“Không
có ví dụ nào về cuộc xung đột này”
Bernhard Zand phỏng vấn Henry Kissinger -
Der
SPIEGEL
Đỗ Kim Thêm, dịch
21/07/2022
https://baotiengdan.com/2022/07/21/khong-co-vi-du-nao-ve-cuoc-xung-dot-nay/
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2022/07/1-24-696x465.png
Henry Kissinger. Nguồn: George Etheredge / DER SPIEGEL
SPIEGEL phỏng vấn Ngoại trưởng Mỹ huyền thoại về nỗi
ám ảnh và lệnh ngừng bắn của Putin.
Kissinger sinh ra ở Fürth năm 1923. Năm 1938, ông di cư cùng cha mẹ sang Hoa Kỳ và được Tổng thống Hoa
Kỳ Richard Nixon bổ nhiệm làm Ngoại trưởng vào năm 1973. Kissinger được
coi là một trong những chính khách có ảnh hưởng mạnh nhất thời hậu chiến. Trong
cuốn sách “Nghệ thuật lãnh đạo đất nước: Sáu bài học cho thế kỷ
21” mới xuất bản gần đây của C. Bertelsmann; 608
trang; giá 38 Euro), cho biết Kisinger xây dựng di sản của
mình theo học thuyết hiện thực.
***
SPIEGEL: Thưa ông Kissinger, khi ông chào đời,
Lenin vẫn còn sống. Ông được 29 tuổi khi Stalin qua đời, năm ông 39 tuổi thì
Nikita Khrushchev đặt tên lửa hạt nhân ở Cuba và năm ông 45 thì Leonid Brezhnev
đánh bại cuộc nổi dậy Mùa xuân Prague. Trong số những nhà cai trị ở điện
Kremlin này, người nào làm cho ông nhớ đến Vladimir Putin ?
Kissinger: Khrushchev
SPIEGEL: Tại sao?
Kissinger: Khrushchev, vì tất
cả liên hệ về sự công nhận. Khrushchev muốn xác nhận tầm quan trọng của đất nước
mình và được mời đến Mỹ. Đối với Khrushchev, mọi thứ đều xoay quanh sự bình đẳng.
Trong trường hợp của Putin, điều này thậm chí còn gay gắt hơn. Putin coi sự sụp
đổ vị thế của Nga ở châu Âu kể từ năm 1989 là một thảm họa chiến lược. Đây gần
như là một nỗi ám ảnh của Putin. Tôi không chia sẻ đánh giá rằng Putin muốn lấy
lại tất cả những gì Moscow đã mất kể từ năm 1989. Nhưng Putin không thể chịu đựng
được là gần như toàn bộ lãnh thổ giữa Berlin và biên giới Nga đã rơi vào tay của
khối NATO. Đối với Putin, điều đó đã khiến cho Ukraine trở thành một điểm tế nhị.
SPIEGEL: Khrushchev đã gây ra cuộc khủng hoảng tên lửa ở
Cuba, nhưng cuối cùng đã nhượng bộ. Liệu Putin có làm như vậy không?
Kissinger: Putin không bốc đồng
như Khrushchev. Putin tính toán hơn và bực bội kéo dài. Có lẽ sẽ dễ dàng hơn nếu
chúng ta phải đối phó với một nhà lãnh đạo khác của Nga trong cuộc khủng hoảng
này. Nhưng không chắc rằng việc chuyển đổi từ Putin sang người kế nhiệm sẽ diễn
ra trong suôn sẻ. Nga tự phát triển như thế nào, cuối cùng đó là một vấn đề của
Nga. Sau đó, các quốc gia phương Tây sẽ phải tuân theo điều này và kết quả quân
sự ở Ukraine.
SPIEGEL: Ông đã viết một cuốn sách mới, và chương đầu
tiên mô tả về Konrad Adenauer. Ông viết rằng chính sách của Adenauer
“dựa trên việc coi sự phân chia đất nước Đức là tạm thời”. Ông đã nghĩ đến ý
nghĩa này khi gần đây ông đưa ra đề xuất chấm dứt chiến tranh Ukraine bằng cách
Ukraine chấp nhận một sự phân chia tạm thời lãnh thổ của mình, phát triển một
phần của đất nước thành một quốc gia thân phương Tây, dân chủ, mạnh về kinh tế
và chờ đợi đến một ngày nào đó phần khác cùng tham gia?
