Những
tình huống mới trong ngày cuối cùng của năm cũ
15 Tháng Một, 2023
http://vanviet.info/nghe-thuat/nhung-tnh-huong-moi-trong-ngy-cuoi-cng-cua-nam-cu/
Ngày 31/12/2022 khép lại một năm với “Những tình huống
mới”, bộ tranh mới của Bùi Chát, được trưng bày tại Lele Atelier, An Phú, Sài
Gòn.
Đôi khi, tôi muốn đến sống ở một đô thị nhỏ, yên tĩnh hơn, trong lành
hơn, hoặc cũng có thể về lại quê nhà. Nhưng tôi biết rằng, ít nhất là lúc này,
tôi chưa thể rời xa Sài Gòn. Bởi, bên cạnh sự ồn ào, bụi bặm, quán nhậu, kẹt
xe, ngập nước, đắt đỏ…, Sài Gòn căn bản được đặc trưng bởi sự giàu có về tinh
thần, về các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, học thuật. Ngày tranh của Bùi Chát
là một trong những biểu hiện của sự phong phú đó. Thành phố này luôn làm ta bất
ngờ vì những bí ẩn và năng lực tạo tác của nó.
Chọn ngày cuối cùng của năm để mở ra “Những tình huống mới” hẳn không
phải là một lựa chọn ngẫu nhiên của tác giả. Quả thực, thời gian được sử dụng
như là một phần của cuộc trưng bày tác phẩm nghệ thuật. Đưa thời gian vào trong
kết cấu của một triển lãm, không phải lúc nào cũng có thể làm được như vậy.
Không gian trưng bày cũng phá lệ bởi trạng thái thô sơ, không chăm
chút, không trau chuốt, trái ngược với không gian nghệ thuật theo chuẩn thông
thường. Có đất cát và vẻ nham nhở của những bức tường gạch cũ cùng những tấm
tôn đặt đó đây. Một cái cây mọc giữa sân, thân ngả dài trên mặt đất để vươn tới
và vượt qua tường. Hoàn toàn tự nhiên.
Lựa chọn về thời gian và không gian phù hợp với các ý tưởng của tác giả
về nghệ thuật tình huống. Thiên nhiên dường như ưu ái thêm khi tặng cho họa sĩ
một ngày không mưa, nắng nhẹ, hơi thoảng heo may như mùa thu Hà Nội, để có thể
bày tranh giữa trời.
http://vanviet.info/wp-content/uploads/2023/01/image25.png
Ảnh: Nguyễn Thị Từ Huy
Bùi Chát, cùng với Lý Đợi và các thành viên nhóm Mở
Miệng, là những người có ý tưởng lập thuyết cho sáng tạo. Lập thuyết theo
nghĩa là tạo ra một trường phái riêng, Mở Miệng thực hành theo khuynh hướng mà
các tác giả của nó gọi là “Thơ rác”. Và hiện nay, dễ dàng nhận thấy rằng Bùi
Chát đang nỗ lực lập thuyết cùng với ý tưởng về hội họa tình huống, cái tên đầy
đủ mà anh đặt cho nó là “Hội
họa ứng biến tình huống”.
Bùi Chát gói hội họa tình huống vào 39 đặc điểm được giới thiệu cùng với
những bức tranh trưng bày trong ngày 31/12/2022 vừa qua. Trong đó có thể kể những
lập ngôn của họa sĩ về các đặc điểm trọng tâm sau đây:
- “Hội họa
Tình huống không bắt đầu và kết thúc bằng các ý tưởng, mà chỉ bắt đầu và kết
thúc bằng các tình huống và cách ứng biến/ ứng xử tình huống”
- “Đối tượng
của Hội họa Tình huống không gì khác ngoài tình huống hội họa. Các nghệ sĩ
không mô tả, thể hiện, phản ánh, hoặc hướng đến đối tượng; mà chỉ có thể xử lý/ứng
biến/ ứng xử với đối tượng”
- “Các nghệ
sĩ không chuẩn bị trước mỗi khi thực hành. Hội họa Tình huống bắt đầu bằng sự
trống không và kết thúc bằng một sự trống không khác. Nhưng đầy thỏa mãn”
- “Nghệ
sĩ, cần thiết có thể phá vỡ hầu hết các nguyên tắc của hội họa, nếu biết tuân
thủ logic của tình huống”
- “Vấn đề
là chúng ta không thể nào bình đẳng trước cái đẹp, mà chỉ có thể bình đẳng trước
các tình huống”
Hội họa của Bùi Chát quả thực đặt người xem trước một sự xóa bỏ ý tưởng.
