Lanhee J. Chen - Wall
Street Journal
Thụy My/RFI dịch
Đăng ngày: 09/04/2020 - 15:42
Chuyên
gia : « Hoa Kỳ cần phải hành động tích cực hơn để thay đổi cung cách
làm việc và lãnh đạo ở WHO, tổng giám đốc sắp tới không thể là con dấu cao su của
Bắc Kinh. Nếu các nỗ lực chuyển đổi WHO không hiệu quả, có lẽ Hoa Kỳ không còn
cách nào khác là ra đi và làm lại từ đầu. »
Trên trang Ý kiến của Wall Street Journal
ngày 08/04/2020, tác giả Lanhee J.Chen (Trần Nhân Nghi), thành viên
Hoover Institution có bài viết mang tựa đề « Thất lạc ở Bắc Kinh :
Câu chuyện của WHO » (Lost in Beijing: The Story of the WHO
– dựa theo tựa đề bộ phim nổi tiếng Lost in Translation). Chuyên gia này nhận định, Trung
Quốc đang thao túng nặng nề Tổ chức Y tế Thế giới. Hoa Kỳ cần phải chỉnh đốn điều
này, còn nếu không thì nên ra đi và thành lập một tổ chức khác.
Theo tác giả, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) không chỉ « thiên
về Trung Quốc » như tổng thống Trump đã nói hôm thứ Ba 7/4, mà còn đã « hỏng
bét và thỏa hiệp ».
WHO đã lúng túng khi dịch Ebola xảy ra tại Tây Phi
năm 2014, khiến trên 11.000 người thiệt mạng. Giờ đây phản ứng của WHO trước đại
dịch virus corona chứng tỏ tổ chức này đặt chính trị lên trên sức khỏe công
chúng. Cung cách WHO thường xuyên ca ngợi các nhà lãnh đạo Trung Quốc cho thấy
rõ nhu cầu cần phải cải cách một cách căn cơ.
Hoa
Kỳ là nước đóng góp tài chính nhiều nhất cho WHO, với hơn 400 triệu đô la năm
2019, còn Trung Quốc đóng chỉ có 44 triệu đô la, theo bộ Ngoại Giao Mỹ. Donald Trump đề nghị nước Mỹ giữ lại số tài trợ này trong lúc chính quyền
giám sát kỹ những gì đạt được. Theo ông Chen, tổng thống Mỹ và Quốc Hội cần phải
đi xa hơn nữa.
Trong khi Washington chi tiền, thì Bắc Kinh đứng sau
hậu trường để giựt dây các nhà lãnh đạo WHO. Tổng giám đốc hiện nay, Tedros
Adhanom Ghebreyesus, đã được chính quyền Trung Quốc ủng hộ hết sức mạnh mẽ
trong cuộc chạy đua vào chức vụ này.
Ông Tedros là một chọn lựa gây tranh cãi, do bị cáo
buộc đã che giấu nạn dịch tả tại quê hương Ethiopia của ông, lúc đang là bộ trưởng
y tế (2005-2012) và sau đó là ngoại trưởng (2012-2016). Trong những năm đó,
Trung Quốc đầu tư ồ ạt vào Ethiopia và cho vay nhiều tỉ đô la. Chẳng bao lâu
sau khi được bầu làm tổng giám đốc WHO, ông Tedros đến ngay Bắc Kinh và ca ngợi
hệ thống y tế của nước này : « Tất cả chúng ta đều học được điều
gì đó từ Trung Quốc ».
Dưới sự lãnh đạo của ông Tedros, Tổ chức Y tế Thế giới
đã chấp nhận những dối trá của Trung Quốc về virus corona, và giúp Bắc Kinh phủi
trách nhiệm, thông qua những tuyên bố có vẻ nghiêm túc. Ngày 14/01/2020, ngay cả
trước khi phái đoàn chính thức của WHO đến Trung Quốc, họ đã nhắc lại như vẹt
tuyên bố của Bắc Kinh là « không có bằng chứng rõ ràng là virus này lây
từ người sang người ».
