Sunday, 8 September 2019

VỤ CHÁY NHÀ MÁY RẠNG ĐÔNG : KHỦNG HOẢNG NHIỀU MẶT (FB Trần Tuấn)




08/09/2019

VỤ CHÁY NHÀ MÁY BÓNG ĐÈN PHÍCH NƯỚC RẠNG ĐÔNG: THÊM MỘT CASE-STUDY PHẢN ÁNH KHỦNG HOẢNG NHIỀU MẶT CỦA HỆ THỐNG QUẢN LÝ ỨNG PHÓ VỚI CÁC BẤT THƯỜNG XẨY RA!

“Khủng hoảng” chỉ tình trạng rối loạn, mất kiểm soát, không tiết chế được, xẩy ra trong quản lý xã hội!

Quản lý là từ chung thể hiện khả năng kiểm soát của con người được giao trách nhiệm sử dụng các nguồn lực trong phạm vi được quyền điều phối (hợp pháp của mình) để tổ chức hành động giúp đạt mục tiêu đã định.

Cuộc sống bản chất là vận động không ngừng, và đầy những bất ngờ! Trong vô vàn những bất ngờ xẩy ra hàng ngày, tốt có, xấu có (xét theo lợi ích chung của một tập thể, cộng đồng, xã hội con người cụ thể- Trong bài viết này, tôi sử dụng quan điểm đánh giá theo lợi ích “Khoa học Vì Dân”!). Những bất ngờ xẩy ra (Tiếng Anh: Incidents) là tai nạn, tai họa, thảm họa với cộng đồng, với xã hội, có thể do khách quan (chẳng hạn thiên tai), hoặc chủ quan (bởi thất bại trong khả năng quản lý của con người cụ thể- Nhân tai).

Khả năng quản lý (của một cá nhân/ tổ chức/ chính quyền/ nhà nước) được thể hiện rõ nhất mặt mạnh/ yếu, khi được đặt vào hoàn cảnh phải đối phó với những bất thường xẩy ra!

Vì thế, các “nhân tai” như cháy nhà máy bóng đèn phích nước Rạng đông, nhiễm sán lợn ở trẻ mầm non Bắc ninh hồi tháng hai đầu năm; “chết biển Formosa” ở Hà tĩnh…phải được xem là những case-study giúp phân tích đánh giá chính xác nhất năng lực ứng phó với các bất thường xẩy ra của chính quyền và các cơ quan chuyên môn, rộng ra là nhà nước Việt nam, đạt đến mức độ nào xét theo khoa học quản lý phòng chống thiên tai và nhân tai!


TUÂN THỦ KHOA HỌC PHÒNG CHỐNG NHÂN TAI CHO MỤC TIÊU BẢO VỆ SỨC KHOẺ CỘNG ĐỒNG VÀ AN TOÀN MÔI SINH: VIỆT NAM KHÔNG THỂ LÀ NGOẠI LỆ!

Vì cả “thiên tai” và “nhân tai” không chừa một cộng đồng, một quốc gia nào, bất chấp vị thế kinh tế-xã hội-văn hóa và chế độ chính trị, nên phòng chống thiên tai/nhân tai, đã được con người đúc kết và phát triển trở thành một khoa học hành động cụ thể đi vào cuộc sống hàng ngày! Các tổ chức của Liên Hợp Quốc ( như WHO, UNDP, UNEP, WMO) và hàng loạt các tổ chức nhân đạo vì môi trường (như Greenpeace, Friends of the Earth..) không chỉ đưa ra những hướng dẫn cụ thể, còn giúp các nước tăng cường năng lực triển khai các can thiệp tuân thủ chuẩn mực khoa học! Bởi dịch bệnh hay thảm họa hóa chất ở mỗi quốc gia, đâu còn là chuyện riêng của nước đó! Nó đã là một phần của chương trình An ninh Y tế Toàn Cầu (Global Health Security), an toàn môi sinh toàn cầu…

Cuốn “Sổ tay quản lý sức khoẻ công cộng các trường hợp xẩy ra sự cố hóa chất” của WHO năm 2009, với hướng dẫn từng bước, thực thi cụ thể từ cấp độ cộng đồng tới cấp trung ương, đã được tích hợp vào hệ thống quản lý điều hành cuộc sống hàng ngày ở mọi cộng đồng, mọi quốc gia trên thế giới.

