Muốn làm phim 'tử tế'
tại Việt Nam thì phải tháo 'chiếc vòng kim cô'?
Huyền Trân
BBC
News Tiếng Việt
30 tháng 5 năm 2023
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/crgkl7l8e57o
Giới
phê bình luôn nhắc đến các ví dụ về kiểm duyệt phim được xem là 'ấu trĩ' trong
nền điện ảnh Việt Nam.
Bộ phim 'Bao giờ cho đến tháng Mười' năm 1984 của
đạo diễn Đặng Nhật Minh bị kiểm duyệt với phân cảnh phiên chợ âm dương vì bị
cho là 'mê tín dị đoan', đến phim 'Xích lô' của đạo diễn
Trần Anh Hùng bị cấm chiếu vào năm 1995 vì "phản ánh xã hội đau thương, cảnh
bạo lực không phù hợp với hiện thực Việt Nam".
Năm 2019, khi nhà sản xuất phim 'Ròm' bị phạt 40
triệu đồng vì gửi phim đi thi Liên hoan phim Quốc tế Busan khi chưa được cấp
phép phổ biến đã tạo một làn sóng phản
đối mạnh mẽ từ giới hoạt động nghệ thuật.
Cơ chế kiểm duyệt phim ảnh ở Việt Nam hiện nay vẫn
còn xem đang 'nghiền nát' nền nghệ thuật thứ bảy, triệt tiêu quyền sáng tạo và
tự do biểu đạt khi tiêu chí không rõ ràng, cụ thể là từ Cục Điện ảnh.
Những tác phẩm nghệ thuật đích thực dường như đang bị các bộ phim giải
trí phù phiếm lấn lướt trong thị trường phim ảnh Việt Nam, đặc biệt nếu so sánh
doanh thu từ những phim công chiếu tại rạp.
Hồi tháng Hai, nhà văn Hạ Nguyên từng nhận
định về phim 'Nhà Bà nữ' do diễn viên Trấn Thành sản xuất trên Facebook
cá nhân.
Theo bà thì "không phải phim cháy vé nào cũng là phim tốt, ngược lại,
có khi nó còn là một bộ phim "độc hại". Nhà bà Nữ của Trấn Thành mùa
phim Tết năm nay là một điển hình."
Và tác giả sách 'Bèo không trôi ra biển' đánh giá "giữ phẩm chất nghệ
thuật của tác phẩm là sự giữ chân khán giả tử tế và hiệu quả nhất."
Hôm nay 30/05, BBC News
Tiếng Việt đã trao đổi với nhà phê
bình điện ảnh Lê Hồng Lâm từ Việt Nam về vấn đề kiểm duyệt phim
và thách thức mà các đạo diễn trẻ đang phải đối mặt khi muốn làm phim 'tử tế'.
Hai người
Việt nhận giải ở Cannes: Bên trong tổ kén chưa vàng
Đạo diễn
Trần Anh Hùng và Phạm Thiên Ân thắng giải tại Cannes 2023
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/e2f4/live/4f40be60-fecc-11ed-92cc-b3a9bf1f67e9.jpg
Đạo diễn người Pháp gốc Việt, Trần Anh Hùng đoạt giải
Đạo diễn xuất sắc nhất với phim 'La Passion de Dodin Bouffant' (The Pot Au Feu)
BBC: Đạo
diễn Trần Anh Hùng và đạo diễn Phạm Thiên Ân thắng hai giải danh giá với phim
mang chủ đề nghệ thuật nấu ăn của Pháp và đi tìm lẽ sống tại Liên hoan phim
Cannes 2023. Ông có bình luận gì về hai đạo diễn và hai tác phẩm này.
Nhà phê
bình Lê Hồng Lâm: Rất tiếc tôi chưa xem cả hai tác phẩm này để
có thể nhận định về chúng một cách chính xác nhất, nhưng qua những tiếp xúc,
trao đổi và xem các tác phẩm trước của họ, tôi nghĩ sự vinh danh dành cho họ với
hai giải thưởng quan trọng là kết quả xứng đáng cho một hành trình điện ảnh độc
nhất.
Điện ảnh của Trần Anh Hùng là điện ảnh của sự tinh túy, của cái đẹp nghệ
thuật nhìn từ giá trị cốt lõi của chúng, một kiểu điện ảnh mà ta thường thấy ở
những bậc thầy như Ozu (Nhật Bản), Martin Scorsese, Terrence Malick (Mỹ) hay Hầu
Hiếu Hiền (Đài Loan)…
Còn với Phạm Thiên Ân, tôi thích hành trình tự học, tự đào tạo và tự trải
nghiệm qua con đường riêng của mình. Bóng dáng của thứ điện ảnh hiện thực pha lẫn
với siêu thực đậm chất tâm linh trong phim của Ân thật hay, trả lời cho nhiều
câu hỏi mang tính siêu hình của chúng ta về con người, về thời cuộc và cao hơn
nữa là đức tin tôn giáo.
