TRUNG QUỐC, MỘT XÃ HỘI 4 THIẾU VÀ 5 THẤT VỌNG (Trúc Phương / Người Việt)

 

Trung Quốc, một xã hội 4 thiếu và 5 thất vọng

Trúc Phương / Người Việt

December 26, 2024 : 5:02 PM

https://www.nguoi-viet.com/binh-luan/trung-quoc-mot-xa-hoi-4-thieu-va-5-that-vong/

 

Người dân Trung Quốc sẽ không có một cái Tết hứng khởi trong năm nay với những gì đang diễn ra. Kinh tế cực kỳ bế tắc, công nhân bị hoãn lương, thanh niên thất nghiệp tràn lan, xã hội có chiều hướng hỗn loạn…

 

https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2024/12/A1-Trung-Quoc-xa-hoi-thieu-1536x1024.jpg

Năm 2024, Trung Quốc đào tạo ra 11.8 triệu sinh viên tốt nghiệp từ các trường đại học và cao đẳng nghề nhưng không đủ việc làm cho họ. Trong hình, sinh viên tốt nghiệp đại học tham dự hội chợ việc làm tại Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, miền Trung Trung Quốc vào ngày 10 Tháng Tám, 2023. (Hình minh họa: STR/AFP via Getty Images)

 

Trên các phương tiện truyền thông, giới chức Trung Quốc liên tục trấn an dư luận rằng người dân khó khăn sẽ được trợ giúp, lãi suất sẽ giảm, thị trường chứng khoán sẽ ổn định, bất động sản không còn đóng băng… Tuy nhiên, chính phủ Bắc Kinh tiếp tục lúng túng trong việc thực hiện.

 

 

Không khí ảm đạm những ngày cuối năm

 

Số liệu do Cơ Quan Thống Kê Quốc Gia Trung Quốc công bố ngày 9 Tháng Mười Hai cho biết tăng trưởng doanh số bán lẻ tại Trung Quốc đã giảm mạnh vào Tháng Mười Một – chỉ tăng 3% so với cùng kỳ năm trước so với mức tăng 4.8% của Tháng Mười. Đầu tư bất động sản giảm 10.4% từ Tháng Giêng đến Tháng Mười Một, so với 11 tháng cùng kỳ năm 2023.

 

Từ cuối Tháng Chín, chính quyền Trung Quốc đã tăng cường hỗ trợ chính sách cho hoạt động kinh tế trong bối cảnh tăng trưởng chậm và căng thẳng xã hội gia tăng. Nhà nước giảm lãi suất, nới lỏng những hạn chế mua nhà và bơm tiền Ngân Hàng Trung Ương vào hệ thống tài chính, cũng như phê duyệt chương trình hoán đổi nợ tương đương khoảng $1,400 tỷ để giảm bớt căng thẳng tài chính cho các chính quyền địa phương.

 

Tuy nhiên, giới kinh tế gia cho rằng liệu Bắc Kinh có thực sự đủ can đảm để thực hiện loại cải cách toàn diện đối với lương hưu, chăm sóc sức khỏe và hàng loạt khía cạnh khác liên quan mạng an sinh xã hội mà họ cho là cần thiết để mang lại bước tiến bền vững cho nền kinh tế tiêu dùng.

 

Bắc Kinh cần “làm sạch thị trường bất động sản, sửa chữa hệ thống tài chính, điều chỉnh hệ thống phúc lợi xã hội và xoa dịu căng thẳng địa chính trị” để đạt được sự phục hồi vào năm 2025, nhóm kinh tế gia tại Nomura nhận định, theo Wall Street Journal.

 

 

Làn sóng “trả thù đời”

 

Trong bối cảnh đời sống ngày càng khó khăn không lối thoát, xã hội Trung Quốc đang thật sự bất an. Loạt vụ tấn công bạo lực đã làm rúng động Trung Quốc thời gian gần đây. Ngày 11 Tháng Mười Một, một người đàn ông ở thành phố Chu Hải, đã phóng xe bạt mạng, đâm thẳng vào đám đông, khiến 35 người thiệt mạng và 43 người bị thương. Theo cảnh sát, đương sự “nổi khùng” về cách chia tài sản sau khi ly hôn.

 

Năm ngày sau, tại Vô Tích, thành phố thuộc tỉnh Giang Tô, một cựu sinh viên, quá bất mãn về đồng lương còm cõi kiếm được sau nhiều năm “sôi kinh nấu sử” trong đại học, đã đâm chết tám người tại một trường dạy nghề. Rồi ba ngày sau, một tài xế cũng đâm xe hơi vào những phụ huynh đang chờ đón con tại một trường tiểu học ở Thường Đức, một thành phố thuộc Hồ Nam.