Kissinger: Những gì tôi đã nói
là một điều khác: để kết thúc cuộc chiến này, đường phân chia tốt nhất là hiện
trạng, bao gồm khoảng 93% đất nước. Khôi phục hiện trạng này có nghĩa là sự xâm
lược đã không thành công. Do đó, đây là một câu hỏi về một lệnh ngừng bắn dọc
theo đường liên lạc của ngày 24 tháng 2. Lãnh thổ do Nga kiểm soát, khoảng
2,5% lãnh thổ Ukraine ở Donbass và bán đảo Crimea, sau đó sẽ là một phần của
các cuộc đàm phán tiếp theo.
SPIEGEL: Tuy nhiên, ông đã
nói thêm rằng, nếu cuộc chiến tiếp tục vượt ra ngoài đường liên lạc của ngày 24
tháng 2, nó “không còn là về tự do của Ukraine, mà là về một cuộc chiến mới chống
lại chính Nga”.
Kissinger: Tôi chưa bao giờ nói rằng,
Ukraine nên từ bỏ một phần lãnh thổ của mình.
SPIEGEL: Nhiều người Ukraine
đã hiểu khác đi. Dân biểu Quốc hội Oleksej Gontscharenko nói rằng, ông “vẫn
đang sống trong thế kỷ 20” và Ukraine sẽ không từ bỏ một tấc đất nào thuộc lãnh
thổ của mình.
Kissinger: Tổng thống Volodymyr
Zelenskyi không nói điều đó. Ngược lại. Chưa đầy hai tuần sau lời tuyên bố của
tôi, Zelenskyi đã nói trong một cuộc phỏng vấn với “Financial Times” rằng, việc
phục hồi hiện trạng sẽ là một chiến thắng vĩ đại. Và sau đó họ sẽ tiếp tục chiến
đấu bằng ngoại giao cho phần còn lại của lãnh thổ. Điều đó phù hợp với quan điểm
của tôi.
SPIEGEL: Trong phần giới thiệu cuốn sách mới, ông trích
dẫn lời của Winston Churchill: “Hãy nghiên cứu lịch sử. Lịch sử nắm giữ tất
cả các bí mật của nghệ thuật lãnh đạo đất nước”. Tiền lệ lịch sử nào ông coi là
bài học sâu xa nhất để hiểu và kết thúc cuộc chiến Ukraine?
Kissinger: Đó là một câu hỏi rất
hay mà tôi không có câu trả lời trực tiếp. Bởi vì ở một bình diện, cuộc xung đột
về Ukraine là một cuộc chiến về quân bình quyền lực, và trên bình diện khác, nó
có các yếu tố của một cuộc nội chiến. Do đó, nó kết hợp một cuộc xung đột cổ điển
của châu Âu với một cuộc xung đột hoàn toàn trong toàn cầu. Khi cuộc chiến này
kết thúc vào một ngày nào đó, câu hỏi sẽ được đặt ra là liệu Nga sẽ tìm thấy một
mối quan hệ chủ yếu với châu Âu – điều mà họ luôn mong muốn – hay trở thành một
tiền đồn của châu Á ở ngay biên giới với châu Âu. Không có ví dụ tốt đẹp về một
cuộc xung đột như vậy.
SPIEGEL: Chính ông và sáu nhân vật mà ông mô tả trong
cuốn sách của mình – ngoài Adenauer, còn có Charles de Gaulle, Richard Nixon,
Anwar el-Sadat, Lý Quang Diệu và Margaret Thatcher – đã định hình cho thế giới
mà chúng ta đang sống ngày nay. Đó không phải là một thế giới ổn định: ở châu
Âu, cuộc chiến Ukraine đang hoành hành, ở châu Á, một cuộc xung đột về Đài Loan
là đáng sợ, ở Trung Đông là một cuộc xung đột về chương trình hạt nhân của
Iran. Tại sao các chính trị gia nên làm theo các ví dụ trong cuốn sách của ông?