Ngoài sự đam mê, quyết liệt đi theo con đường riêng và niềm tin vào thẩm
mỹ điện ảnh của mình, tôi cũng thích sự dũng cảm đơn độc và tinh thần dấn thân
của họ. Và một lý do khác nữa là việc họ yêu tiếng mẹ đẻ và muốn chuyển tải vẻ
đẹp của văn hóa Việt Nam trong tác phẩm của mình.
.
BBC: Trả
lời phỏng vấn báo Thanh Niên vào năm 2021, đạo diễn Trần Anh Hùng từng trải
lòng về lý do 'ngại' về Việt Nam làm phim từ sau Mùa hè chiều thẳng đứng
(2000)."Làm phim ở Việt Nam là tôi căng thẳng hơn hẳn vì cứ phải tự kiểm
duyệt. Trong khi đó, với những dự án ở nước ngoài, quá trình sáng tạo được tự
do và có nhiều niềm vui hơn. Nó khuyến khích mình làm việc". Theo ông thì
vấn đề kiểm duyệt trong phim ảnh tại Việt Nam vẫn còn là một rào cản, hay tình
hình đã có cải thiện hơn trước?
Nhà phê
bình Lê Hồng Lâm: Tôi nghĩ không riêng Việt Nam, các đạo diễn ở Trung
Quốc hay Iran cũng phải chịu rất nhiều kiểm duyệt khắt khe của chính quyền,
nhưng họ vẫn có những tác phẩm lớn chinh phục được thế giới.
Vậy thì cuối cùng, với tôi quan trọng nhất vẫn là tài năng và bản lĩnh của
đạo diễn. Nếu họ có đủ tài và bản lĩnh, bằng cách nào đó, họ vẫn tỏa sáng bất
chấp sự kiểm duyệt ấu trĩ đi nữa.
Nói như vậy không có nghĩa là tôi không nói sự kiểm duyệt không ảnh hưởng
đến sáng tạo.
"Vòng kim cô" này khiến nhiều đạo diễn thui chột tài năng và
khiến điện ảnh Việt Nam luôn loay hoay ở giai đoạn quá độ. Điện ảnh Việt luôn
có tài năng, nhưng là các tài năng lẻ tẻ chứ chưa bao giờ có một thế hệ tài
năng thực sự, đủ để tạo nên một làn sóng mới.
Đó là quan sát của tôi sau hơn ba thập niên theo dõi điện ảnh Việt Nam và
thực hiện các khảo cứu về di sản điện ảnh trong quá khứ.
Phim Ròm vs. Xích
lô và những cái 'án treo' của điện ảnh Việt Nam
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/10d2/live/2bc43ad0-fecb-11ed-92cc-b3a9bf1f67e9.jpg
Đạo diễn Phạm Thiên Ân (thứ hai từ phải sang trái)
trong một buổi chọn diễn viên (casting) cho phim 'Bên trong vỏ kén vàng'
BBC:
Theo ông thì các đạo diễn, đặc biệt đạo diễn trẻ tuổi đang đối mặt với khó khăn
gì khi làm phim ở Việt Nam?
Nhà phê
bình Lê Hồng Lâm: Tôi nghĩ rất nhiều. Đó là một hành trình đơn độc,
mơ hồ và khắc nghiệt vì tỉ lệ thành công, thành danh rất thấp. 100 người theo
đuổi điện ảnh chắc chỉ có vài người thành công. Tôi đã từng nhìn thấy những đạo
diễn trẻ đầy đam mê điện ảnh rồi dần dần lụi tàn theo thời gian.
Khó khăn lớn nhất, mang tính phổ quát cho tất cả các đạo diễn trên thế giới
chứ không riêng tại Việt Nam: đây là một lĩnh vực nghệ thuật chịu sự đào thải
cao, trong khi sự công nhận rất ít.
Còn với đạo diễn trẻ Việt Nam thì khó khăn còn bủa vây hơn: sự kiểm duyệt,
tinh thần tự do trong sáng tạo và đặc biệt là kinh phí làm phim. Hầu hết họ đều
phải tự "bơi", tự tìm kiếm các nguồn vốn của các quỹ điện ảnh trên thế
giới và phải vật lộn rất nhiều năm để làm ra được tác phẩm đầu tay. Và tác phẩm
đầu tay ấy có thành công hay không lại là một chuyện khác.
.
BBC:
Trong sự nghiệp phê bình điện ảnh của mình, ông có thể chia sẻ tác phẩm điện ảnh
nào của Việt Nam mà ông đánh giá cao và mang sức sống theo thời gian? Và lý do
vì sao?
Nhà phê
bình Lê Hồng Lâm: Tôi yêu thích nhiều bộ phim Việt Nam của các đạo
diễn thế hệ trước, như Đặng Nhật Minh chẳng hạn.
Các bộ phim của ông như 'Bao giờ cho đến tháng Mười', 'Thương nhớ đồng
quê', 'Mùa ổi', với tôi là những kiệt tác có sức sống theo thời gian, vì chúng
biểu đạt tâm hồn và văn hóa của người Việt một cách sâu sắc nhất.