 

Chính phủ Trung Quốc gọi những sự việc như vậy là “cá biệt.” Tuy nhiên, đó là thể hiện của sự tức giận và căng thẳng bị dồn nén. Trung tuần Tháng Mười Một, Tòa Án Nhân Dân Tối Cao phải triệu tập một cuộc họp đặc biệt để thảo luận việc duy trì sự ổn định xã hội. Thay vì tìm cách xoa dịu dư luận, giải pháp giờ đây là trấn áp. Ông Trương Quân (Zhang Jun), chánh án Tòa Án Nhân Dân Tối Cao Trung Quốc, nói rằng những hành vi tội ác nghiêm trọng như vậy phải bị trừng trị nghiêm khắc, để công chúng có thể “thực sự cảm nhận được công bằng và công lý.”

 

Trong khi đó, Bộ Tư Pháp kêu gọi các cơ quan tư pháp ở mọi cấp chính quyền phải bảo vệ sự ổn định xã hội và tăng cường hòa giải những tranh chấp liên quan hôn nhân, mâu thuẫn xóm giềng, chia chác thừa kế… Ngoài ra, báo chí tuyệt đối hạn chế đưa tin những cuộc bạo động xã hội hoặc chỉ đưa tin ngắn gọn, không được “thêm bớt” gì để có thể khiến người dân đặt câu hỏi về khả năng quản lý của chính quyền.

 

Cách giải quyết này chỉ nhắm vào phần ngọn. Gốc rễ vấn đề vẫn là mức độ bất mãn đang tăng do sự thất bại của chính sách điều hành kinh tế. Giá nhà giảm sau cuộc khủng hoảng thị trường bất động sản đã xóa sổ tiền tiết kiệm cả đời của nhiều người. Những vụ vỡ nợ của giới kinh doanh bất động sản và xây dựng/đầu tư địa ốc khiến nhiều người dân đang phải sống trong những căn nhà xây dở dang. Cảnh phá sản của nhiều hãng sản xuất xảy ra khắp nơi, do tình trạng dư thừa công suất trong khi nhu cầu thị trường èo uột.

 

Freedom House, tổ chức nghiên cứu tại Washington, đã thống kê 937 cuộc biểu tình ở Trung Quốc trong quý 3, 2024, tăng 27% so với cùng kỳ năm 2023, chủ yếu là do bất bình về đời sống kinh tế, theo The Economist.

 

 

“Tứ vô ngũ thất”

 

Giới trẻ, vốn là nguồn gốc bất ổn xã hội trong lịch sử hiện đại Trung Quốc, đang chịu nhiều bất công và nghịch lý. Năm 2024, Trung Quốc đào tạo ra 11.8 triệu sinh viên tốt nghiệp từ các trường đại học và cao đẳng nghề nhưng không đủ việc làm cho họ. Thế hệ trẻ cho rằng họ đang sống trong “thời kỳ rác rưởi.”

 

Ông Bùi Mẫn Hân (Minxin Pei), chuyên gia chính trị học thuộc đại học Claremont McKenna College, California, nhận xét rằng, chẳng có nhà nước nào giám sát dân kinh khủng bằng Trung Quốc; tuy vậy, chẳng bộ máy tinh vi nào có thể “biết” trước được cơn bột phát thịnh nộ dẫn đến hành vi bạo lực.

 

Bất luận điều đó, công an Trung Quốc vẫn tăng cường theo dõi người dân. Ngày 21 Tháng Mười Một, ông Vương Tiểu Hồng (Wang Xiaohong), bộ trưởng Bộ Công An, đã ra lệnh cho bộ máy “công an nhân dân” chuẩn bị cho cái mà ông gọi là “chiến dịch mùa Đông,” tăng cường thanh tra và tuần tra nhằm “ngăn chặn các sự cố cực đoan.” Những ngày cuối năm, xe cảnh sát luôn đậu bên ngoài các trường học và nhà trẻ ở Bắc Kinh. Chính quyền Trung Quốc cũng đang nhắm vào những người thuộc thành phần “Bốn thiếu và năm thất vọng” (“Tứ vô ngũ thất”).

 

“Tứ vô” có nghĩa không vợ/chồng hoặc con cái; không công ăn việc làm đàng hoàng hoặc có thu nhập ổn định; không giao tiếp xã hội; và không có nhà cửa hoặc xe hơi. “Ngũ thất” là nỗi thất vọng về chuyện làm ăn thua lỗ; thất vọng về mối quan hệ không suôn sẻ; thất vọng trước những rào cản cuộc đời; thất vọng trước những bất an dẫn đến mất cân bằng cảm xúc; và thất vọng chán chường trước tình trạng bệnh tật không tiền chữa trị hoặc bị trầm cảm triền miên.

 

Với chính quyền Trung Quốc, “bọn tứ vô ngũ thất” là đối tượng cần được chú ý nhất vì đó là nguồn tiềm ẩn gây bất ổn. Ngày 16 Tháng Mười Một, chính quyền Quảng Đông cho biết họ sẽ sử dụng hệ thống giám sát “lưới chài” để tìm và “vớt” những kiểu người như vậy. Một số doanh nghiệp đã được yêu cầu cân nhắc kỹ trước khi sa thải những công nhân có khả năng “khùng điên” gây bất ổn. Chính quyền Nội Mông cũng chỉ đạo các công ty thực hiện tư vấn tâm lý cho nhân viên.