Việt Nam không thể là một ngoại lệ xa lạ với các hướng dẫn khoa học này!


NHÂN ĐỊNH CHUNG “CASE-STUDY CHÁY NHÀ MÁY BĐPN RẠNG ĐÔNG”: KHỦNG HOẢNG NHIỀU MẶT HỆ THỐNG, KHÔNG CHỈ TRUYỀN THÔNG!

10 ngày đã qua kể từ khi xẩy ra vụ cháy nhà máy bóng đèn phích nước Rạng đông, chúng ta cơ bản đã có đủ thông tin để đánh giá về được/mất trong năng lực quản lý điều hành hệ thống ứng phó nhân tai của Hà nội nói riêng, và của chính phủ nói rộng ra.

Talkshow về trường hợp nhân tai này đã được các chuyên gia độc lập thực hiện vào tối thứ bảy 7/9/2019! (Xem chú thích đường dẫn).

Hai trong số 4 chuyên gia kết luận: Vụ cháy nhà máy BĐPNRĐ là một “Khủng hoảng truyền thông”. Một kết luận rất giống như các kết luận ta đã gặp với các “nhân tai sán lợn Bắc ninh”, “nhân tai biển chết Formosa Hà tĩnh”.

Một kết luận mà tôi thấy chỉ mới… đúng ở phần “bề mặt”! Chưa chạm đến cái cốt lõi, giúp làm cơ sở cho hành động thay đổi gốc rễ tình trạng.

Chưa kể nhân định như thế, có nguy cơ .. chệch hướng trong hành động chấn chỉnh! Bởi nếu đánh giá “nhân tai” này là khủng hoảng truyền thông, người ta sẽ đi theo hướng “xử lý khủng hoảng truyền thông”, sẽ chuyển theo hướng “rút kinh nghiệm phát ngôn”, “rút kinh nghiệm đối phó với giới nhà báo”, phát triển đội ngũ “dư luận viên có định hướng”… Mà kinh nghiệm trên hết, hữu hiệu nhất cho những cá nhân có trách nhiệm liên quan là.. tốt nhất tránh, không phát ngôn, không hành động gì,.. chờ thời gian xóa mờ sự chú ý của xã hội! Tự các sự kiện mới đè lấp, chôn vùi cái đã qua vào dĩ vãng!

Câu chuyện Formosa biển chết Hà tĩnh được lập lại ở Sán lợn Bắc Ninh, rồi “cháy Rạng đông” Hà nội, và.. sẽ còn lập lại ở nhiều “nhân tai” đa dạng khác đang chờ phía trước, nếu không có sự chuyển đổi hệ thống một cách gốc rễ!

Bởi nó không phải chỉ là khủng hoảng truyền thông! Nó là “khủng hoảng tứ bề” của cả hệ thống quản lý ứng phó với “thiên tai, nhân tai” ở đất nước này.

KHỦNG HOẢNG “TỨ BỀ” CỦA HỆ THỐNG QUẢN LÝ ỨNG PHÓ VỚI THIÊN TAI, NHÂN TAI

Xuyên suốt các câu chuyện từ “Biển chết Formosa Hà tĩnh” tới “sán lợn Bắc Giang”, và “Cháy Rạng đông” vừa xẩy ra, hiển hiện một khủng hoảng hệ thống, lồ lộ trên ít nhất 5 mặt dưới đây:

1. KHỦNG HOẢNG QUẢN LÝ TỔ CHỨC ỨNG PHÓ THẢM HỌA!
Bởi hướng dẫn của WHO đã chỉ ra, muốn đương đầu được với thiện tai hay nhân tai, dịch bệnh, cháy nổ hay rò rỉ ô nhiễm hóa chất… phải luôn sẵn sàng có tổ chức một chủ thể ứng phó thảm họa, với cụ thể con người, cụ thể trách nhiệm, đảm bảo hành động liên ngành , liên cấp, với kiến thức khoa học ứng phó thảm họa theo chuẩn mực hướng dẫn cụ thể cho từng vị trí ở từng cấp, từng ngành!

