác – Phần 3. https://saigonvs.wordpress.com/2011/09/21/uy-ban-doan-ket-cong-giao-tap-doan-cua-am-muu-va-toi-ac-phan-3/
22. Nguyễn Văn Lục. (2022, February 6). TGM Nguyễn Văn Thuận, nguyên
nhân 13 năm lưu đầy khổ nhục (II). Truyền thông giáo huấn xã hội Công giáo.
https://web.archive.org/web/20170916120921/http://www.ghxhcg.com/article.aspx?id=7
1
23. Kết quả chuyến viếng thăm Việt Nam của Phái Ðoàn Tòa Thánh cuối
tháng 2/1998. (1998). Truyền giáo Việt Nam tại Á Châu. https://vntaiwan.catholic.org.tw/ghvienam/vbonhiem.htm
24. Giáo hội Công giáo VN sau biến cố 30/4. (2015, April 19). BBC.
https://www.bbc.com/vietnamese/forum/2015/04/150419_30april_doanxuanloc
25. Cuộc đời và sự nghiệp vị Tôi Tớ Chúa ĐHY Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn
Thuận (1928-2002). (2012, January 14). Tổng Giáo phận Huế. https://web.archive.org/web/20200404212727/http://tonggiaophanhue.net/home/index.php?option=com_content&view=article&id=6970%3Acuc-i-va-s-nghip-v-toi-t-chua-hy-phanxico-xavie-nguyn-vn-thun-1928-2002&catid=1%3Atin-tuc-giao-hoi-toan-cau&Itemid=2
26. ĐHY Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận. (2009, September 20).
Liên đoàn Công giáo Việt Nam tại Hoa Kỳ. https://web.archive.org/web/20190722141220/http://www.liendoanconggiao.net/index.php?option=com_content&view=article&id=941:dhy-phanxico-xavie-nguyen-van-thuan&catid=134:nhung-tai-lieu-khac&Itemid=513
27. Luisa Melo và Waldery Hilgeman. (2016). Đức Hồng y Phanxico Xavie
Nguyễn Văn Thuận – Con người của hy vọng yêu thương và niềm vui. Hội đồng
Giáo hoàng về Công lý và Hoà bình. Tr 18.
28. Xem [19]
==================================================
Sự xuất hiện của Giáo hội Công giáo La mã (Roman Catholicism) tại Việt
Nam có thể xem là bắt đầu từ thế kỷ
.
“Bình
Tây, sát tả” và những cuộc đàn áp Công giáo bị bôi xóa
Vào thế kỷ 19, giết người Công giáo từng có
nghĩa là yêu nước. Phan Bội Châu không nghĩ vậy.
Luật
Khoa tạp chí Bùi Công Trực
.
Đóng
góp của Công giáo miền Nam dưới chế độ Việt Nam Cộng hòa
Nỗ lực hòa mình vào xã hội của Giáo hội Công giáo ở miền Nam giai đoạn
1954 - 1975.
No comments:
Post a Comment