Ngô Nhân Dụng
September 17, 2019
Nước
Mỹ đang bị lôi vào một cuộc tranh chấp giữa hai giáo phái Hồi Giáo: Sun Ni và
Shi A ở vùng Trung Đông.
Từ đầu thế kỷ trước, Mỹ vẫn ủng hộ vương triều Á Rập
Saudi, theo phái Sun Ni, trong cuộc tranh chấp giữa nước này và Iran, nước dẫn
đầu khối tín đồ phái Shi A. Hiện hai nước Hồi Giáo lớn ở Trung Đông đang cạnh
tranh nhau trên nhiều mặt trận.
Tại Syria, Iran ủng hộ chính quyền Assad (thuộc thiểu
số Shi A ở nước này) trong khi Saudi giúp các nhóm Sun Ni chống đối. Tại
Lebanon, Iran nuôi dưỡng lực lượng Hezbollah theo phái Shi A, còn Saudi giúp
chính quyền cùng phái Sun Ni. Tại Iraq nơi đa số dân theo phái Shi A, cả hai nước
cùng công nhận chính quyền do Mỹ lập nên nhưng Iran hỗ trợ những nhóm dân quân Shi
A ngoài chính quyền.
Hai nước đang tranh giành ảnh hưởng gay go nhất tại
Yemen, nơi nhóm quân nổi dậy Houthis, theo phái Shi A đang đe dọa một chính quyền
thuộc phái Sun Ni. Iran đã giúp vũ khí trang bị nhóm Houthis, trong khi Saudi
đem quân sang ông tổng thống, ông này hiện đang tị nạn ở thủ đô Saudi.
Nước Mỹ đã bước vào cuộc tranh chấp giữa hai nước
này khi Tổng Thống Donald Trump rút ra khỏi bản thỏa ước giữa Iran và bảy cường
quốc vào năm 2015 nhằm ngăn không cho Iran chế bom nguyên tử. Mỹ cũng hỗ trợ
quân Saudi ở Yemen, và Tổng Thống Trump bán các vũ khí tối tân cho Saudi, mặc
dù Quốc Hội Mỹ ngăn cản. Mỹ bắt đầu cấm vận kinh tế Iran, trong khi sáu nước
khác vẫn tiếp tục giao thương, trong đó có Nga, Trung Cộng và bốn nước Anh,
Pháp, Đức, Ý ở Âu Châu.
Sáu nước muốn giữ bản thỏa ước để Iran không làm bom
nguyên tử, nhưng họ không đủ sức giúp Iran vượt qua các rào cản do cuộc cấm vận
của Mỹ gây ra. Tổng Thống Trump tin rằng chế độ các giáo sĩ cai trị Iran ở thủ
đô Tehran sẽ phải chịu thua và xin điều đình, khi kinh tế suy yếu vì không bán
được dầu lửa nhiều như cũ.
Ông Trump đã tuyên bố sẵn sàng đàm phán với các lãnh
tụ ở Tehran, như ông đã gặp lãnh tụ Bắc Hàn. Nhưng cho đến nay, Iran vẫn đặt điều
kiện Mỹ phải trở lại bản thỏa hiệp đã ký, tức là bãi bỏ tất cả cuộc cấm vận
kinh tế mới đây. Iran còn tỏ thái độ cứng rắn khi quay trở lại, nâng cao mức
tinh luyện năng lượng nguyên tử mà bản hiệp ước đã cấm; mặc dù vẫn chưa đến mức
có thể chế bom nguyên tử.
Thứ Bảy vừa qua, Iran đã leo thang, khi nhóm Houthis
đứng ra nhận chính họ đã tấn công mấy nhà máy lọc dầu của Á Rập Saudi, làm tê
liệt một nửa số sản xuất của nước này, khiến giá dầu lửa tăng vọt trên thế giới.
Ngoại trưởng Mỹ đã tố cáo ngay Iran là thủ phạm. Tổng
Thống Trump lên tiếng đe dọa “súng đã nạp đạn” trừng phạt Iran nhưng ông còn
nói thêm, muốn chờ kết quả cuộc điều tra của chính phủ Saudi coi Iran có thật
là thủ phạm hay không. Sau đó, chính phủ Saudi cho biết họ sẽ yêu cầu Liên Hiệp
Quốc giúp điều tra cho rõ.
Mặc dù Iran chối bỏ trách nhiệm về cuộc tấn công
trên và hiện nay chưa có bằng cớ chắc chắn Iran là thủ phạm; nhưng ai cũng biết
nếu các giáo sĩ ở Tehran không bật đèn xanh thì nhóm Houthis ở Yemen, hay bất cứ
nhóm nào khác do Iran bảo trợ, cũng không tự ý tấn công vào sâu trong lãnh thổ
Á Rập Saudi như mới diễn ra.
Cho nên, có thể coi vụ tấn công các nhà máy lọc dàu
của Saudi là một thách thức của nhóm lãnh đạo Iran. Thách thức đối với Á Rập
Saudi và đối với cả nước Mỹ.