Hai tuần sau đó, khi Trung Quốc cho biết có hơn
4.500 ca nhiễm virus và trên 70 người tại các nước khác lâm bệnh, ông Tedros đến
thăm Bắc Kinh và ca ngợi « tính minh bạch » của các nhà lãnh đạo
Trung Quốc.
Cần
nhắc lại rằng Trung Quốc đã đợi đến sáu tuần lễ sau khi những bệnh nhân đầu
tiên ở Vũ Hán xuất hiện các triệu chứng, mới bắt đầu cho phong tỏa. Trong thời gian đó, chính quyền Trung Quốc kiểm duyệt và trừng phạt tất
cả những ai cố gắng đưa ra lời cảnh báo, nhắc đi nhắc lại những lời dối trá là
con virus không lây từ người này sang người khác, lại còn tổ chức một buổi tiệc
lớn ngoài trời ở Vũ Hán với mấy chục ngàn gia đình tham dự.
Cùng lúc ấy đã có hơn năm triệu người rời Vũ Hán,
theo như thị trưởng cho biết. Trong đó có cả bệnh nhân đầu tiên được xác nhận
là dương tính tại Mỹ.
Rốt cuộc WHO cũng phải tuyên bố tình trạng
khẩn cấp về y tế vào ngày 30/1, sau khi đã xác định được gần
10.000 ca dương tính với virus corona. Con số mà Trung Quốc đưa ra vào đầu
tháng Hai tăng lên trên 17.000 ca dương tính và 361 trường hợp tử vong.
Tuy vậy ông Tedros lại chỉ trích tổng thống Donald
Trump vì đã hạn chế số khách từ Trung Quốc đến Mỹ, và cổ vũ các nước khác không
nên theo chân Hoa Kỳ. Tedros nói rằng nguy cơ virus lan ra bên ngoài Trung Quốc
là « tối thiểu và rất chậm ».
Mãi đến ngày 11/3, WHO mới chịu tuyên bố
đại dịch. Vào
lúc đó, con số chính thức đã lên đến 118.000 người tại 114 quốc gia bị nhiễm
con virus từ Vũ Hán!
Ảnh
hưởng của Trung Quốc còn thấy rất rõ trong việc WHO loại Đài Loan ra ngoài. WHO thậm chí còn không thèm trả lời khi Đài Loan cho biết kết quả điều
tra vào tháng 12/2019, rằng ngược với những gì Bắc Kinh khẳng định, virus
corona chủng mới có thể lây từ người sang người.
http://s.rfi.fr/media/display/b3c76e8a-7a61-11ea-827c-005056a964fe/w:980/p:16x9/bruce_aylward_1.webp
Ông
Bruce Aylward, nguời đứng đầu phái đoàn WHO-Trung Quốc về virus
corona trong cuộc họp báo tại Genève ngày 25/02/2020, sau chuyến thăm Bắc Kinh.
© REUTERS/Denis Balibouse/File Photo
Tháng trước, một phóng viên truyền hình Hồng Kông đã
đặt câu hỏi với Bruce Aylward, người lãnh đạo phái bộ chung WHO-Trung Quốc
về virus corona, là liệu Tổ chức Y tế Thế giới có suy nghĩ lại về việc từ chối
không cho Đài Loan gia nhập hay không. Trong video được nối kết, ông Aylward im
lặng không nói được gì trong gần 10 giây đồng hồ. Phóng viên phải nhắc « Hello ? ».
Aylward rốt cuộc trả lời :
·
Rất tiếc, tôi không nghe được câu hỏi của cô.
·
Để tôi hỏi lại.
·
Không, như vậy được rồi. Hãy chuyển sang câu khác.
Khi cô phóng viên cứ hỏi tiếp về Đài Loan, ông ta ngắt
kết nối. Nhà báo gọi lại và cố khai thác theo một góc độ khác : « Tôi
chỉ muốn biết nếu ông có thể bình luận một chút về việc Đài Loan đã làm thế nào
để ngăn chận được con virus ».
Ông Aylward trả lời : « Chúng ta đã nói
về Trung Quốc và cô biết đấy, khi nhìn vào tất cả các địa phương của Trung Quốc,
họ đều làm tốt công việc ».