 

 

“Phong Kiều”

 

Thường dân cũng đang được huy động để giúp chính quyền phát hiện những nguy cơ rắc rối nhen nhóm từ những cá nhân “có vấn đề.” Cách tiếp cận này, được gọi là mô hình “Phong Kiều” (Fengqiao), một cách huy động công chúng giám sát lẫn nhau, có từ thời ông Mao Trạch Đông, và được ông Tập Cận Bình, chủ tịch hiện nay, hồi sinh. Theo mô hình này, người dân được khuyến khích để mắt đến hàng xóm để phát hiện các dấu hiệu “bất thường.” Sở dĩ gọi là mô hình “nhân dân chỉ điểm” mang tên “Phong Kiều” vì nó được khai sinh tại Phong Kiều (tỉnh Chiết Giang) cách đây khoảng 60 năm.

 

Cách tiếp cận và giải quyết vấn đề như nói ở trên đang khiến nhiều người bất bình. Người ta cho rằng xã hội nằm trong vòng kiểm soát quá chặt đang thiếu các van áp suất để mọi người trút giận; do đó, sự bất bình trong xã hội sẽ ngày càng trầm trọng. Trong nhiều trường hợp, lỗi xuất phát từ chính quyền. Nhiều chính quyền địa phương đã cưỡng chế di dời cư dân và đập phá nhà của họ để nhường chỗ cho các dự án bất động sản sinh lời.

 

Cần nhắc lại, Tháng Năm, 2012, một phụ nữ đã nổ bom tự sát trước cửa trụ sở chính quyền ở Vân Nam sau khi bị mất nhà mất cửa, khiến nạn nhân và hai người khác thiệt mạng. Năm 2011, dân làng Ô Khảm (Quảng Đông) đã nổi loạn khi bọn quan chức địa phương bán đất của họ cho các công ty bất động sản mà không đền bù thỏa đáng.

 

China Dissent Monitor, do nhóm vận động nhân quyền Freedom House có trụ sở tại Washington điều hành, đã theo dõi hơn 7,000 trường hợp bất ổn trên khắp Trung Quốc trong hai năm rưỡi qua và nhận thấy có hơn 46% vụ việc liên quan các cuộc biểu tình của công nhân và hơn 1/4 liên quan vấn đề sở hữu bất động sản.

 

 

“Xuân này con không về”

 

Sau các vụ bạo động mới đây vào những ngày cuối năm, ông Khúc Vệ Quốc (Qu Weiguo), giáo sư Đại Học Phúc Đán, Thượng Hải, đã đăng một bài bình luận trên mạng xã hội Weibo. Ông viết rằng những người xả giận bằng cách “trả thù đời” cảm thấy họ không có cách nào khác để được lắng nghe. Vì vậy, theo ông Khúc, một phần của giải pháp là phải mở nhiều kênh công khai để người dân khiếu nại. Bài viết của ông Khúc nhanh chóng bị xóa. Chính quyền Trung Quốc vẫn tin rằng chỉ có thắt chặt kiểm soát mới giải quyết được vấn đề, chứ không phải nới lỏng.

 

Chính quyền tiếp tục “sàng lọc” và tìm ra các đối tượng đang chịu những tổn thất về tài chính hoặc tình cảm và đánh giá mức độ rủi ro gây rối trật tự công cộng của họ. Chính quyền tiếp tục triển khai lực lượng bán quân sự để dàn ra tại nhiều trường học cũng như các địa điểm công cộng.

 

Cảnh sát ở huyện Tùy (Sui, thuộc tỉnh Hồ Bắc) thậm chí đưa lực lượng quân bán quân sự được trang bị súng trường đến các trường học vào giờ học sinh đến và rời trường. Tại thành phố Phật Sơn ở Quảng Đông, người dân xôn xao về việc có bao nhiêu trường trung tiểu học và mẫu giáo đang đặt rào chắn bê tông và kim loại trước cổng, theo Wall Street Journal.

Chính quyền cũng tăng cường kiểm duyệt Internet để xóa các ý kiến bàn luận về những điểm yếu của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Đội quân kiểm duyệt Internet tăng cường xóa những bài “nhạy cảm” trái ngược với chính sách của ông Tập Cận Bình. Và đặc biệt chính quyền các cấp phải giấu nhẹm tất cả thống kê “tiêu cực” liên quan nền kinh tế. Gần như chẳng nhà nước nào có thể so với Trung Quốc về “kỹ năng” bóp méo sự thật.

 

Với dân chúng, sự thật họ đang thấy rõ nhất là tình hình bi đát đến mức hàng triệu người sống ở các thành phố lớn nói rằng Tết này họ sẽ không về quê, đơn giản không có tiền để về. Đó là một trong những sự thật hiếm hoi không cách gì có thể che giấu. [qd]