Hệ thống chính quyền các cấp hiện hữu, hệ thống các bộ ngành chuyên môn đồ sộ, đào tạo, trang bị cũng đã nhiều, mà sự châm trễ, lúng túng, có lúc tưởng như tê liệt xuất hiện ở “Formosa biển chết Hà tĩnh”, lại y trang với “sán lợn Bắc ninh”, rồi nay lập lại ở “cháy BĐPN Rạng đông”!

Không “khủng hoảng quản lý tổ chức” thì là cái gì?

2. KHỦNG HOẢNG CHUYÊN MÔN: LỐI LÀM VIỆC “BAO BIỆN” DẪN ĐƯỜNG, THAY VÌ KHOA HỌC DẪN ĐƯỜNG!
Không thấy bóng dáng của khoa học ứng phó thảm họa xuất hiện trong “Formosa cá chết Hà tĩnh”! Để rồi lại diễn ra ở “sán lợn Bắc Ninh”, và lập lại ở “cháy Rạng đông”! Đào đâu ra kế hoạch ứng phó đi theo các bước hướng dẫn của sổ tay mà WHO cung cấp? Và vì thế, lối làm việc “bao biện” nổi lên không chỉ ở cấp chính quyền, mà cả ở các cơ quan chuyên môn!
Người ta “ứng phó, xử lý” thảm họa theo hướng cố “giấu” bằng được! Lãnh đạo cấp tỉnh, cấp bộ về tận Hà Tĩnh “tắm biển, ăn cá” xem là giải quyết được nỗi nghi ngờ “cá chết, biển chết”! Tuyên bố “ấu trùng sán lợn chết ở 70 độ C” để dân yên tâm “nấu chín ăn an toàn” là thực thi trách nhiệm trong “tiến trình điều tra xử lý dịch” với “sán lợn Bắc ninh”! Hoặc đưa ra bằng chứng “công nhân đi làm bình thường” và lời nói “các chỉ số an toàn” tưởng như thuyết phục được xã hội an tâm với môi trường ô nhiễm độc chất từ hậu quả của “cháy Rạng đông”…

Hướng dẫn quốc tế cầm tay chỉ việc, tài liệu khoa học thực hành từng bước chỉ vài giây có sẵn trước mặt, các tổ chức chuyên môn và chuyên gia trong nước, quốc tế lúc nào cũng sẵn sàng tư vấn… mà chuyên môn thực hiện như thế, không khủng hoảng là gì?

3. KHỦNG HOẢNG ĐẠO ĐỨC CÔNG VỤ
Đạo đức công vụ sáng nhất, thực thi trách nhiệm lấy lợi ích của dân lên trên hết, lẻ loi và tiếc thay lại chỉ có ở bộ phận “gần dân nhất”- Phó chủ nhiệm UBND phường Hạ đình trong vụ “cháy Rạng đông” . Còn trong cả 3 “case study nhân tai” đưa ra phân tích trong bài, chỉ thấy hình ảnh của sự co mình, thủ thế, đùn đẩy trách nhiệm, bao biện, thậm chí đe dọa trấn áp và cả tạo lập thông tin “nguy khoa học” …cốt cho vụ việc chìm đi càng nhanh càng tốt!
Năm này qua năm khác, vụ này qua vụ khác, lập đi lập lại như vậy… Không khủng hoảng đạo đức công vụ thì là gì?

4. KHỦNG HOẢNG TRUYỀN THÔNG:
Dễ nhận ra, nhưng lưu ý bạn đọc, cần hiểu cho đúng chiều sâu và rộng của khủng hoảng này. Gồm khủng hoảng truyền thông nội trong chính phủ, giữa chính quyền các cấp, cơ quan bộ ban ngành liên quan! Nó gồm cả “khủng hoảng thiếu” – không có thông tin giám sát đánh giá khoa học về thực trạng nguy cơ đe dọa, chẳng hạn số liệu hóa chất cấm hiện sử dụng trong các doanh nghiệp’ hay không tìm đâu ra hồ sơ tổ chức và quy trình ứng phó cùng mô tả công việc và hướng dẫn kỹ thuật đi kèm để vận hành bộ máy ứng phó thảm họa… Đong đâu thiếu đấy!

