Sự sụp đổ chấn động
của Assad: Syria đối mặt với bước ngoặt trời long đất lở
Jeremy Bowen, Biên tập viên quốc tế
BBC
News
10
tháng 12 năm 2024
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/cly75y6j37yo
Cuối
cùng, chế độ Assad đã cho thấy nó mục ruỗng, tham nhũng và suy tàn đến mức đã sụp
đổ chỉ trong chưa đầy hai tuần.
Người
dân Syria có thể đang ăn mừng sự sụp đổ của Assad, nhưng tương lai đất nước vẫn
còn bất định.
Không
ai mà tôi từng trò chuyện cảm thấy gì khác ngoài sự kinh ngạc trước việc chế độ
này đã tan thành tro bụi nhanh đến thế.
Vào
mùa xuân năm 2011, thời điểm các cuộc nổi dậy ở thế giới Ả Rập nổ ra, tình hình
khác hẳn, khi người Syria đã cố gắng đón lấy một chút thứ phép màu cách mạng vốn
đã cuốn trôi các tổng thống của Tunisia và Ai Cập, đồng thời đang đe dọa các
nhà lãnh đạo kỳ cựu ở Libya và Yemen.
Ở
thời điểm năm 2011, chế độ do Hafez al-Assad sáng lập và truyền lại cho con
trai ông ta là Bashar al-Assad sau khi ông ta qua đời vào năm 2000 đã trở nên mục
nát và suy đồi.
Tuy
nhiên, hệ thống mà Hafez xây dựng vẫn giữ được phần lớn sức mạnh bạo tàn mà ông
ta tin là cần thiết để kiểm soát Syria.
Assad
cha đã giành lấy quyền lực ở một đất nước vốn dễ xảy ra các cuộc đảo chính và
đã trao lại quyền lực cho con trai mình mà không gặp phải thách thức đáng kể
nào.
·
Xung đột
Israel-Iran: vai trò của Trung Quốc và Nga
30 tháng 10 năm 2024
·
‘Con trai tôi
quen với tiếng bom nổ hơn tiếng đồ chơi'
18 tháng 10 năm 2024
·
Thỏa thuận ngừng
bắn giữa Israel và Hezbollah gồm những gì?
27 tháng 11 năm 2024
Vào
năm 2011, Bashar al-Assad đã dùng lại sách lược cũ của cha mình.
Ở
thời điểm hiện nay nhìn lại thì thật khó mà tưởng tượng, nhưng lúc bấy giờ ông
ta vẫn có được sự ủng hộ nhất định từ một bộ phận dân chúng Syria, nhiều hơn so
với các nhà độc tài vốn đã bị quét sạch bởi những đám đông hô vang khẩu hiệu của
năm đó: "Nhân dân muốn lật đổ chế độ."
Bashar
al-Assad từng là người ủng hộ mạnh mẽ người Palestine, và Hezbollah trong cuộc
chiến thành công của Hezbollah chống lại Israel vào năm 2006 tại Lebanon. Ông
ta trẻ hơn các lãnh đạo Ả Rập khi đó, những người mà sau đó ít lâu đã bị phế
truất.
Sau
khi cha ông ta qua đời, Assad đã hứa hẹn cải cách. Năm 2011, một số người dân
Syria vẫn muốn tin vào ông ta, hy vọng rằng các cuộc biểu tình sẽ là động lực
thúc đẩy sự thay đổi mà ông ta từng hứa hẹn, cho đến khi ông ta ra lệnh cho
binh lính bắn chết những người biểu tình ôn hòa ngay trên đường phố.
Một
đại sứ Anh tại Syria từng nói với tôi rằng cách để hiểu chế độ Assad là xem các
bộ phim về mafia, như Bố già. Những ai tuân phục sẽ được tưởng thưởng. Còn bất
kỳ ai chống lại người đứng đầu gia đình hoặc các trợ thủ thân cận của ông ta đều
sẽ bị loại trừ.
Trong
trường hợp của Syria, điều đó có thể là treo cổ, xử bắn, hoặc giam giữ vô thời
hạn trong các xà lim ngầm.
Giờ
đây, chúng ta đang thấy những người bị
giam giữ đó, gầy gò và xanh xao, lóa mắt trước ánh sáng bên ngoài, qua
hình ảnh được quay lại bằng điện thoại của các chiến binh nổi dậy, những người
đã phóng thích hàng ngàn người khỏi cảnh tù đày suốt nhiều năm.
Bashar
al-Assad dự Hội nghị thượng đỉnh của Tổ chức Hợp tác Hồi giáo (OIC) tại Riyadh,
Ả Rập Xê Út, ngày 11 tháng 11 năm 2023.
