Văn Khiêm
- Luật Khoa
29/03/2020
Tạp chí khoa học danh tiếng Science mới đăng một bài
viết giải đáp nhiều thắc mắc về hai loại thuốc mà Tổng
thống Mỹ Donald Trump nói tới: chloroquine và azithromycin. Bài viết
đăng ngày 26/3, tức bảy ngày sau phát biểu của ông Trump.
Luật Khoa chọn dịch bài viết này vì Science là một tạp
chí khoa học thuộc loại có uy tín nhất thế giới, trực thuộc Hiệp hội vì sự phát
triển khoa học Hoa Kỳ (AAAS), tổ chức khoa học lớn nhất thế giới với 120 nghìn
thành viên. Tựa bài do Luật Khoa đặt.
Khi Tổng thống Donald
Trump mới đây gợi ý hai loại thuốc chloroquine and azithromycin là liệu pháp tiềm
năng chữa coronavirus 2019 (COVID-19), ông làm bùng phát một cơn sốt chưa từng
có tiền lệ với hai loại thuốc này, và khiến các nhà khoa học cau mày, nhăn
trán.
Tổng thống Mỹ
Donald Trump trong một cuộc họp báo ở Nhà Trắng với nhóm làm việc về COVID-19. Ảnh:
The New York Times
Mặc dù Tổ chức Y tế Thế
giới (WHO) đồng ý rằng hai hợp chất này nên được thử nghiệm đầy đủ hơn trong đại
dịch coronavirus, không mấy chuyên gia dược phẩm và bệnh truyền nhiễm – thậm
chí không có cố vấn nào của tổng thống – chia sẻ sự lạc quan khi ông tweet rằng
hai loại thuốc này có thể trở thành “một trong những đột phá lớn nhất trong lịch
sử y học”. Và nhiều người chỉ trích cái nghiên cứu lâm sàng ở Pháp mà có vẻ như
Tổng thống Trump đã dựa vào để phát biểu – vốn chỉ là một thử nghiệm quy mô nhỏ,
dựa trên dữ liệu của 42 bệnh nhân.
“Tổng thống chỉ đang nói
về triển vọng thôi” – Anthony Fauci, giám đốc Viện Bệnh Dị ứng và Truyền nhiễm
Quốc gia Hoa Kỳ, nói một cách tế nhị như vậy trong một cuộc họp báo ở Nhà Trắng,
nơi ông Trump ngợi khen tiềm năng của hai loại thuốc này.
Tweet của ông Trump ngày 21/3/2020. Ảnh: Chụp màn
hình.
Nhưng nhiều người khác thì không tế nhị đến thế. Darren
Dahly, đồng tác giả của nhiều phản biện dành cho nghiên cứu kể trên
của Pháp, đồng thời là chuyên gia thống kê chính của Khoa Y tế Cộng đồng, Đại học
Cork – Ireland, nói rằng,
sẽ là “cực kỳ tệ hại” khi giới thiệu thuốc cho hàng triệu người uống dựa trên một
nghiên cứu thử nghiệm nhỏ như vậy, bất kể chất lượng của nghiên cứu đó tới đâu.
Còn Gaetan Burgio, chuyên gia về kháng thuốc
kháng sinh của Đại học Quốc gia Australia thì tweet: “Chuyện này thật là điên rồ!”. Ông cho rằng có sai sót trong cuộc
thử nghiệm dài sáu ngày này, trong đó có cả việc xét nghiệm mức độ virus một
cách không nhất quán trên các bệnh nhân.
Đối với Dahly và nhiều người khác, chỉ khi có những
nghiên cứu lớn hơn và tốt hơn – chẳng hạn như một nghiên cứu mà WHO mới triển
khai – thì mới có thể cho biết sự lạc quan của ông Trump chính xác hay
không.
“Cách tốt nhất để biết một loại thuốc chữa COVID-19 có công hiệu hay
không là thông qua một thử nghiệm lâm sàng chất lượng cao” – ông Joshua Sharfstein, phó trưởng khoa Y tế Công cộng của Đại học
Johns Hopkins (Mỹ) cho biết. “Những nỗ lực phổ biến những liệu
pháp chưa được thẩm định, nhẹ thì gọi là xúi dại, còn nặng thì phải nói là nguy
hiểm”.
Trong cơn sốt thuốc hydroxychloroquine, được bán dưới
nhãn hiệu Plaquenil, và thuốc chloroquine, những lời cảnh báo đều bị bỏ ngoài
tai, khi các bác sĩ vội vã kê đơn một trong hai loại thuốc này cho các bệnh
nhân hoặc người nghi nhiễm COVID-19. Những hậu quả nhãn tiền là:
·
Thuốc trở nên khan hiếm, gây nguy hiểm cho những bệnh
nhân cần đến nó để trị bệnh lupus hoặc viêm thấp khớp.