Cả “khủng hoảng thừa”- loại thông tin chung chung lập đi lập lại, những con số thống kê “đẹp mắt” và những con người tham gia “giá áo túi cơm” giải phóng ra những “phát ngôn chung chung không đâu vào đâu”! Và cả “khủng hoảng vênh thông tin” giữa các nơi báo cáo! Chẳng hạn, chỉ con số kg thủy ngân có ở thời điểm trước khi cháy, mà 3 nguồn đưa ra, là 3 con số khác nhau vênh tới cả chục kg, không ai tin ai!

5. CHỐT: KHỦNG HOẢNG NIỀM TIN!
Nhìn vào 3 case-study nhân tai, chỉ thấy tràn trề thất vọng…với chỉnh phủ hiện hành! Bởi niềm tin đã bị đánh cắp qua những hành xử, những phát ngôn, những con số, những bài báo giải thích lộ rõ sự thiếu công khai minh bạch, đầy bằng chứng “ngụy khoa học”, chủ đích che đậy sự việc, tiếc thay lại phát ra từ những cá nhân, tổ chức, cơ quan chính phủ có trách nhiệm liên đới!

Hỏi làm sao dân không biểu tình với Formosa biển chết cá chết? Làm sao dân không bồng bế con em tự đi xét nghiệm chẩn đoán nhiễm sán lợn Bắc ninh?

Làm sao dân không tự dứt áo ra đi “sơ tán” mặc chính quyền công bố “an toàn”…

Mất niềm tin là mất tất cả! Cảnh báo đó không có ngoại lệ!

Trần Tuấn
8.9.2019
_____

NB. 1. Đường dẫn tài liệu hướng dẫn của WHO:
WHO 2009. Manual for Public Health Management of Chemical Incidents (Sổ tay quản lý sức khoẻ công cộng các trường hợp xẩy ra sự cố hóa chất) https://www.who.int/environmental_health_emergencies/publications/FINAL-PHM-Chemical-Incidents_web.pdf

2. Đường dẫn talkshow về cháy nhà máy bóng đèn phích nước Rạng đông do Liên minh Phòng chống bệnh không lây nhiễm tổ chức 19h30 thứ bảy, 7/9/2019: https://www.facebook.com/groups/nhabaocongdan/

3. Những khái niệm nêu ở phần đầu bài là của cá nhân người viết đưa ra phục vụ cho phân tích trong bài, tuy có tham khảo winkipedia, nhưng hoàn toàn cá nhân chịu trách nhiệm.




-------------------------------------


08/09/2019

LTS: Gần đây, vụ cháy công ty Rạng Đông ở Hà Nội, nơi có lưu trữ hợp chất thủy ngân, gây căng thẳng, hoang mang trong dân chúng. Nếu xét tầm nguy hiểm tiềm tàng theo luật xây dựng ở Hoa Kỳ, lượng chất độc được cho phép lưu trữ trong một xí nghiệp với kiến trúc gỗ ván có thể bắt cháy không có hệ thống phun nước cứu hoả như Rạng Đông là 6,6 kg. Thông tin báo chí đã tiết lộ, có đến 27 kg thủy ngân trong vụ cháy này. Còn số lượng thực tế là bao nhiêu, không ai biết.

 Phát biểu sau đây là của GS Trần Tuấn, chuyên gia từ trong nước, viết về những sai trái vô trách nhiệm của chính quyền. Ông đã vạch ra những vấn nạn trầm kha trong hệ thống nhà nước bị lũng loạn và nạn côn đồ hoành hành ở cấp “xác nhận khoa học làm cơ sở ra chính sách”. Điều này cũng rất rõ trong quy hoạch năng lượng, thuế môi trường, duyệt xét báo cáo đánh giá tác động các dự án và công trình cơ sở hạ tầng.  

Sự phát triển ồ ạt với công nghệ sử dụng hoá chất rất nguy hiểm, nếu xí nghiệp không được xây dựng với kiến trúc phù hợp với tầm rủi ro của hoạt động xí nghiệp. Lượng sử dụng, cách sử dụng và lưu trữ hóa chất và xử lý chất thải cần phải được kiểm soát đúng cách, bởi đội ngũ nhân viên có kiến thức với quyền được biết, kỹ năng, được huấn luyện liên tục, có báo cáo cập nhật … là những điều nếu làm sai sẽ bị kiểm tra bởi các hãng bảo hiểm, bởi chính quyền, và nếu vi phạm sẽ bị trừng phạt với bảo hiểm cao, nhà đầu tư bỏ chạy, xí nghiệp bị đóng cửa và các lãnh đạo đi tù. Khi thiếu vắng các ràng buộc pháp lý tốn kém cần thiết trên, đất nước sẽ thu hút những xí nghiệp tồi tệ nhất, để các ông chủ được nhận lợi về nhiều nhất và chính người dân phải trả giá đắt nhất.

