Thắng
Đỗ
Gửi đến BBC từ San Jose, California - Hoa Kỳ
26 tháng 4 2020
Nước Mỹ đã
có hơn 50.000 tử vong vì Covid-19. Lỗi từ ai?
Do TQ bưng bít thông tin gây nguy hại cho Mỹ và thế
giới?
Do yếu kém của chính phủ Mỹ?
Do cả hai?
Đại dịch đến Mỹ trễ hơn nhiều nơi khác, nhưng đây đã nhanh chóng trở thành quốc gia với số người bị nhiễm
cũng như tử vong cao nhất thế giới.
Phản ứng của chính phủ Mỹ
thay đổi theo đà tăng của đại dịch. Trong khoảng hai tháng, Tổng thống Trump tỏ
ra lạc quan và không cho đây là nguy cơ. Đột nhiên, khi dịch đã gia tăng đến mức
không chối cãi được nữa, chính phủ vội vã phản ứng. Người ta khám phá là nước Mỹ
khắp nơi bị thiếu thốn trầm trọng phương tiện để chống dịch, và số người chết
tăng vọt.
Lỗi từ ai? Do TQ giấu giếm,
bưng bít thông tin gây ra nguy hại cho Mỹ và thế giới? Do yếu kém của chính phủ
Mỹ? Do cả hai?
Đây là những câu hỏi
chúng ta cần đặt ra nhất là khi con số tử vong đã lên đến mức này, và sẽ còn
tăng nhiều nữa. Quy trách nhiệm không thay đổi được quá khứ, nhưng hiểu nguyên
do sẽ giúp chúng ta tìm ra phương cách đối phó hữu hiệu hơn.
Đại dịch đã tiến triển
như thế nào, và các chính phủ đã có phản ứng gì? Chúng tôi xin liệt kê lại diễn
biến chính, bắt đầu từ tháng 12 năm 2019.
Tháng 12, 2019
Theo chính phủ TQ, người
đầu tiên bị nhiễm vi-rút này từ một ngôi chợ hải sản tại Vũ Hán vào đầu tháng.
Sang tuần thứ hai, các bác sĩ địa phương nghi ngờ rằng căn bệnh này truyền từ
người này sang người khác, chứ không chỉ từ động vật đến người. Đây là vấn đề cực
kỳ quan trọng, vì truyền nhiễm từ người sang người có nghĩa là bệnh có khả năng
lây lan lớn.
Ngày Giáng sinh, một số
nhân viên y tế TQ bị nhiễm dịch. Bác sĩ Lý Văn Lượng (Li Wenliang) lên tiếng cảnh
báo về một bệnh dịch mới tương tự như dịch SARS. Tuy nhiên, Ủy Ban Y Tế Thành
Phố Vũ Hán tuyên bố rằng không có nhân viên y tế nào bị nhiễm, và phủ nhận rằng
bệnh này có thể truyền từ người sang người.
TQ chính thức thông báo cho WHO về bệnh dịch này 3 tuần sau khi các bác
sĩ phát hiện các ca bệnh ngày cuối năm. Có đến mười mấy chuyên gia Mỹ, nhiều người là nhân viên của Trung Tâm
Kiểm Soát và Ngăn Ngừa Dịch Bệnh Hoa Kỳ (CDC), làm việc tại trụ sở của WHO tại
Geneva, đã chuyển thông tin về bệnh dịch này đến chính phủ Mỹ ở Washington DC.
Một số quan chức cao cấp của chính phủ Mỹ trao đổi thường xuyên về dịch với cấp
lãnh đạo của WHO.
Vào thời điểm đó, không mấy
ai bên ngoài TQ để ý nhiều đến bệnh dịch mới. Nhưng cũng không thể nói là chính
phủ Trump đã không có thông tin từ TQ chuyển qua WHO.
Tháng Giêng, 2020
Bác sĩ Lý Văn Lượng bị công an Vũ Hán buộc phải ký vào tờ khai là ông
đã phạm luật và đã loan tin sai trái. Ông phải nhập viện vào ngày 12 và có triệu chứng bệnh nặng. Thử nghiệm
đầu tháng hai cho biết ông bị dương tính và qua đời gần một tuần sau đó.
Ủy Ban Sức Khỏe Quốc Gia TQ ra lệnh cho các cơ quan không được loan
truyền thông tin về bệnh dịch.
Ngày 6, báo New York
Times tường thuật có 59 người tại Vũ Hán bị một bệnh tựa như viêm phổi. Ngày 7,
giới thẩm quyền TQ cho biết đã tìm ra một loại coronavirus mới, đặt tên là
nCoV. Ngày 11 có ca tử vong đầu tiên do dịch tại TQ.
