Tác động từ việc trùm Wagner
Yevgeny Prigozhin tử nạn
Phan
Nguyên, biên dịch
https://nghiencuuquocte.org/2023/08/24/tac-dong-tu-viec-trum-wagner-yevgeny-prigozhin-tu-nan/
Bill Burns, giám đốc CIA, gần đây đã bình luận
về số phận có thể đang chờ đợi Yevgeny Prigozhin, thủ lĩnh nhóm lính đánh thuê
đã gây ra một cuộc nổi loạn ngắn ngủi ở Nga hồi tháng 6. Theo ông, Vladimir
Putin, Tổng thống Nga, “nói chung là người nghĩ rằng trả thù là món ngon nhất
khi được ăn nguội. Theo kinh nghiệm của tôi, Putin là bậc thầy về trả thù nên
tôi sẽ rất ngạc nhiên nếu Prigozhin có thể thoát khỏi đòn thù.” Vào ngày 23 tháng 8, đúng hai tháng sau cuộc
binh biến đó, máy bay phản lực của Prigozhin đã lao xuống đất.
Theo dữ liệu theo dõi hàng không công khai,
chiếc máy bay thương mại Embraer của Prigozhin đã bay lên độ cao gần 30.000
feet (9,1 km) trước khi bất ngờ rơi xuống khu vực Tver gần Moskva sau chưa đầy
30 phút bay. Theo cơ quan hàng không
Nga và truyền thông nhà nước, tất cả 10 người trên máy bay đều thiệt mạng, và
Prigozhin có tên trong danh sách hành khách. Dmitry
Utkin, một nhân vật cấp cao trong Tập đoàn Wagner của Prigozhin, đồng thời là
chỉ huy nhóm binh sĩ hành quân đến Moskva hồi tháng 6, cũng có tên trong danh
sách hành khách.
Hiện vẫn chưa rõ nguyên nhân vụ tai nạn. Các
nhân chứng cho biết đã nghe thấy tiếng nổ trước khi xảy ra vụ việc, làm nảy
sinh suy đoán rằng nó có thể đã bị lực lượng phòng không bắn hạ. Một khả năng
khác, mặc dù ít người bình luận trực tuyến có vẻ tin vào điều đó, là đó chỉ là
một tai nạn. Ukraine đã tiến hành 15 cuộc tấn công bằng máy bay không người lái
nhắm vào Moskva và khu vực xung quanh kể từ ngày 3/5, bao gồm các cuộc tấn công
trong 7 đêm liên tiếp cho đến ngày 23/8. Do đó, hoạt động phòng không địa
phương có thể đã tăng vọt. Hồi năm 2020, Iran đã bắn rơi một máy bay Ukraine ở
Tehran trong giai đoạn báo động cao độ. Tuy nhiên, khó có khả năng các nhà điều
hành radar của Nga nhầm lẫn máy bay phản lực với máy bay không người lái, vì
máy bay không người lái chậm hơn, nhỏ hơn và bay thấp hơn.
Vị trí máy
bay rơi. Nguồn: The Economist
Một nguồn tin tình báo cấp cao của Ukraine cho
biết một số nhân vật ở Nga đã tức giận đến mức muốn Prigozhin phải chết, trong
đó có Sergei Shoigu, Bộ trưởng Quốc phòng Nga, người thường xuyên là mục tiêu
trong các đoạn video giận dữ của Prigozhin mùa hè này. Tuy nhiên, một hoạt động
kiểu này không thể được tiến hành nếu không có sự cho phép của chính Vladimir
Putin. Joe Biden, tổng thống Mỹ cho biết: “Tôi không biết thực tế chuyện gì đã
xảy ra nhưng tôi không ngạc nhiên. Không có nhiều chuyện xảy ra ở Nga mà Putin
không đứng sau”. Ông Burns không phải là chuyên gia tình báo duy nhất dự đoán
Prigozhin sẽ gặp rắc rối. Trong một cuộc phỏng vấn hồi tháng 6, Kyrylo Budanov,
người đứng đầu cơ quan tình báo quân sự của Ukraine, cũng tuyên bố rằng FSB, cơ
quan an ninh của Nga, đã được giao nhiệm vụ ám sát kẻ nổi loạn.
Đáng chú ý,
vụ rơi máy bay xảy ra sau một biến cố mang tính trả thù khác. Trước đó, trong ngày 23/8, Tướng Sergei Surovikin, người từng giữ chức
chỉ huy các lực lượng Nga ở Ukraine cho đến khi bị giáng chức hồi tháng 1, đã
được miễn nhiệm khỏi chức vụ chỉ huy các lực lượng không quân và vũ trụ của
Nga. Tướng Surovikin có quan hệ mật thiết với Prigozhin và bị nghi ngờ đã hỗ trợ
cuộc binh biến hoặc biết trước về nó. Vị tướng này được cho là đã bị quản thúc
tại gia.