Cuộc
trao đổi này cho thấy WHO đã đặt chính trị lên trên sức khỏe cộng đồng như thế
nào. Cũng như Tedros, ông Aylward đã đánh đồng quan
điểm của Trung Quốc với Đài Loan và lúc nào cũng tìm cách ca ngợi các nhà lãnh
đạo Trung Quốc.
Trong cuộc khủng hoảng, chưa bao giờ WHO điều tra kỹ
lưỡng về những gì Bắc Kinh tuyên bố về con virus, hay tỏ ra minh bạch về cách
nghĩ phía sau các quyết định.
Là quốc gia đóng góp tài chính nhiều nhất
cho WHO, Hoa Kỳ có quyền thúc đẩy một sự cải cách triệt để. Quốc Hội nên đặt điều kiện cho
mọi tài trợ trong tương lai, WHO phải giải thích cụ thể cho những quyết định về
y tế cộng đồng, điều tra nghiêm túc và độc lập khi nạn dịch lan rộng.
Hoa Kỳ cần phải hành động tích cực hơn để thay đổi
cung cách làm việc và lãnh đạo ở WHO. Chính quyền Trump đã có một bước đầu tốt
đẹp hồi tháng Giêng khi đặt ra chức đặc phái viên ở bộ Ngoại Giao, tập trung
vào việc chống lại các mưu toan của Trung Quốc nhằm kiểm soát các tổ chức quốc
tế. Tổng giám đốc sắp tới
của WHO không thể là con dấu cao su của Bắc Kinh.
Tác
giả Lanhee J.Chen kết luận, nếu các nỗ lực chuyển đổi WHO không hiệu quả,
có lẽ Hoa Kỳ không còn cách nào khác là ra đi và làm lại từ đầu. Có thể thành lập một tổ chức tương tự, mở rộng cho tất cả các nước tôn
trọng các tiêu chí cao nhất về minh bạch, quản lý giỏi và chia sẻ những phương
pháp tốt nhất.
Thế giới cần có một tổ chức khả tín để đối mặt với
những vấn đề sức khỏe cộng đồng xuyên biên giới – nếu không phải là WHO, thì sẽ là
một tổ chức khác.
--------------------
* Lanhee J.Chen (Trần Nhân Nghi) là thành viên của
Hoover Institution, giám đốc nghiên cứu về chính sách đối nội của chương trình
chính trị công, trường đại học Stanford (California, Hoa Kỳ). Chuyên gia này từng
là cố vấn chính trị trong chiến dịch tranh cử tổng thống của thượng nghị sĩ
Mitt Romney năm 2012, được tổng thống Barack Obama bổ nhiệm vào Hội đồng cố vấn
lưỡng đảng về chính sách an sinh xã hội.
Nguồn:
China
broke the World Health Organization. The U.S. has to fix it or leave and start
its own group.
By Lanhee J. Chen
April 8, 2020 12:58 pm ET
-------------------------------
MỘT BẢN DỊCH KHÁC
Lanhee J. Chen - Wall
Street Journal
Phan
Nguyên dịch
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) không chỉ “thiên về
Trung Quốc” như Tổng thống Trump đã nói hôm thứ Ba. Tổ chức này còn bị phá hỏng
và thao túng. WHO đã thất bại với phản ứng thiếu quyết đoán của mình trước dịch
Ebola ở Tây Phi năm 2014, vốn cướp đi hơn 11.000 sinh mạng. Giờ đây phản ứng của
WHO đối với đại dịch coronavirus cho thấy họ sẵn sàng đưa chính trị lên trước sức
khỏe cộng đồng. Cách mà WHO luôn hành động để tâng bốc các nhà lãnh đạo Trung
Quốc cho thấy họ cần có những cải cách cơ bản.
Hoa Kỳ là nước đóng góp tài chính lớn nhất cho WHO –
hơn 400 triệu đô la vào năm 2019, trong khi Trung Quốc chỉ đóng góp 44 triệu đô
la, theo Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ. Ông Trump gợi ý rằng Hoa Kỳ có thể sẽ treo khoản
đóng của mình trong thời gian chính quyền của ông “kiểm tra kỹ” liệu Mỹ nhận được
gì từ khoản đóng góp của mình. Ông và Quốc hội nên đi xa hơn thế.