Kissinger: Tôi không nói rằng
các chính khách nên noi gương theo những nhân vật này là vì tính cách rất khác
biệt này. Nhưng tôi nghĩ rằng, người ta có thể học hỏi từ những vấn đề mà họ
đang giải quyết. Thế giới đang đầy rẫy những xung đột, đó không phải là chuyện
mới. Điều mới là, do toàn cầu hóa, chúng ta hiện đang đối phó lần đầu tiên với
xung đột thường trực của các khu vực khác nhau về văn hóa. Đối với một số xung
đột hiện tại, các ví dụ từ trong cuốn sách có thể hữu ích, đối với những người
khác thì không. Tôi không viết một cuốn sách dạy về nấu ăn về cho các mối quan
hệ quốc tế.
SPIEGEL: Ông có nghĩ rằng chính sách đối ngoại, chẳng hạn
như chính sách mà Tổng thống Hoa Kỳ Richard Nixon và ông theo đuổi, vẫn là hiệu
quả nhất – có nghĩa là, sự ổn định là quan trọng hơn việc tuân theo các điều
nên làm mang tính quy phạm, và các chính khách trong chính trị thích hợp hơn là
những người có viễn kiến?
Kissinger: Các chính khách và
những người có viễn kiến chỉ đơn giản là hai khuôn mẩu của các nhà lãnh đạo
khác nhau.
SPIEGEL: Ưu tiên của ông là hiển nhiên: Trong cuốn sách
của ông, ông đặt tên cho Theodore và Franklin D. Roosevelt, Kemal Ataturk và
Jawaharlal Nehru là “các chinh khách” và Echnaton, Jean d`Arc, Robespierre và
Lenin là “những người có viễn kiến”. Ông có nghĩ rằng nó vẫn là tất cả về việc
cân bằng trọng lượng của các sức lực?
Kissinger: Quân bình quyền lực
là điều kiện tiên quyết cho nhiều thứ, nhưng tự nó không phải là một mục đích.
Chỉ riêng sự cân bằng quyền lực không đảm bảo cho sự ổn định. Tuy nhiên, nếu
không có sự cân bằng, không có sự ổn định.
SPIEGEL: Trên giá sách phía sau lưng ông là tiểu sử của
Hoàng tử Metternich, đó là một nhân vật mà ông đã làm luận án tiến sĩ và được
coi là kiến trúc sư của trật tự hòa bình châu Âu hồi đầu thế kỷ 19. Các giai đoạn
của một vài thập kỷ ổn định tương đối như khi xưa hoặc sau Thế chiến II có phải
là điều tốt nhất mà chúng ta có thể thực sự hy vọng?
Kissinger: Không. Tôi tin rằng
trong cái nhìn này, hiện tại là duy nhất. Theo quan điểm của tôi, Thế chiến thứ
nhất đã chứng minh rằng, công nghệ hiện đại đang phát triển nhanh hơn khả năng
chế ngự kỷ thuật bằng chính trị của chúng ta. Trong thời đại của chúng ta,
không còn nghi ngờ gì về điều này. Vũ khí hạt nhân đã có mặt trên thế giới gần
80 năm và hàng ngàn tỷ đã được chi trả cho sự phát triển của chúng. Kể từ năm
1945, không ai dám sử dụng chúng, thậm chí không một lần chống lại các quốc gia
không có vũ khí hạt nhân. Tuy nhiên, ngày nay, vũ khí hạt nhân thậm chí còn
nguy hiểm hơn thông qua các phương tiện điều khiển binh pháp trong không gian mạng
và trí tuệ nhân tạo…
SPIEGEL: … bởi vì trong trường hợp xảy ra khủng hoảng, các
binh pháp không thể tiên đoán thuật toán kiểm soát?