Sự
yếu kém của chế độ Assad, đến mức đã nhanh chóng sụp đổ như một túi giấy ướt,
đã bị che đậy bởi hệ thống nhà tù đáng sợ và tàn bạo mà nó vẫn duy trì.
Quan
điểm chung của cộng đồng quốc tế đều cho rằng Bashar al-Assad là một lãnh đạo yếu
kém, phụ thuộc vào Nga và Iran, cai trị một quốc gia mà ông ta đã làm tan vỡ để
duy trì quyền lực gia đình. Tuy nhiên, ông ta vẫn đủ mạnh để được coi là một thực
tế ở Trung Đông, thậm chí còn có thể được xem là hữu ích.
Trong
những ngày cuối cùng trước khi lực lượng nổi dậy khởi binh từ Idlib, có nhiều
thông tin cho thấy Mỹ, Israel và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE)
đang cố gắng tách Syria của Assad ra khỏi Iran.
Israel
đã tiến hành các cuộc không kích ngày càng mạnh vào các mục tiêu bên trong lãnh
thổ Syria, những nơi họ cho rằng là một phần của chuỗi cung ứng vũ khí mà Iran
sử dụng để chuyển đến Hezbollah ở Lebanon.
Cuộc
tấn công của Israel tại Lebanon đã giáng những đòn nặng nề vào Hezbollah, với mục
tiêu ngăn chặn tổ chức này hồi phục. Đồng thời, UAE và Mỹ đã tìm cách đưa ra
các động lực để Assad phá vỡ liên minh với Tehran, bao gồm việc nới lỏng lệnh
trừng phạt và cho phép ông ta tiếp tục nỗ lực phục hồi quan hệ quốc tế.
Cả
Benjamin Netanyahu và Joe Biden đều lên tiếng kể công sau sự sụp đổ của chế độ
Assad, và điều này không phải là không có cơ sở. Thiệt hại mà Israel gây ra cho
Hezbollah và Iran bằng vũ khí và sự hỗ trợ liên tục của Mỹ, cùng với việc Biden
cung cấp vũ khí cho Ukraine, đã khiến các đồng minh thân thiết nhất của Assad
không thể hoặc không muốn cứu ông ta.
Tuy
nhiên, việc họ vẫn xem Assad như một phần trong chiến lược kiềm chế và làm suy
yếu Iran cho đến vài ngày trước khi ông ta bị lật đổ cho thấy họ chưa bao giờ
nghĩ rằng ông ta chỉ còn vài ngày nữa là phải chạy trốn sang Nga trong đêm.
Họ
đã góp phần vào sự sụp đổ của ông ta, nhưng phần lớn là do tình cờ hơn là một
chiến lược có tính toán kỹ lưỡng.
Sự
thay đổi chế độ ở Syria đã giúp nhiều người được thả khỏi các nhà tù.
Sự
sụp đổ của chế độ Assad có thể đã chặt đứt chuỗi cung ứng của Iran, nếu những
người cầm quyền mới ở Syria đi đến quyết định rằng các thỏa thuận với các bên
khác sẽ hữu ích hơn liên minh với Iran.
Mọi
bên đều đang suy nghĩ rất nhiều về những gì sẽ đến tiếp theo và vẫn còn quá sớm
để rút ra kết luận chắc chắn.
Người
Syria, các láng giềng của họ và cả thế giới hiện đang đối mặt với một trận động
đất địa chính trị nữa, lớn nhất trong chuỗi sự kiện nổ ra theo sau các cuộc tấn
công của Hamas vào Israel hồi tháng 10 năm ngoái. Có thể đây không phải là trận
động đất cuối cùng.
Iran
đang chứng kiến sự sụp đổ chung cuộc của các trụ cột chính trong mạng lưới mà họ
gọi là "trục kháng chiến". Các thành phần quan trọng nhất của trục
này đã bị biến đổi; Hezbollah bị tổn hại nặng nề và chế độ Assad đã tiêu vong.
Các
nhà lãnh đạo Iran có thể muốn thực hiện các gợi ý mà họ từng đưa ra về khả năng
đàm phán với Donald Trump khi ông ta nhậm chức. Hoặc sự trần trụi chiến lược mới
của Iran có thể khiến họ đưa ra quyết định định mệnh là biến uranium đã được
làm giàu cao thành vũ khí hạt nhân.
Người
Syria có mọi lý do để vui mừng. Trong những năm sau 2011, dưới chế độ áp bức và
bạo tàn của Assad, ông ta và các trợ thủ vẫn có thể tìm được những chiến binh
nam giới sẵn sàng chiến đấu.
Nhiều
binh sĩ mà tôi gặp ở các chiến tuyến đã nói với tôi rằng Assad là một lựa chọn
tốt hơn so với các phần tử cực đoan thánh chiến của nhóm Nhà nước Hồi giáo
(IS).