Trong khi Washington là người trả tiền (chính), Bắc
Kinh hoạt động đằng sau hậu trường để gây ảnh hưởng lên các nhà lãnh đạo của
WHO. Tổng giám đốc hiện tại, Tedros Adhanom Ghebreyesus, được chính phủ Trung
Quốc hậu thuẫn mạnh mẽ trong chiến dịch tranh cử. Tedros là một lựa chọn gây
tranh cãi, bị cáo buộc đã che đậy sự bùng phát dịch tả ở quê hương Ethiopia của
ông, nơi ông từng giữ chức bộ trưởng y tế (2005-12) và bộ trưởng ngoại giao
(2012-16). Trong những năm đó, Trung Quốc đã đầu tư vào Ethiopia và cho nước
này vay hàng tỷ đô la. Ngay sau khi giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tại
WHO, Tedros đã tới Bắc Kinh và ca ngợi hệ thống y tế của nước này: “Chúng ta có
thể học được nhiều điều từ Trung Quốc”.
Dưới sự lãnh đạo của Tedros, WHO đã chấp nhận những
lừa dối của Trung Quốc về coronavirus và giúp che chắn cho chúng thông qua các
đánh giá sức khỏe cộng đồng trông có vẻ đáng tin.
Vào ngày 14 tháng 1, trước khi phái đoàn chính thức
của WHO thậm chí còn chưa đến Trung Quốc, tổ chức này đã lặp lại tuyên bố của Bắc
Kinh rằng “không có bằng chứng rõ ràng nào cho thấy virus lây từ người sang người”.
Hai tuần sau, sau khi Trung Quốc báo cáo hơn 4.500 trường hợp nhiễm virus và
hơn 70 người ở các quốc gia khác cũng bị nhiễm bệnh, Tedros đã đến thăm Trung
Quốc và dành nhiều lời khen ngợi cho các nhà lãnh đạo nước này về “sự minh bạch”
của họ.
Hãy nhớ lại rằng Trung Quốc đã đợi sáu tuần sau khi
bệnh nhân lần đầu tiên có các triệu chứng ở Vũ Hán mới tiến hành phong tỏa
thành phố đó. Trong thời gian này, chính quyền Trung Quốc đã kiểm duyệt và trừng
phạt các bác sĩ cố gắng gióng lên hồi chuông cảnh báo, liên tục phủ nhận việc
virus có thể lây truyền từ người sang người, và tổ chức một bữa tiệc cộng đồng ở
Vũ Hán cho hàng chục ngàn gia đình. Trong khi đó, hơn năm triệu người đã rời đi
hoặc bỏ chạy khỏi Vũ Hán, theo thị trưởng thành phố này. Trong số này có cả bệnh
nhân là trường hợp nhiễm virus đầu tiên được xác nhận ở Mỹ.
WHO cuối cùng cũng đã tuyên bố tình trạng y tế khẩn
cấp vào ngày 30 tháng 1, sau khi gần 10.000 trường hợp nhiễm virus đã được xác
nhận. Con số báo cáo của Trung Quốc đã tăng vào đầu tháng 2 lên hơn 17.000 ca
nhiễm và 361 trường hợp tử vong, nhưng Tedros đã phê phán ông Trump vì hạn chế
đi lại từ Trung Quốc và kêu gọi các nước khác không làm theo. Ông ta gọi tình
hình virus lây lan bên ngoài Trung Quốc là “rất ít và chậm”. Phải đến ngày 11
tháng 3 WHO mới tuyên bố đại dịch. Vào thời điểm đó, số trường hợp được ghi nhận
chính thức trên toàn thế giới đã là 118.000 ca tại 114 quốc gia.
Ảnh hưởng của Trung Quốc cũng rõ ràng trong việc WHO
loại trừ Đài Loan. WHO thậm chí còn không thèm trả lời các câu hỏi của Đài Loan
vào tháng 12 về việc liệu coronavirus, trái với tuyên bố của Bắc Kinh, có thể
lây từ người sang người hay không.