Gần như không thể nhìn thấy những ý tưởng cố định có thể được gợi ý từ các bức
tranh. Và người ta cũng không thấy quá trình chuẩn bị cho mỗi tác phẩm. Màu dường
như được quẹt lên vải theo một cách thức như thế, tự phát, tại thời điểm vẽ. Điều
này có thể khiến cho những người đam mê các ý tưởng sâu sắc cảm thấy hụt hẫng
khi đứng trước tranh. Bố cục cũng bị xóa bỏ. Những người yêu thích bố cục cũng
có thể sẽ tuột mút vì sự nhập nhằng của đường nét và các khối màu, không theo một
cấu trúc tạo nghĩa nào. Điểm nhấn chính của tác giả là trải nghiệm tự do cả
trong công việc sáng tạo lẫn trong hoạt động thưởng thức tác phẩm. Đồng thời trạng
thái vô tổ chức của bức tranh cùng với các mảng màu đôi khi vụng về khiến cho
có thể hình dung tác giả trong trạng thái bị xâm chiếm bởi một cái gì tuôn
trào, mạnh mẽ, không kiểm soát được.
Marguerite Duras nói: “Khi ta lôi từ trong mình ra cả một cuốn sách…”.
Có thể nói tương tự như vậy về Hội họa tình huống của Bùi Chát rằng, tác giả đã
lôi cả bức tranh ra khỏi mình, nhưng không định nghĩa cả mình lẫn bức tranh.
Màu sắc cứ như đập thẳng lên toile một cách thiếu chủ ý, đúng như tác giả viết,
đó là “một dạng hội họa không chủ đích”. Và tác giả đang ở trong thời kỳ đầy
đam mê và bị thúc đẩy một cách mạnh mẽ bởi tính không chủ đích này. Bằng chứng
là anh đã làm việc không mệt mỏi và không nghỉ ngơi, kể từ lần triết lãm trước,
mới cách đây vài tháng, để cho ra một loạt tác phẩm mới này.
Điều mong chờ, ở những khán giả khó tính, là, cùng với ý niệm về “tình
huống” và “ứng biến”, tranh của Bùi Chát sẽ đạt tới mức độ điêu luyện và hoàn hảo
trong họa pháp. Và dù rằng họa sĩ từ chối ý tưởng, để đặt trọng tâm vào độ
không của vẽ, tức là không có gì ngoài việc “bắt đầu và kết thúc của các tình
huống”, thì, mỗi tình huống vẫn cần phải là một tình huống, nghĩa là phải phân
biệt với những tình huống khác. Vì thế, người xem vẫn chờ đợi có thể gọi tên
các tình huống khác nhau. Nếu mọi tình huống đều chỉ là một tình huống, không
có gì xác định bản sắc riêng của các tình huống khác nhau, thì có vẻ như tình
huống vẫn chưa trở thành tình huống.
Bùi Chát đã tự vạch cho mình một con đường riêng, một thử nghiệm về ý
niệm ứng biến và tình huống. Và như ta thấy trong phần lập ngôn của họa sĩ: anh
đang ở giai đoạn đầu tiên đầy đam mê của một người khám phá nghệ thuật và khám
phá chính mình thông qua nghệ thuật. Và nghệ thuật, như chúng ta biết, rất khắc
nghiệt chính trong tính chất trò chơi của nó. Bùi Chát có cả tương lai phía trước
để chinh phục thế giới nghệ thuật khắc nghiệt đó cùng với khán giả khó tính của
nó, trong cuộc chơi đầy ngẫu hứng của mình.
Sài
Gòn, 31/12/2022 – 5/1/2023
No comments:
Post a Comment