***

6-9-2019

Không cần phải nhìn xa hơn làm gì, chỉ ngay trong dăm ba tuần nay thôi, đã có quá đủ bằng chứng cả ở cấp vĩ mô và vi mô, thông tin phản ánh hệ thống nhà nước bị lũng đoạn bởi những kẻ nắm giữ vị trí trọng trách nhưng sự thất đức vượt quá mọi sức tưởng tượng có được của người dân nước Việt!

TỪ NGANG NGƯỢC DỰNG MÀN CHE MẮT CỘNG ĐỒNG VÙI Ý TƯỞNG THIỆN LÀNH…
Ở cấp vi mô, cháy cơ sở sản xuất bóng đen phích nước Rạng đông lòi ra chuyện thông tin cảnh báo  dự phòng sức khỏe cho dân bị chính quyền quận giập vùi, thậm chí còn bịa đặt công bố “các chỉ số môi trường trong ngưỡng an toàn cho phép” khi mà chính các cơ quan chuyên môn thực hiện đo đạc còn đang chưa có kết quả! Cả doanh nghiệp và một bộ phận thủ lợi trong chính quyền, táo tợn cùng nhau lên truyền thông nhà nước tạo dựng màn che mắt thực tế diễn ra, bất chấp khoa học kỷ nguyên công nghệ thông tin toàn cầu hóa!

TỚI ĐÓNG DẤU “MẬT” CHE ĐẬY ÂM MƯU ĐỤC KHOÉT NGÂN KHỐ
Ở cấp Bộ chuyên trách công tác thông tin truyền thông, nhiệt độ lò nóng lòi ra chuyện ăn tiền của hai ông  từng nắm giữ chức thứ, bộ trưởng bộ 4T, chuyên ký các quyết định và chỉ đạo thực thi đường lối chính sách thông tin truyền thông hàng ngày, thì lại chuyên dùng trò đóng dấu MẬT văn bản để bịt miệng truyền thông chính thống cho hành động thất đức tạo dựng chính sách khoét ngân khố, làm khổ dân!  Mà đâu có ít, mỗi “ý tưởng” khoét lấy cỡ độ… hàng chục ngàn tỷ đồng,  hàng chục triệu đô la!

VÀ CÔN ĐỒ HOÀNH HÀNH Ở CẤP “XÁC NHẬN SỰ THẬT KHOA HỌC” LÀM CƠ SỞ RA CHÍNH SÁCH 
Còn ở cấp quyết định cao nhất là Quốc hội, thì  giới khoa học vận động chính sách cấm amiang ở Việt Nam và quốc tế lại bị phen “ngã ngửa”, khi hay tin ông Bộ trưởng Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội  Phan Xuân Dũng, nơi chịu trách nhiệm trước Quốc hội để “xác nhận bằng chứng khoa học cho việc ra luật, ra chính sách”, đã ký Công văn số 1441 ngày 2/8/2019 gửi lãnh đạo cao nhất của Quốc hội nhằm biện minh cho việc mấy năm nay ủy ban này liên tục là “lá cờ đầu” bảo vệ cho ngành công nghiệp amiang quốc tế vốn đang bị đóng cửa ở khắp nơi trên thế giới vì khoa học kết luận amiang gây ung thư và đưa amiang vào nhóm hóa chất phải cấm dùng trong sản xuất dân dụng để bảo vệ sức khoẻ người dân và an toàn môi sinh.