·
Ấn Độ, nước sản xuất phần lớn thuốc
hydroxychloroquine, đã cấm xuất khẩu loại thuốc này, và một số bác sĩ đang tích
trữ cả hai loại thuốc này bằng cách kê đơn cho chính họ hoặc người nhà.
·
Vài người ở Nigeria tự điều trị COVID-19 và chết do
dùng thuốc chloroquine quá liều, và một người đàn ông ở bang Arizona (Mỹ) chết
sau khi tự uống một loại chloroquine độc hại vốn dùng để thau bể cá.
·
Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro, một đồng minh thân
cận của ông Trump, đã ra lệnh cho các phòng thí nghiệm của quân đội tăng cường
sản xuất chloroquine. Người dân sau đó đổ xô đi mua thuốc là lẽ dĩ nhiên.
Bà Natalia Pasternak Taschner, một nhà vi
trùng học ở Đại học Sao Paulo, cho biết: “Ở
Brazil này, ngay cả những nhà khoa học giỏi cũng ủng hộ việc này, họ nói rằng
chúng ta không nên cẩn thận quá trong những thời điểm khó khăn”.
“Chúng ta thậm chí nên cẩn thận hơn nữa để khỏi làm cho người dân hy vọng
hão huyền và để khỏi đầu tư quỹ thời gian và tiền bạc ít ỏi cho những phát biểu
không xác đáng”, bà nói.
Mặc dù các bác sĩ coi hydroxychloroquine là loại thuốc
tương đối an toàn để kê toa trong thời gian ngắn, nó vẫn liên quan đến những
tác dụng phụ về tim mạch gây chết người và có thể dẫn đến ý định tự tử.
“Do tính độc hại của loại thuốc này, tôi e rằng chính quyền nước tôi sẽ
giết chết người dân mất thôi”, bà Taschner
nói.
Phát biểu đầu tiên của ông Trump về
triển vọng của loại thuốc này ngày 19/3 vừa qua có vẻ như dựa trên các bản tin
vô căn cứ từ Trung Quốc và một nghiên cứu ở Pháp mà, theo tờ Vanity Fair, ông
Trump biết được sau khi Elon Musk tweet về nó và rồi đài Fox News thổi
phồng lên.
Trong
nghiên cứu thử nghiệm kể trên ở Pháp, Viện Truyền nhiễm
Địa Trung Hải đã điều trị cho 26 bệnh nhân COVID-19 chỉ với thuốc
hydroxychloroquine, hoặc kết hợp với thuốc kháng sinh azithromycin. Các tác giả
của nghiên cứu này báo cáo hầu hết các bệnh nhân “khỏi bệnh” (clearance) –
không có virus trong những mẫu lấy từ xét nghiệm phết dịch mũi họng – nhưng
trong một nhóm 16 bệnh nhân khác, hầu hết mọi người vẫn tiếp tục bị lây nhiễm.
Những bệnh nhân dùng cả hai loại thuốc là khỏi bệnh nhanh nhất – các nhà nghiên
cứu trên cho biết trong một bài báo khoa học được bình duyệt (peer-reviewed)
trên tạp chí International Journal of Antimicrobial Agents [là
tạp chí được ông Trump nhắc tới trong một tweet của ông – ND].
Nhiều nhà
khoa học đã chỉ trích cuộc thử nghiệm này là hỏng về phương pháp luận khiến kết
quả không đáng tin cậy hoặc gây hiểu nhầm. Một số nhà thống kê sinh học ở Anh
và Ireland đã chỉ ra một sai lầm căn bản: các nhà nghiên cứu không chọn mẫu một
cách ngẫu nhiên – vốn là nguyên tắc thiết yếu để đảm bảo cho các so sánh khoa học.
Họ cũng lưu ý rằng sáu trong số các bệnh nhân được điều trị đã không được tính
đến trong kết quả nghiên cứu, trong đó năm người bệnh nặng thêm – một người chết;
ba người phải chuyển sang điều trị đặc biệt, và một người dừng điều trị vì nôn
mửa. Tuy vậy, họ đã bị loại ra khi phân tích dữ liệu, có thể là để bóp méo kết
quả.
Elisabeth
Bik, một nhà tư vấn về liêm chính khoa học, viết trên
blog của bà rằng với một số bệnh nhân được cho là tiến triển tốt nhờ phương
pháp điều trị này, các xét nghiệm coronavirus hàng ngày cho thấy kết quả dao động
giữa dương tính và âm tính, để ngỏ khả năng rằng virus có thể vẫn tồn tại, ngay
dưới ngưỡng phát hiện của xét nghiệm. Bà cho rằng, các nhà nghiên cứu đúng ra
phải nên xác định không có virus trong khoảng thời gian trên hai hoặc ba ngày
liên tiếp, đặc biệt trong điều kiện họ đã không theo dõi các chỉ số lâm sàng
như sốt hoặc khó thở. Vả lại các xét nghiệm virus cũng kết thúc sau không quá tổng
số sáu ngày đối với tất cả các bệnh nhân.