Tháng trước, một phóng viên của truyền hình Hồng
Kông đã hỏi Bruce Aylward, người lãnh đạo Phái đoàn chung của WHO và Trung Quốc
về coronavirus, liệu tổ chức này có xem xét lại việc họ từ chối cho phép Đài
Loan gia nhập hay không. Tiến sĩ Aylward, đang trên một buổi phỏng vấn từ
xa qua video, ngồi bất động và im lặng trong gần 10 giây trước khi phóng viên
nhắc anh ta một lần nữa.
“Tôi xin lỗi”, cuối cùng anh ta cũng trả lời, “tôi
không nghe rõ câu hỏi của chị, Yvonne”.
“Cho phép tôi nhắc lại câu hỏi”, phóng viên nói.
“Không, không cần. Hãy chuyển sang một câu hỏi khác
vậy”.
Khi phóng viên xoáy vào câu hỏi Đài Loan, anh ta ngắt
kết nối. Phóng viên gọi lại và thử một chiến thuật khác: “Tôi chỉ muốn hỏi xem
liệu ông có thể bình luận một chút về cách Đài Loan đã làm cho đến nay để ngăn
chặn virus hay không”.
Câu trả lời của anh ta là: “À, chúng ta đã nói về
Trung Quốc, và, chị biết đấy, nếu chúng ta nhìn qua tất cả các khu vực khác
nhau của Trung Quốc, họ đều thực sự đã làm rất tốt”.
Cuộc trao đổi cho thấy WHO đã ưu tiên chính trị như
thế nào so với sức khỏe cộng đồng. Họ đã tiếp thu quan điểm của Bắc Kinh về Đài
Loan và tìm cách ca ngợi các nhà lãnh đạo Trung Quốc bất cứ lúc nào. Và trong
suốt cuộc khủng hoảng, WHO chưa bao giờ điều tra một cách cụ thể các tuyên bố của
chế độ Trung Quốc về virus. WHO cũng không minh bạch về suy nghĩ của họ đằng
sau các quyết định của mình.
Là người đóng góp tài chính lớn nhất cho WHO, Hoa Kỳ
có đòn bẩy để thúc đẩy các cải cách triệt để tại WHO. Quốc hội nên đưa ra điều
kiện cho tất cả các khoản đóng góp trong tương lai là WHO phải giải thích chi
tiết về cách thức đạt được các quyết định về y tế cộng đồng, đồng thời điều tra
chặt chẽ và độc lập về mức độ bùng phát dịch bệnh.
Hoa Kỳ nên làm việc tích cực để thay đổi văn hóa và
ban lãnh đạo của WHO. Chính quyền Trump đã có một bước đi tốt đầu tiên vào
tháng 1 bằng cách tạo một vị trí đặc phái viên tại Bộ Ngoại giao chuyên chống lại
các nỗ lực của Trung Quốc nhằm kiểm soát các tổ chức quốc tế. Tổng giám đốc tiếp
theo của WHO không thể là một con rối của Bắc Kinh.
Nếu những nỗ lực để biến đổi WHO không hiệu quả, Hoa
Kỳ có thể không có lựa chọn nào khác ngoài việc rút khỏi tổ chức này và bắt đầu
lại từ đầu. Điều đó có thể có nghĩa là tạo ra một tổ chức thay thế mở cửa cho bất
kỳ quốc gia nào sẵn sàng tuân thủ các tiêu chuẩn cao hơn về minh bạch, quản trị
tốt và chia sẻ các thông lệ tốt nhất. Thế giới cần một tổ chức đáng tin cậy để
giải quyết các vấn đề sức khỏe cộng đồng vượt ra khỏi biên giới các quốc gia. Nếu
WHO không làm được việc đó, thì chúng ta cần một tổ chức khác.
---------------
Lanhee J. Chen là thành viên Viện Hoover và là
giám đốc nghiên cứu chính sách trong nước tại chương trình chính sách công của
Đại học Stanford.
No comments:
Post a Comment