Tuy
nhiên, vào năm 2024, đối mặt với một lực lượng nổi dậy được tổ chức tốt với
tuyên bố là những người quốc gia chủ nghĩa, Hồi giáo nhưng không còn là thánh
chiến, những người lính nghĩa vụ miễn cưỡng của Assad đã từ chối chiến đấu, vứt
bỏ quân phục và trở về nhà.
Binh
lính Syria đã bỏ lại vũ khí quân dụng, bao gồm cả xe tăng, và trong một số trường
hợp, họ đã vứt bỏ đồng phục.
Kịch
bản tốt nhất là người Syria, với sự giúp đỡ của các nước mạnh trong khu vực, sẽ
tìm được một con đường để tạo ra không khí hòa giải dân tộc thời hậu chiến,
thay vì một làn sóng cướp bóc và trả thù đẩy đất nước vào một cuộc chiến mới.
Abu Mohammad
al-Jolani, thủ lĩnh của nhóm thắng cuộc HTS, đã kêu gọi các chiến binh
của mình và tất cả các phe phái của Syria tôn trọng lẫn nhau.
Các
chiến binh của ông ta đã lật đổ chế độ và ông ta là người gần nhất với vị thế của
một nhà lãnh đạo trên thực tế tại Syria.
Tuy
nhiên, Syria có hàng chục nhóm vũ trang khác không hẳn đồng tình với ông ta và
sẽ muốn giành quyền kiểm soát ở lãnh địa của riêng họ. Tại miền nam Syria, các
nhóm dân quân bộ tộc đã không công nhận quyền lực của gia đình Assad. Họ sẽ
không tuân theo các mệnh lệnh mà họ không ưa từ cấu trúc mới ở Damascus.
Tại
vùng sa mạc miền đông, Mỹ đã thấy một mối đe dọa lớn từ những tàn dư của nhóm
Nhà nước Hồi giáo nên đã tiến hành các đợt không kích. Người Israel, lo lắng về
khả năng hình thành một nhà nước Hồi giáo sát biên giới của mình, đang tấn công
vào hạ tầng quân sự của quân đội Syria.
Có
lẽ sẽ là tốt hơn nếu tìm cách biến Quân đội Syria Ả Rập cải cách trở thành một
phần của giải pháp ở một đất nước thiếu luật pháp và trật tự. Quyết định liều
lĩnh của Mỹ vào năm 2003 - giải thể quân đội Iraq - đã gây ra những hậu quả thảm
khốc.
Tại
Thổ Nhĩ Kỳ, Tổng thống Erdogan có lẽ hài lòng với những gì ông ta thấy.
Thổ
Nhĩ Kỳ của Erdogan đã làm nhiều hơn bất kỳ cường quốc nào khác để bảo vệ quyền
tự trị của tỉnh Idlib, nơi HTS đã chuyển mình thành một lực lượng chiến đấu ở
thời điểm Syria dường như đã rơi vào tình trạng đóng băng.
Erdogan
có thể thấy ảnh hưởng của mình vươn đến biên giới Israel, vào thời điểm quan hệ
Israel-Thổ Nhĩ Kỳ đã bị nhiễm độc bởi chiến tranh ở Gaza.
Kịch
bản tồi tệ nhất đối với người Syria là đất nước của họ sẽ rơi vào hoàn cảnh của
hai chế độ độc tài Ả Rập khác, nơi đã chìm vào hỗn loạn bạo lực theo sau sự sụp
đổ của các chế độ ở đó.
Đại
tá Gaddafi của Libya và Saddam
Hussein của Iraq đã bị lật đổ mà không có một sự thay thế sẵn có.
Can thiệp quân sự thiếu cân nhắc từ bên ngoài đã góp phần tạo ra hai thảm họa
này.
Khoảng
trống mà các nhà độc tài để lại đã bị lấp đầy bởi các làn sóng cướp bóc, trả
thù, giành quyền lực và nội chiến.
Người
Syria đã không có quyền tự quyết định số phận của họ trong nhiều thế hệ. Cá
nhân họ đã bị tước đoạt quyền đó bởi hai tổng thống nhà Assad và những người đi
theo hai ông này. Đất nước Syria đã mất quyền tự quyết sau khi chiến tranh làm
cho họ trở nên quá yếu nhược và các cường quốc nước ngoài đã lợi dụng để gia
tăng và bảo vệ quyền lực của mình.
Người
Syria hiện vẫn không có quyền tự quyết định cuộc sống của chính họ. Họ có thể
có cơ hội tạo dựng một đất nước mới và tốt đẹp hơn nếu họ có quyền làm chủ cuộc
đời mình.
VIDEO
: https://www.bbc.com/vietnamese/articles/cly75y6j37yo
Nội
chiến Syria: Triều đại Assad sụp đổ như thế nào?
No comments:
Post a Comment