Ngày 13, một phụ nữ sống tại Thái Lan từng thăm viếng
Vũ Hán là người đầu tiên bên ngoài TQ bị nhiễm dịch. WHO tuyên bố rằng theo thông tin từ chính phủ
TQ, chưa thấy bằng chứng dịch có thể lây lan từ người sang người.
Ngày 19, Ủy Ban Sức Khỏe
Quốc Gia của TQ tuyên bố là bệnh dịch vẫn có thể tránh và kiểm soát được. Hôm
sau, người đứng đầu ủy ban này xác định đã có hai ca bị lây lan từ người.
Ngày 21, ca
nhiễm bệnh đầu tiên được phát hiện tại Hoa Kỳ. Trump tuyên bố: "chúng tôi đã hoàn
toàn kiểm soát được tình hình." Ông trấn an lần nữa vài ngày sau:
"mọi chuyện sẽ êm đẹp thôi."
Ngày 22, một phái đoàn của
WHO thanh tra Vũ Hán và kết luận là dịch này đang lây lan từ người sang người.
Hôm sau, chính phủ TQ ra lệnh cô lập thành phố Vũ Hán.
Ngày 27, Trump lại phát biểu: "chúng tôi đang trao đổi rất mật thiết
với TQ về bệnh dịch. Rất ít ca ở Mỹ, nhưng chúng tôi đang theo dõi sát. Chúng
tôi đã đề nghị với Tổng thống Tập để Mỹ giúp đỡ. Chuyên viên của chúng tôi rất
tuyệt vời."
Ngày 30, WHO
tuyên bố tình trạng khẩn cấp bệnh dịch toàn cầu.
Ngày 31, Trump ra lệnh cấm
nhập cảnh từ TQ, trừ công dân Mỹ, có hiệu lực 3 ngày sau đó. Trump cho rằng lệnh
này rất hữu hiệu để chặn dịch lây lan sang Mỹ, như rằng Covid-19 kiểm tra hộ
chiếu hành khách để quyết định ai bị nhiễm.
Có hơn 40 ngàn người từ TQ vào Mỹ sau lệnh cấm nhập cảnh. Không ai biết
được bao nhiêu trong số những người đó nhiễm bệnh, vì Mỹ đã không thử nghiệm những
người đó.
Tháng Hai, 2020
10 NƯỚC ĐỨNG ĐẦU THẾ GIỚI VỀ SỐ CA TỬ VONG DO
COVID-19
Dịch bộc phát tại Hàn Quốc và một tuần sau nữa, tại
Iran và Ý. Trump tiếp tục lạc quan khi phát biểu vào ngày 23:
"trước chúng ta chỉ có 12 ca. Bây giờ khá hơn nhiều." Hôm sau lại
tuýt: "Thật sự đã kiểm soát Coronavirus tại Hoa Kỳ."
Tuýt ngày 26: "Bọn tin
giả (các cơ quan truyền thông) đang cố hết sức cho thấy caronavirus (đánh vần
sai) thật tệ hại, kể cả làm cho thị trường chứng khoán hoảng loạn. Bọn Dân Chủ
cũng vậy, chỉ biết nói, không biết làm. Tình trạng Hoa Kỳ cực tốt!"
Ngày 27, Trump đổ lỗi cho người di dân và gợi ý cần đóng cửa biên giới. Ngày 29, Mỹ có ca tử vong đầu
tiên (khám nghiệm tử thi gần đây cho biết khác: người Mỹ đầu tiên chết tại
quận hạt Santa Clara trước đó hơn 3 tuần).
Tháng Ba, 2020
Dịch bắt đầu bùng lên tại
Tây Ban Nha, trong khi chính phủ Ý phong tỏa toàn quốc. Ngày 11, WHO công bố đại dịch
toàn cầu và Trump ra lệnh cấm du khách từ 26 quốc gia Âu châu.
Tiểu bang Washington trở
thành tâm điểm đầu tiên của đại dịch tại Mỹ. New York và California theo sau với
số người nhiễm bệnh gia tăng nhanh chóng. Cấp lãnh đạo tại Washington và New
York đưa ra những biện pháp hạn chế tụ tập, nhưng không đủ để ngăn ngừa lây
lan.
California hành động sớm
và quyết liệt nhất. Khi mới có vài ca tử vong, các quận hạt quanh San Jose đã
ra lệnh cấm túc vào ngày 16. Ba ngày sau, Thống đốc Newsom cấm túc toàn tiểu
bang.
Đại dịch rõ ràng
hoành hành tại nước Mỹ, nhưng Trump tiếp tục tự khen là mình ăn khách: "chúng tôi được nhiều người xem nhất trên tivi vì cách chúng tôi đối
phó với nạn dịch."