Kissinger: Trong mọi trường hợp,
đối với nhà lãnh đạo chính trị, họ đã gặp các khó khăn cực kỳ để kiểm soát tình
trạng công nghệ của mình, trước tiên là trong trường hợp có chiến tranh. Đó là
lý do tại sao có một nghĩa vụ quan trọng đối với mọi thứ khác để ngăn chặn một
cuộc chiến, mà trong đó công nghệ cao như vậy có thể được mang ra sử dụng. Trên
tất cả, tất nhiên, một cuộc chiến giữa hai quốc gia công nghệ cao hàng đầu là
Trung Quốc và Mỹ. Một tình huống tương tự như vậy chưa bao giờ có trước đây, bởi
vì trong các cuộc chiến, người ta luôn có thể tưởng tượng được rằng, một trong
hai đối thủ ít nhất có thể tận dụng một số lợi thế của chiến thắng trước đối
phương.
SPIEGEL: Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden mô tả tình hình địa
chính trị hiện tại là một cuộc đấu tranh giữa nền dân chủ và chuyên chế. Chính
phủ liên bang mới cũng đã đặt cho mình mục tiêu của một chính sách đối ngoại “định
hướng theo giá trị” hơn. Ông đánh giá điều đó như thế nào?
Kissinger: Đối với một người với
lịch sử cá nhân tôi, sự ưu tiên dành cho nền dân chủ là vấn đề không cần phải
nói. Đối với tôi, nền dân chủ là hệ thống đáng để theo đuổi hơn. Nhưng nếu vấn
đề ưu tiên này được tuyên bố là mục tiêu chính trong các mối quan hệ quốc tế của
thế giới ngày nay, nó sẽ dẫn đến một sự thúc đẩy mang tính truyền giáo. Điều
này có thể dẫn đến một cuộc xung đột quân sự mới như trong Chiến tranh Ba mươi
năm. Đối với Trung Quốc, chính quyền Tổng thống Biden đã tuyên bố rằng, họ
không có ý định mang lại “sự thay đổi chế độ” ở đó. Vì vậy, Biden phải đối mặt
với một vấn đề mà tất cả các nhà lãnh đạo của các quốc gia lớn gặp phải. Thực sự
có những tình huống trong đó có nghĩa vụ tự vệ – và đó là cách châu Âu nhận thức
về cuộc xung đột Ukraine. Tuy nhiên, trong tình huống này, nghệ thuật
lãnh đạo nhà nước phải bao gồm ba điều cùng một lúc: ý nghĩa lịch sử của sự cân
bằng lực lượng, ý nghĩa mới của công nghệ cao và bảo tồn các giá trị thiết yếu
của nó. Thách thức này là mới.
SPIEGEL: Ông đánh giá như thế nào về lời tuyên bố của
Biden: “Tổng thống Putin không thể nắm quyền”?
Kissinger: Đó không phải là một
câu nói thông minh.
SPIEGEL: Một trong những giả định cơ bản của chủ thuyết
hiện thực chính trị cho là, hệ thống quốc tế cuối cùng là tình trạng vô chính
phủ và không có thẩm quyền đối với từng quốc gia riêng. Kinh nghiệm của ông có
xác nhận giả định này không?
Kissinger: Không. Nguyên tắc
chủ quyền, mà trong đó các mối quan hệ quốc tế đã được xây dựng đầu tiên ở châu
Âu và cuối cùng trên toàn thế giới, có hai hậu quả: một mặt, nó đã thiết lập một
khái niệm về tính hợp pháp trong luật pháp quốc tế. Tuy nhiên, mặt khác, nó
phân mảnh thế giới, bởi vì ở từng các quốc gia riêng, nguyên tắc chủ quyền của
chính mình được coi là tối thượng. Đây là một vấn đề nan giải, nó rất khó giải
quyết về mặt triết học, đặc biệt là vì từng khu vực riêng tuân theo các hệ thống
phân cấp giá trị rất khác nhau do sự dị biệt văn hóa.
SPIEGEL: Diễn biến của cuộc chiến Ukraine cho đến nay
có đẩy mạnh hay làm suy giảm mong muốn của giới lãnh đạo Trung Quốc trong việc
giải quyết vấn đề Đài Loan theo hướng có lợi cho mình không?
Kissinger: Không – cũng không.
Putin rõ ràng đã đánh giá thấp sự kháng cự đang gặp phải. Tuy nhiên, phía Trung
Quốc sẽ chỉ sử dụng toàn bộ sức mạnh chống lại Đài Loan, nếu họ kết luận rằng
không một giải pháp hòa bình cho cuộc xung đột này là khả thi. Tôi tin rằng họ
vẫn chưa đạt đến điểm này.