Cái chết của
Prigozhin có thể sẽ ảnh hưởng không đáng kể đến tình hình chiến trường ở
Ukraine. John Foreman, tùy viên quốc phòng Anh tại
Moskva cho đến năm ngoái, cho biết Tướng Valery Gerasimov, Tổng tham mưu trưởng
Nga, người mà Prigozhin thường xuyên tấn công, đã “giúp phục hồi một số trật tự
thay cho sự hỗn loạn quân sự năm ngoái”. Lực lượng Wagner đã bị gạt sang một
bên sau khi họ dẫn đầu cuộc tấn công vào Bakhmut hồi tháng 5. Foreman nói, quân
xung kích của Wagner không còn quan trọng nữa một khi Ukraine bắt đầu phản
công, và những người lính bị nghi ngờ về mặt chính trị ít được chào đón hơn
trong các chiến hào.
Tác động đối
với các nước châu Phi, nơi Wagner đang hoạt động, là ít chắc chắn hơn. Prigozhin được cho là đã đến Châu Phi, cố gắng ngăn chặn GRU, cơ quan
tình báo quân sự của Nga, đẩy lực lượng của ông ra khỏi lục địa này. Wagner
không phải là công ty đánh thuê duy nhất ở đây, và các nhà lãnh đạo châu Phi
đang cần hỗ trợ quân sự sẽ không quan tâm nhiều đến việc binh sĩ Nga tuân theo
lệnh của Prigozhin hay một quan chức khác của Điện Kremlin.
Những gợn
sóng lớn nhất đến từ sự kiện sẽ là những gợn sóng bên trong nước Nga. Nếu Prigozhin bị giết theo lệnh của Putin, điều đó sẽ củng cố hình ảnh
của vị tổng thống như một lãnh đạo độc tài đầy thù hận, sẵn sàng bỏ qua các quy
trình và luật pháp. Lần đầu tiên ông thu hút trí tưởng tượng của công chúng Nga
với tư cách tổng thống là khi đưa ra cam kết đáng nhớ rằng phải “bắt [phiến
quân Chechnya] trong toilet” và “quét sạch chúng khỏi các nhà kho”. Trong những
năm tiếp theo, các kẻ thù của ông phải hứng chịu một loạt các phương pháp tấn
công và ám sát ngày càng bất thường — từ chất đồng vị phóng xạ bỏ vào trà cho đến
chất độc thần kinh bôi trên nắm tay cửa và quần lót — tất cả được thiết kế để
trấn áp các đối thủ.
Tuy nhiên, những phương pháp này cũng làm xói
mòn quan điểm cho rằng Nga là một quốc gia bình thường, vạch trần chế độ của
Putin như một tổ chức mafia được điều hành bởi ý muốn cá nhân và hận thù. Sự tồn
tại của Wagner – một đội quân tư nhân bị luật hình sự Nga chính thức cấm – là dấu
hiệu cho thấy Putin không tin vào các thể chế chính thống của nhà nước, cũng
như thể hiện sự phụ thuộc của ông vào các mối quan hệ không chính thức.
Cái chết của
Prigozhin có thể giúp củng cố quyền lực của Putin. Nhưng nó cũng có thể củng cố huyền thoại về nhà lãnh đạo Wagner như một
người yêu nước dám nói lên sự thật, đồng thời gây bất ổn cho lực lượng cử tri ủng
hộ chiến tranh bằng cách làm những người đi theo và ủng hộ Putin thấy ghê sợ.
“Vụ ám sát… sẽ gây ra hậu quả thảm khốc”, Gray Zone, một nhóm liên kết với
Wagner, đã cảnh báo trên mạng xã hội Telegram. “Những người ra lệnh hoàn toàn
không hiểu tâm trạng và tinh thần của binh sĩ”.
Khi sự cố diễn ra, Putin đang phát biểu tại một
cuộc họp ở Kursk, ca ngợi chiến thắng của quân đội Liên Xô trước quân xâm lược
Đức 80 năm trước. Các công tố viên Nga, những người vừa nhanh chóng chấm dứt cuộc
điều tra về cuộc binh biến của Prigozhin sau khi ông chấp nhận thỏa thuận sống
lưu vong ở Belarus, đã nhanh chóng mở cuộc điều tra về hành vi vi phạm “các quy
tắc an toàn giao thông hàng không”. Công chúng Nga có thể sẽ được thông báo rằng chính sai sót của phi công
hoặc lỗi của máy bay đã khiến Prigozhin tử nạn. Ở Nga, không ai mong đợi được
nghe sự thật.
Nguồn: “Yevgeny Prigozhin’s reported death may consolidate
Putin’s power”, The
Economist, 24/08/2023.
======================================
Nhìn lại toàn cảnh cuộc binh biến của Tập đoàn
Wagner
Nguồn: “The Wagner Group halts its march on
Moscow”, The Economist, 24/06/2023.
Biên dịch: Phan Nguyên
Vladimir Putin dường như đã sống sót qua mối
đe dọa lớn nhất đối với chế độ của ông. Nhưng trong bao lâu nữa? Mối đe dọa từ
cuộc binh biến chống lại Vladimir Putin đã biến mất vào … Đọc tiếp Nhìn lại toàn cảnh cuộc binh biến của Tập đoàn Wagner
No comments:
Post a Comment