Trump ví Covid-19 với cúm thông thường. Các chuyên gia đều quan niệm ngược lại, tức là
Covid-19 lây lan rất nhanh với khả năng gây tử vong cao; do đó nguy hiểm hơn
cúm nhiều lần.
Trump nói Mỹ không thiếu phương tiện, và ai muốn
cũng có thể được xét nghiệm.
Nhưng tại các tuyến đầu, thực tế là Mỹ chỉ có khả năng xét nghiệm một số rất nhỏ
trong những người tình nghi bị nhiễm. Nhiều dụng cụ xét nghiệm Chính phủ Liên
bang cung cấp bị hư hỏng, không dùng được.
Ngày 16, Trump đổi giọng: "chúng ta gặp nguy cơ mà một tháng trước chẳng ai nghĩ đến."
Từ cuối tháng Giêng, Peter Navarro, cố vấn tổng
thống về ngoại thương, đã cảnh báo Trump là dịch Covid-19 từ TQ có khả năng tàn
phá Hoa Kỳ. Trump khoe: "hồi nào tới giờ tôi vẫn biết đây là một đại
dịch," tuy trước đó từng nói ngược lại nhiều lần…
Tháng Tư, năm 2020
Mỹ vượt qua
tất cả các nước kể cả TQ về số người bị nhiễm và chết vì Covid-19. Trump đổ lỗi cho WHO (Tổ Chức Y Tế Thế Giới) đã cả tin TQ. Nên
hiểu rằng WHO không có thẩm quyền để buộc bất cứ quốc gia nào phải cung cấp
thông tin. Trump cắt hết tiền tài trợ của Mỹ cho WHO, tuy đây là lúc họ cần
ngân khoản nhất để đối phó với đại dịch toàn cầu.
Bị báo chí
và dư luận chỉ trích, Trump quy trách nhiệm cho bất cứ ai trừ mình, từ
đảng Dân Chủ, Tổng thống Obama, giới truyền thông, thống đốc các tiểu bang, cho
đến TQ. TQ là con ngáo ộp lý tưởng
nhất. Chính sách bài Hoa và người da màu vẫn thuận tiện để tác động đến tinh thần
kỳ thị vẫn âm ỉ trong xã hội.
'Cuộc chiến' giữa các tiểu bang và liên bang bắt đầu.
Bảy tiểu bang miền Đông
thỏa thuận phối hợp cùng nhau cưỡng lệnh liên bang về thời điểm mở cửa. Tại miền
Tây, 3 tiểu bang khác cũng hành động tương tự. Trump xúi các tiểu bang khác mở cửa trở lại, nhưng chỉ
trích Thống đốc Kemp khi ông tuyên bố Georgia đi theo hướng này.
Các nhóm cực hữu, có người trang bị súng ống, biểu
tình đòi hủy lệnh cấm túc. Đối
diện họ là nhân viên y tế, khẩn khoản kêu gọi họ trở về nhà để bảo vệ tính mạng
của tất cả.
Trump không
kết án các nhóm biểu tình, thậm chí còn khuyến khích họ hãy "giải
phóng" tiểu bang của mình khỏi đảng Dân Chủ. Hình ảnh của những
cuộc biểu tình cho thấy nước Mỹ dường như đang có nội chiến: một phe tin vào
thông tin từ chuyên gia để bảo vệ an nguy cộng đồng; phe kia chỉ nghe lời lãnh
đạo và lấy tin từ đài Fox News.
Các vụ kỳ thị người Châu Á mỗi ngày một tăng từ khi
Trump gọi Covid-19 là "Dịch TQ." Người Châu Á bị chửi rủi, đánh đập; các doanh nghiệp bị phá hoại. Nhiều
người Mỹ ghê tởm dân gốc Châu Á, coi họ như những ổ dịch biết đi.
Tương lai…
Vẫn còn mờ mịt. Bao giờ mở
cửa lại là đề tài tranh cãi: ưu tiên của các tiểu bang "đỏ" là khôi
phục kinh tế ngay cả nếu số người chết gia tăng. Những tiểu bang đã bị dịch nặng
đưa ra thông cáo thận trọng hơn. Người dân mất việc, mất nhà thê thảm, và nhu cầu
xã hội như bữa ăn miễn phí cho trẻ em nghèo tăng vọt lên.
Người ta kêu gọi nhau sản
xuất và cống hiến thiết bị cho nhân viên y tế, và cung cấp bữa ăn cho họ và những
ai có nhu cầu. Nhưng một số bất chấp lệnh cấm và an nguy của toàn xã hội. Trong
thiên tai, nét đẹp và xấu của một xã hội lộ ra rất rõ.
Nhìn lại những gì đã và
đang xảy ra trong mấy tháng qua, câu trả lời cho tựa của bài đã rõ.