SPIEGEL: Nhưng nếu một ngày nào đó, Trung Quốc đi đến kết
luận này, cuộc xung đột này sẽ khác với cuộc xung đột ở Ukraine như thế nào?
Kissinger: Đó là một đặc thù
quân sự của cuộc xung đột Ukraine, hai đối thủ có vũ khí hạt nhân ở đó đang chiến
đấu trong một cuộc chiến tranh thông thường trên lãnh thổ của một quốc gia thứ
ba, tất nhiên có nhiều vũ khí của chúng ta. Mặt khác, một cuộc tấn công Đài
Loan, về mặt pháp lý, sẽ đẩy Trung Quốc và Hoa Kỳ vào một cuộc xung đột trực tiếp,
ngay từ đầu.
SPIEGEL: Đã 50 năm qua, từ khi Tổng thống Richard Nixon
và ông thực hiện một chuyến Hoa du lịch sử. Theo quan điểm ngày nay, đó là một
thành tựu hay sai lầm khi trì hoãn việc giải quyết cuộc xung đột Đài Loan vào
thời điểm đó?
Kissinger: Đó là một đường lối
duy nhất có thể để bắt đầu hợp tác với Trung Quốc. Ngược lại, điều này là cần
thiết để chấm dứt chiến tranh Việt Nam, để mở ra việc kết thúc Chiến tranh Lạnh
– và để đạt được sự phát triển hòa bình kéo dài trong ít nhất trong 25 năm. Việc
Trung Quốc trỗi dậy sẽ gây ra nhiều vấn đề, đó là điều không thể tránh. Nhưng đối
với Đài Loan, đó là một thành tựu khá lớn để giành lấy từ Mao Trạch Đông một sự
hoãn lại giải pháp cuối cùng cho cuộc xung đột này.
SPIEGEL: Trong nhiều thập kỷ, các chính trị gia đã tìm
lời khuyên của ông, các Tổng thống Mỹ, các Thủ tướng Đức từ Konrad Adenauer đến
Angela Merkel. Nhưng ông cũng bị chỉ trích, bao gồm cả hành động của chính quyền
Nixon ở Campuchia và Chile. Khi nhìn lại sự nghiệp chính trị của mình, ông đã
sai ở đâu?
Kissinger: Hiện nay, tôi sẽ
không tham gia vào một cuộc tranh luận về Campuchia và Chile, tôi đã viết về điều
đó một cách chi tiết trong hồi ký của tôi. Nhưng sự công bằng của báo chí đòi hỏi
chúng ta là phải chỉ ra rằng, tất cả những biến cố này có một bối cảnh nhất định.
Cuộc ném bom đầu tiên tại Campuchia diễn ra chỉ hơn một tháng sau khi Nixon nhậm
chức. Người Bắc Việt Nam đã phát động một cuộc tấn công ngay sau đó, với bốn sư
đoàn đóng quân ở Campuchia, rất gần Sài Gòn. Họ đã giết khoảng 1.000 người Mỹ.
Họ vượt qua biên giới vào ban đêm, tấn công và rút lui về Campuchia. Vì vậy, những
cuộc ném bom này không phải là hành động của một tổng thống, người muốn mở rộng
cuộc chiến, mà là của một tổng thống muốn kết thúc cuộc chiến. Đó là ý định của
Nixon ngay từ đầu, ông đã viết thư cho Hồ Chí Minh, nhà lãnh đạo Bắc Việt Nam,
trước khi nhậm chức.
Và việc lật đổ Tổng thống
Salvador Allende là kết quả của những diễn biến nội bộ ở Chile. Chúng ta không
may mắn khi ông nhậm chức vào năm 1970. Nhưng vào thời điểm ông bị lật đổ, tất
cả các đảng dân chủ trong quốc hội Chile đã xa lánh ông. Đó là những điều tạo
ra các điều kiện cho cuộc đảo chính quân sự. Các chính trị gia luôn phải đối mặt
với tình thế tiến thoái lưỡng nan khi phải cân nhắc lợi ích quốc gia trong những
tình huống mơ hồ. Sau đó, các nhà báo vô cùng thích thú khi chỉ ra những sai lầm
hoặc hậu quả của chúng. Không ai có thể đưa ra đòi hỏi là mình chưa bao giờ phạm
sai lầm. Nhưng để tiếp tục quay trở lại những điều đã xảy ra hơn 50 năm trước
mà không đặt bối cảnh vào bối cảnh là không công bằng.