Iran đã thử thăm dò phản ứng của chính phủ Mỹ mấy lần.
Tháng Năm và Tháng Sáu vừa qua, mấy chiếc tàu chở dầu bị gài thủy lôi ở trong
eo biển Hormuz, thủ phạm bị nghi là nhóm Houthis hoặc một nhóm nào khác ở Iraq
hay Lebanon do Iran chỉ huy. Tháng Sáu, Iran công nhận đã bắn một mấy bay không
người lái (drone) của Mỹ lạc vào không phận của họ. Các tướng lãnh Mỹ chuẩn bị
một cuộc oanh tạc trả đũa nhưng Tổng Thống Trump đã rút lại vào phút chót.
Cuộc tấn công các nhà máy lọc dầu của Saudi cho thấy
nếu chính quyền Iran muốn họ còn có thể sử dụng nhiều nhóm Shi A ở các nước
Trung Đông gây các cuộc khủng bố lớn hơn nữa.
Vụ tấn công cho thấy hệ thống phòng thủ của Á Rập
Saudi hoàn toàn bất lực không bảo vệ được không phận của mình; mặc dù Saudi đã
chi bao nhiêu tỷ đô la mua vũ khí của Mỹ. Tổng Thống Nga Vladimir Putin còn
nhân dịp nói đùa rằng Nga có thể bán hỏa tiễn phòng không cho Saudi.
Iran tỏ ra đang thắng thế trong bàn cờ Trung Đông.
Chính quyền Syria do Iran và Nga giúp đang dần dần làm chủ tình hình. Tàn quân
IS, ngoài mục tiêu chống Mỹ còn quyết tâm tiêu diệt các tín đồ Shi A, ở Iraq và
Syria, đang bị đánh bật ra khỏi cứ điểm sau cùng. Nhóm Hezbollah ở Lebanon có
thể đe dọa tấn công phá hoại Israel. Các giáo sĩ lãnh đạo Iran chứng tỏ cho thế
giới, nhất là các tín đồ Hồi Giáo Sun Ni, thấy rằng họ đủ vây cánh, tay chân để
gây rối loạn khắp vùng Trung Đông.
Á Rập Saudi còn tỏ ra yếu thế ngay trong cuộc nội
chiến ở Yemen, sau bao nhiêu nỗ lực không đẩy được quân Houthis ra khỏi thủ đô.
Trong khi đó thì các vương quốc nhỏ United Arab Emirates ở bên cạnh Saudi đã
rút quân đội của họ ra khỏi Yemen, và được chính quyền Iran tán thưởng. Quốc Hội
Mỹ đã ngăn không cho phép đưa quân Mỹ vào Yemen giúp Saudi.
Và chính Tổng Thống Donald Trump cũng không muốn
dính líu đến bất cứ cuộc chiến tranh nào, đặc biệt trong vùng Trung Đông.
Tổng Thống Trump mới cách chức ông John Bolton, cố vấn
an ninh quốc gia, người đã tỏ rõ khuynh hướng cứng rắn với Iran từ hàng chục
năm nay. Vụ khủng bố nhắm vào Á Râp Saudi là một hành động thăm dò coi chính
quyền Mỹ sẽ phản ứng như thế nào khi Iran leo thang bằng các hành động thách thức
mới.
Một lợi thế của Iran trong bàn cờ hiện nay là dư luận
thế giới không ủng hộ chính phủ Mỹ trong vụ rút ra khỏi bản thỏa hiệp năm 2015.
Các cường quốc Âu Châu vẫn tiếp tục duy trì thỏa hiệp này, cũng như Nga và
Trung Cộng. Nhưng Iran cũng không thể để cho cuộc cấm vận của chính phủ Mỹ kéo
dài vì sức chịu đựng của kinh tế dân Iran cũng có giới hạn.
Iran không muốn một mình chịu đựng áp lực kinh tế của
Mỹ mãi như vậy. Cả thế giới phải chia sẻ gánh nặng đó! Giá dầu lửa đã tăng vọt
sau vụ tấn công vào các nhà máy lọc dầu của Saudi, và sẽ xuống nhưng không thể
xuống tới mức cũ vì mối lo còn nhiều hành động khủng bố khác có thể sẽ xảy ra.
Iran mới chứng tỏ cho mọi người thấy nếu cuộc tranh chấp giữa hai nước Hồi Giáo
ở Trung Đông nổ lớn, các nước đều thiệt hại, trong khi kinh tế toàn cầu đang bị
đe dọa trên đà suy thoái.
Cuộc tấn công vào Saudi có thể nhằm thúc đẩy các nước
khác phải nói chuyện với cả Iran và Mỹ để tiến tới một cuộc hòa đàm, chấm dứt
cuộc tranh hùng giữa các giáo sĩ lãnh đạo ở Tehran và Tổng Thống Trump. (Ngô
Nhân Dụng)
No comments:
Post a Comment