Có phải lỗi của TQ không,
đối với cư dân Mỹ là một câu hỏi thừa thãi. Việc TQ thiếu minh bạch với thông
tin của họ là điểu khả tín, nhưng họ không có trách nhiệm bảo vệ chúng ta.
Trách nhiệm đó là của giới lãnh đạo nước Mỹ. Trump,
người lãnh đạo tối cao, rõ ràng đã thất bại trầm trọng: thay vì chuẩn bị
khi được cảnh báo thì khinh thường; thay vì ủng hộ các chuyên gia thì tung tin
sai lạc; thay vì nắm lấy trách nhiệm thì đẩy cho người khác; thay vì nhận lỗi
thì đổ lỗi; thay vì huy động toàn dân đoàn kết trước nguy cơ thì chửi rủa; thay
vì gây niềm tin cho dân thì phát biểu tiền hậu bất nhất.
Vài trò quan trọng nhất của
một tổng thống là bảo vệ an ninh cho quốc gia và dân chúng. Nếu không làm được
việc đó, giữ chức lãnh đạo để làm gì?
Lỗi tại ai, chắc ai cũng
có thể trả lời.
--------------------------------
Bài
thể hiện quan điểm riêng của Thắng Đỗ, một kiến trúc sư sống ở
San Jose, California, và là thành viên hội đồng quản trị của hội PIVOT (Hội Người
Mỹ Gốc Việt Cấp Tiến).
------------------------------------------------------------------
Thu
Hằng -
RFI
Đăng
ngày: 26/04/2020 - 11:35
Chỉ một hôm sau ngày có số ca tử vong thấp nhất
trong suốt ba tuần, vào hôm qua, 25/04/2020, số người chết vì virus corona tại
Mỹ lại tăng trở lại, với thêm 2.494 ca tử vong trong vòng 24 giờ, theo số liệu
của đại học Johns Hopkins. Hoa
Kỳ hiện chiếm hơn 1/4 số ca tử vong toàn cầu, với 53.511 người chết tính từ đầu
mùa dịch.
Số ca nhiễm Covid-19 tại
Mỹ cũng đã lên đến gần một triệu người, cụ thể là 936.293 ca, theo thống kê
của đại học Baltimore (Mỹ), được AFP trích dẫn.
Giải thích về số liệu này,
trong buổi họp báo ngày 24/04, phó tổng thống Mike Pence cho biết đó là do vào
việc chính quyền mở rộng xét nghiệm, từ "80.000 người được xét
nghiệm cách đây một tháng... đã lên đến 5,1 triệu người" tính
tới ngày 24/04.
Sau khi bị truyền thông và công luận chỉ trích gay
gắt vì "gợi ý" tiêm nước khử trùng và đưa tia UV vào
cơ thể để trị Covid-19 trong buổi họp báo ngày 23/04, tổng thống Donal Trump
hôm qua đã loan báo trên Twitter rằng các buổi họp báo hàng ngày về đại dịch
Covid-19 không đáng để ông mất thời gian.
Trong khi một số bang đã
cho hàng quán, rạp chiếu phim mở cửa trở lại, bang New York cũng tính dỡ bỏ một
số biện pháp phong tỏa.
Để hỗ trợ nền kinh tế Mỹ
bị dịch Covid-19 tác động nặng nề, Cục Dự Trữ Liên Bang Hoa Kỳ (FED) sẽ họp trực
tuyến trong hai ngày, 28 và 29/04, để đưa ra những dự báo và kế hoạch chấn
hưng kinh tế cho nhiều năm tới.
Riêng ngành hàng không Mỹ
sẽ nhận được 12,4 tỉ đô la, theo thông báo của chính quyền, để hỗ trợ 93 hãng
duy trì việc làm của nhân viên.
WHO cảnh báo về nguy cơ tái
nhiễm Covid-19
Trong khi dịch Covid-19
tiếp tục hoành hành, với tốc độ không đồng đều trên thế giới, Tổ Chức Y Tế Thế
Giới cảnh báo khả năng tái nhiễm của người đã nhiễm virus corona, trong đó có
nhiều trường hợp được ghi nhận ở Hàn Quốc và Việt Nam. Cụ thể, thông cáo ngày
25/04 của Tổ Chức Y Tế Thế Giới nêu rõ "hiện không có bất kỳ bằng
chứng nào cho thấy những người đã được chữa khỏi Covid-19 và có kháng thể, lại
được miễn nhiễm".
Như vậy, việc cấp giấy chứng
nhận khỏi bệnh, được một số nước thực hiện (trong đó có Việt Nam), có thể khiến
nguy cơ lây nhiễm dịch bệnh thêm lan rộng.
No comments:
Post a Comment