Ông tiến sĩ chủ nhiệm này tiếp tục dùng luận điệu “chưa đủ cơ sở khoa học kết luận amiang trắng gây ung thư ở Việt nam và trên thế giới” từ “bằng chứng” của một bộ phận “trí thức thủ lợi phục vụ ngành công nghiệp amiang” quốc tế kết hợp với trong nước tạo dựng, để bác bỏ kết luận khoa học đã có từ những năm 1970 của cơ quan chuyên nghiên cứu về tác nhân gây ung thư (International Agency for Research on Cancer- IARC) thuộc tổ chức y tế thế giới, tiếp tục chống lại kế hoạch dừng hoàn toàn sử dụng amiang trắng ở Việt nam chậm nhất năm 2023! Không những thế, ông còn khuyến cáo truyền thông không đưa thông tin amiang gây ung thư để tránh “gây hoang mang dự luận”!

TÂM TƯ: VẬN ĐỘNG GÌ, PHẢN BIỆN KHOA HỌC GÌ VỚI NHỮNG KẺ THẤT ĐỨC ĐANG NGỰ TRỊ TRONG HỆ THỐNG XÂY DỰNG VÀ THỰC THI CHÍNH SÁCH! 
Phản biện khoa học chính sách công giúp cho nhà nước và xã hội xây dựng được chính sách phù hợp với mục tiêu bảo vệ sức khoẻ công chúng, an toàn môi sinh, phát triền bền vững! Thế giới tiến bộ là vì có những chính sách tốt, vì có con người nhân đức trong bộ máy làm chính sách, trên toàn cầu và ở từng nước, biết lắng nghe phản biện khoa học!

Với Việt nam, một đất nước nghèo xơ xác sau gần nửa thế kỷ chiến tranh liên miên, kinh nghiệm đương đầu với doanh nghiệp phi nhân bản yếu kém, lại công thêm tham nhũng tràn lan, thì phản biện khoa học chính sách vì dân thực sự là thiết yếu trong tiến trình làm chính sách công!

Nhưng hãy trả lời:

– Còn bao nhiêu kẻ bất chấp sự thực khoa học ngang ngược như Phan Xuân Dũng tồn tại trong vị trí lãnh đạo Quốc hội, lãnh đạo hệ thống nhà nước?

– Còn bao nhiêu kẻ bất chấp tất cả để vơ vét tham nhũng  như  Nguyễn Bắc Son, Trương Minh Tuấn… hiện “chưa bị lộ” đang giữ chức thứ, bộ trưởng và tương đương trong hệ thống các Bộ của Chính phủ, các Ủy ban của Quốc hội, các Ban của Đảng?

– Còn bao nhiêu kẻ đổi trắng thay đen vùi dập người chính trực tồn tại ở chính quyền các cấp, hàng ngày chịu trách nhiệm xử trí những chuyện như xẩy ra ở cháy nhà máy bóng đèn phích nước Rạng đông?

Đó là những kẻ không còn chút nhân văn sót lại trong kỷ nguyên thông tin toàn cầu hóa! Những kẻ  bất nhân, bất nghĩa, bất trí, bất tín.. gọi tổng hợp lại là thất đức, phi nhân bản!
Để những kẻ thất đức, phi nhân bản nắm trọng trách điều hành bộ máy, ra chính sách và thực thi chính sách, thì nói gì đến phản biện khoa học góp phần chăm lo sức khoẻ cộng đồng, bảo vệ an toàn môi sinh cho nước Việt?

KHÔNG TỐNG NHỮNG KẺ THẤT ĐỨC, PHI NHÂN BẢN RA KHỎI BỘ MÁY CHÍNH QUYỀN, KHÔNG BAO GIỜ CÓ ĐƯỢC NHỮNG CHÍNH SÁCH VÌ DÂN!
Vì thế, nhiệm vụ chính trị của nhà nước  lúc này, trách nhiệm xã hội của mỗi công dân trên đất nước hình chữ S lúc này, hàng đầu phải là giúp phát hiện và đưa ra ánh sáng những kẻ thất đức đang nằm trong bộ máy nhà nước! Hàng đầu là công việc đốt lò phải được đẩy mạnh hơn bao giờ hết!

Đừng trình bày khoa học, lợi ích cho dân, vì dân,  với những kẻ thất đức trong bộ máy làm chính sách, thực thi chính sách!

Bởi sự thật đang diễn ra đã chứng minh, chúng là KẺ THÙ CỦA KHOA HỌC VÌ DÂN!

Trần Tuấn
6.9.2019







No comments:

Post a Comment

View My Stats