Bà Bik và một số nhà nghiên cứu khác nghi ngờ một số
khía cạnh khác của bài báo khoa học này, bao gồm cả việc bình duyệt. Khi cân nhắc
ngày nộp và ngày duyệt, bà nhận thấy bài báo này có thể chỉ được bình duyệt
trong vòng chưa đến 24 giờ. Một trong những tác giả của bài báo lại cũng là tổng
biên tập của tạp chí đăng tải, điều bà Bik nói rằng có thể “coi như một xung đột
lợi ích lớn”.
“Hãy tiến hành vài thử nghiệm chuẩn mực, xem kết quả này có đúng trong những
nghiên cứu cẩn thận hay không”, bà Dahly nói.
Đồng tác giả của nghiên cứu, ông Didier Raoult,
một nhà nghiên cứu có tiếng và đứng đầu Viện Truyền nhiễm Địa Trung Hải, đưa ra
một tuyên bố vào thứ Hai (23/3) để đáp lại những chỉ trích trên. Ông nói ông sẽ
điều trị cho bất kỳ bệnh nhân COVID-19 nào với tổ hợp thuốc hydroxychloroquine
và azithromycin ngay sau khi chẩn đoán. (“Như bất kỳ bác sĩ nào khác, khi một
phác đồ điều trị đã chứng tỏ có hiệu quả, tôi thấy sẽ là vô đạo đức nếu không
áp dụng nó. Chỉ đơn giản vậy thôi”, ông nói với tờ báo Pháp Libération.)
Mọi chuyện có thể sẽ rõ ràng hơn sau một thử nghiệm
quy mô lớn mà WHO đang tiến hành cùng với hai thử nghiệm lớn khác với những liều
lượng hydroxychloroquine khác nhau do cả hai Đại học Columbia và Đại học
Minnesota song song thực hiện. Thống đốc bang New York Andrew Cuomo đã thông báo rằng bang ông cũng sẽ gấp rút tiến
hành một thử nghiệm với tổ hợp thuốc hydroxychloroquine và azithromycin.
Tuy vậy, bằng chứng từ những nghiên cứu đang tiến
hành chắc chắn vẫn sẽ trì hoãn việc sử dụng thuốc đại trà ngoài chỉ định
(off-label use) như cách tổng thống ủng hộ.
Hàng loạt hãng dược lớn đã thông báo sẽ sản xuất gần
200 triệu liều thuốc trên trong những tuần tới để chống đại dịch. Vinay Prasad, nhà huyết học và ung thư học ở
Đại học Y tế và Khoa học Oregon, người chuyên nghiên cứu về y học thực chứng, nói
rằng việc vội vã dùng hai loại thuốc này là không sáng suốt. “Trong
thời kỳ đại dịch, bạn nên ưu tiên sản xuất những gì đã được chứng minh là hiệu
quả”, nhiều thứ trong đó đang khan hiếm, ông nói. “Khẩu trang, áo bệnh viện, máy trợ thở. Có mấy cái đó đi đã. Trước khi tăng cường cung cấp loại thuốc
gì, tốt nhất là phải biết thuốc đó có hiệu quả hay không”.
---------------------------------
.
Giáo
sư Jonathan Gershoni từ Trường Sinh học và Công nghệ Sinh học Tế bào Phân
tử của Đại học Tel Aviv (TAU) cho biết công trình của ông đang đi được 2/3 đoạn
đường trong việc điều chế vắc-xin điều trị Covid-19.
Vắc-xin được điều chế nhắm vào RBM—Receptor Binding
Motif (RBM), tức "cấu trúc thụ thể", là một điểm yếu của vi-rút
corona cho phétp vi-rút có thể tự gắn và lây nhiễm vào tế bào.
Giáo sư Gershoni khởi đầu nghiên cứu vắc-xin chống lại
vi-rút CoV từ 2004 khi xảy ra đợt bùng dịch SARS. Ông cho biết: “Hiện tại chúng
tôi đang nghiên cứu triển khai thiết kế vắc-xin mà chúng tôi đã nghiên cứu cho
SARS và MERS và áp dụng nó cho virus hiện tại, SARS CoV-2”
Tuy nhiên giáo sư cũng có biết nếu thành công thì vắc-xin
cũng phải cần hơn 1 năm để phát triển vì vắc-xin cần phải trải qua 3 giai đoạn
thử nghiệm lâm sàng trước khi chính thức đưa vào sử dụng.
Kiểm
Tin lược dịch từ :
Despite claim and if successful, vaccine would take
over a year to develop. It will target the virus's Receptor Binding Motif
(RBM), a critical weak point.
By
TAMAR BEERI
APRIL 19, 2020 21:45
No comments:
Post a Comment