SPIEGEL: Đồng ý. Và vì chúng ta nói về Trung Đông, cuộc
xâm lược Iraq của Mỹ có phải là một sai lầm?
Kissinger: Tôi đã không còn ở
trong chính phủ hơn 20 năm khi cuộc xâm lược bắt đầu. Tôi hiểu biện pháp này. Ấn
tượng của tôi là Tổng thống George W. Bush muốn cho thấy rằng, các chế độ hỗ trợ
cho các cuộc tấn công bằng khủng bố tạo ra sự bất ổn thường trực. Có nhiều lời
biện minh hợp lý và đạo đức cho quyết định loại bỏ Saddam ra khỏi chính quyền.
Nhưng muốn cai trị Iraq theo cách mà chúng ta đã cai trị nước Đức bị chiếm đóng
là một sai lầm về phân tích. Các tình huống là không thể so sánh được, và việc
chiếm đóng Iraq vượt quá khả năng của chúng ta.
SPIEGEL: Trước cuộc chiến Ukraine, đã có một cuộc thảo
luận về việc liệu Mỹ có nên tìm kiếm sự gần gũi với Nga để gây áp lực cho đối
thủ Trung Quốc hay không. Ngày nay, câu hỏi đặt ra đúng hơn là, khi đối mặt với
mối đe dọa của Nga, liệu Washington có nên giảm bớt căng thẳng với Bắc Kinh hay
không – như Nixon và ông đã làm cách đây 50 năm. Ông có nghĩ rằng, nước Mỹ đủ mạnh
để đối đầu với hai đối thủ lớn to lớn nhất cùng lúc?
Kissinger: Nếu điều đó có
nghĩa là mở rộng cuộc chiến ở Ukraine thành một cuộc chiến chống lại Nga và đồng
thời vẫn giữ thái độ thù địch với Trung Quốc, thì tôi nghĩ điều đó sẽ rất ư là
không khôn ngoan. Tôi ủng hộ những nỗ lực của khối NATO và Mỹ nhằm ngăn chặn sự
xâm lược của Nga và khôi phục Ukraine về các tầm vóc mà họ đã có trước chiến
tranh. Và tôi hiểu rằng, Ukraine đang đưa ra những yêu cầu vượt xa hơn thế. Vấn
đề này có thể được giải quyết trong khuôn khổ một nhãn quan rộng hơn về các mối
quan hệ quốc tế. Nhưng ngay cả khi điều này thành công, mối quan hệ tương lai của
Nga với châu Âu sau đó phải được làm rõ, tức là vấn đề liệu Nga sẽ vẫn là một
phần của lịch sử châu Âu hay liệu nó sẽ trở thành một đối thủ thường trực trong
liên minh với các vùng lãnh thổ hoàn toàn khác nhau. Đó sẽ là vấn đề chủ yếu.
Và điền này đúng, bất kể cho kết quả của cuộc chiến Ukraine là gì, những hậu quả
có thể xảy ra mà hiện nay tôi đã vạch ra nhiều lần – và chưa bao giờ nói rằng
Ukraine nên từ bỏ một phần lãnh thổ của mình.
SPIEGEL: Ông Kissinger,
chúng tôi cám ơn ông về buổi nói chuyện này.
________
Tác giả: Bernhard Zand sinh
năm 1967 tại Bad Ausse (Áo). Từ năm 1998, ông là Biên tập viên của SPIEGEL và đầu
năm nay là Thông tín viên tại New York.
----------------
Bài liên quan:
Điểm báo châu Âu: Đề xuất của Kissinger cho hoà đàm Nga –
Ukraine có hợp lý không?
Henry Kissinger: “Hiện nay chúng ta đang sống trong một kỷ
nguyên hoàn toàn mới”
No comments:
Post a Comment