Sự trở về của các đạo diễn Việt Kiều cũng mang lại cho chúng ta nhiều bộ
phim nói tiếng Việt được ghi nhận ở các liên hoan phim hàng đầu trên thế giới,
như trilogy phim Việt Nam của đạo diễn Trần Anh Hùng, 'Ba mùa' của Tony Bùi,
'Mùa len trâu' của Nguyễn Võ Nghiêm Minh hay gần đây là 'Song Lang' của Leon
Le.
Tôi thích các bộ phim nói trên của các đạo diễn Việt Kiều vì chất hoài cổ
và cách nhìn văn hóa, con người Việt Nam"vừa từ bên ngoài, vừa từ bên
trong" nên có sự quyến rũ và lạ lẫm nhất định.
Hai người
Việt nhận giải ở Cannes: Bên trong tổ kén chưa vàng
Tranh cãi
Quan Kế Huy 'gốc Việt', 'gốc Hoa' hay 'gốc Á' nói lên điều gì?
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/8c1c/live/25bbdbe0-fece-11ed-b556-91db3e30a74f.jpg
Những đứa trẻ trong sương (Children of the Mist) là
bộ phim tài liệu nói về tập tục ‘bắt vợ’ của dân tộc H’Mong, do đạo diễn Hà Lệ
Diễm thực hiện
BBC:
Nói về thị trường phim ảnh Việt Nam hiện nay, nhiều người tranh cãi về thế nào
là làm phim 'tử tế', khi nhiều tác phẩm 'gom' được hàng trăm tỷ ở rạp nhưng lại
không thuyết phục về mặt nghệ thuật. Ông có ý kiến thế nào về vấn đề này và
theo ông, các phim nghệ thuật với triết lý sâu sắc liệu sẽ có chỗ đứng vững bền
trong nền điện ảnh ở Việt Nam?
Nhà phê
bình Lê Hồng Lâm: Tôi nghĩ đơn giản, đừng đòi hỏi một tác phẩm thương
mại phải mang tính nghệ thuật, tất nhiên như vậy không có nghĩa là chúng ta chấp
nhận sự ẩu tả trong làm phim.
Với phim thương mại, mục đích lớn nhất của đạo diễn là chinh phục thị hiếu
khán giả, chuyện này không hề đơn giản bởi mỗi năm điện ảnh Việt nam có hàng chục
bộ phim thất bại thê thảm tại phòng vé. Nên sự chiến thắng của một vài phim
thương mại Việt Nam với tôi rất quan trọng để vực dậy thị trường điện ảnh trong
nước.
Điện ảnh được xem là một ngành công nghiệp giải trí. Và muốn ngành công
nghiệp giải trí ấy thành công, chúng ta phải có những bộ phim đứng đầu phòng
vé, đồng thời có những tác phẩm nghệ thuật, độc lập chinh phục được các liên
hoan phim trên thế giới và giành các giải thưởng quan trọng.
Phim nghệ thuật Việt Nam nhìn chung vẫn chưa có chỗ đứng ở phòng vé,
nhưng tôi tin, đang có sự thay đổi tích cực qua một vài hiện tượng phòng vé gần
đây của 'Ròm', 'Đêm tối rực rỡ', 'Tro tàn rực rỡ' hay 'Những đứa trẻ trong
sương'…
Hai người
Việt nhận giải ở Cannes: Bên trong tổ kén chưa vàng
Quan Kế
Huy: Từ một ngôi sao nhí bị lãng quên đến anh hùng Oscar
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/3c10/live/e3de5c50-fec0-11ed-92cc-b3a9bf1f67e9.jpg
Nhà báo, nhà phê bình điện ảnh Lê Hồng Lâm
--------------
Ông Lê Hồng Lâm là nhà báo, nhà phê bình điện ảnh tại
Việt Nam. Ông là tác giả của các đầu sách nghiên cứu điện ảnh 'Xem chữ đọc
hình', 'Chơi cùng cấu trúc', 'Cánh chim trong gió', '101 bộ phim Việt Nam hay
nhất', 'Người tình không chân dung'...
=============
TIN LIÊN QUAN
Đạo diễn Trần Anh
Hùng và Phạm Thiên Ân thắng giải tại Cannes 2023
28 tháng 5 năm 2023
.
Hai người Việt nhận
giải ở Cannes: Bên trong tổ kén chưa vàng
29 tháng 5 năm 2023
.
Phim Ròm vs. Xích lô và những
cái 'án treo'
15 tháng 10 năm 2019
.
Việt Nam: Quản lý điện ảnh
cần có tầm nhìn khai phóng
24 tháng 10 năm 2021
.
Tranh cãi Quan Kế
Huy 'gốc Việt', 'gốc Hoa' hay 'gốc Á' nói lên điều gì?
15 tháng 3 năm 2023
.
Quan Kế Huy: Từ một
ngôi sao nhí bị lãng quên đến anh hùng Oscar
13 tháng 3 năm 2023
No comments:
Post a Comment