“Diệm
thống nhất sao Già không thống nhất”
Dương Tự Lập
22/04/2022
https://baotiengdan.com/2022/04/22/diem-thong-nhat-sao-gia-khong-thong-nhat/
Loan đưa mẹ
cùng người phụ nữ nữa lên gia đình tôi chơi. Dù chưa gặp cô bao giờ nhưng qua
những lần Loan kể về mẹ đẻ của mình, tôi cũng phần nào hình dung, cảm nhận được
đôi chút sở thích, tính cách của cô.
Quê của cô
Dục, mẹ Loan, ở làng Mọc, hồi đó người ta quen gọi là Mọc Quan Nhân (phường
Nhân Chính, quận Thanh Xuân – Hà Nội). Sau ngày thống nhất năm 1975, cô Dục được
phân công vào làm việc ở Phân Viện của Bộ Thông tin – Văn hóa trong Nam. Lâu
lâu cô mới ra Hà Nội chơi, có lần cô tới thăm chúng tôi.
Sau khi
chào hỏi xã giao, cô nói: Nghe em Loan nói chuyện về cậu từ lâu, hôm nay ra Hà
Nội, có dịp lên thăm cho biết gia đình.
Cô quay
sang người cùng đi, giới thiệu: Đây là Mỵ Hằng, con nhà văn Vũ Trọng Phụng, chị
em sát vách nhà nhau từ thuở nhỏ. Khi chú Phụng mất cái Hằng này mới một tuổi,
còn tớ lúc ấy năm tuổi. Ngồi chuyện trò, cô chỉ xưng tớ với tôi, chứ không xưng
cô.
Cô Loan chỉ
tay lên giá sách, nơi có mấy cuốn Giông tố, Vỡ đê, Số đỏ, Kỹ nghệ lấy tây… rồi
nói: Dì Hằng nhìn sách của ông Phụng kìa…
Vẻ mặt chị
Mỵ Hằng cười tươi tắn, mắt sáng chớp chớp. Tôi phải nói ngay, rằng mấy cuốn đó
sau này nhà xuất bản Văn học được phép tái bản, bọn em mua góp thêm vào tủ sách
gia đình, chứ thời bố em họ cấm không cho in.
Chị Hằng
cũng xác nhận điều ấy. Còn cô Dục cứ xuýt xoa, chắc chắc lưỡi bảo, ông cụ mất
đi để lại cho các cậu một giá sách quý quá, trông cứ như thư viện thu nhỏ. Khi
nào nghỉ hưu, về lại làng Mọc cho phép tớ lên đây đọc sách nhé.
Tôi cười,
khoe với khách: Chú Viện sĩ Phan Cự Đệ, nhà bên B4 khu tập thể Kim Liên, có tới
hơn hai ngàn rưỡi cuốn sách mà vẫn thỉnh thoảng lên mượn sách của bố cháu để
tra cứu đấy cô.
Dù mới gặp,
nhưng mấy cô cháu có vẻ như rất hợp nhau đã lâu, ngồi hàn huyên bao chuyện đời,
cười ra nước mắt. Cô nghiêng đầu, nhíu mày nhìn lên giá sách rồi lẩm bẩm: Thơ
Nguyễn Bính, Cô hái mơ, Chân quê, Lỡ bước sang ngang…
Tôi nói với
cô: Mấy cuốn đó cũng là cuốn mới tái bản chứ trước đây bố cháu có cuốn thơ
“Hương cố nhân”, của bác Nguyễn Bính đề tặng năm 1964 đã bị mất hồi nhà cháu đi
sơ tán, bố cháu tiếc mãi. Lúc đó bố cháu gặp bác ấy ở nhà bác Hoàng Trung
Thông, số 70 Ngô Quyền, khi bác Bính ra Hà Nội chơi thăm bác Trúc Đường là một
soạn giả kịch, anh ruột bác Bính.
Cô Dục đứng
lên, rút cuốn thơ Nguyễn Bính, vừa lật giở xem, cô vừa nói, trong kia tớ cũng
chơi thân với cái Hồng Cầu, con gái đầu của ông Nguyễn Bính. Hồng Cầu nhỏ tuổi
nhưng với tớ như bạn vong niên, trông tớ thế mà có duyên chơi với con các ông
nhà thơ, nhà văn, nay lại được biết thêm cậu. Người như cậu chắc đã nghe chuyện
“Diệm thống nhất sao Già không thống nhất“, của ông Nguyễn Bính.
Dù đã nghe
từ khi còn ít tuổi, nhưng vì muốn kiểm chứng lại trí nhớ, mà cô là người chơi
thân với con gái đầu bác Nguyễn Bính, chắc câu chuyện sẽ chính xác hơn, nên tôi
hào hứng chờ cô. Cô kể:
Bà Lục Hà
(tức Nguyễn Hồng Châu) cũng là người Nghệ An, quê nhà cậu, vợ đầu của ông Nguyễn
Bính kể, năm 1954 ông Bính trở ra Bắc, hai người bặt tin nhau. Lúc ấy cái Hồng
Cầu mới hai, ba tuổi, ở lại với mẹ trong Nam. Một thời gian sau, khoảng năm
1959-1960 có mấy tờ báo trong Nam chuyền nhau đăng bài viết của một tay nhà báo
Sài Gòn trích câu đối hay câu nói gì đó: “Diệm thống nhất sao Già không thống
nhất”. Đề đích danh nhà thơ đất Bắc, Nguyễn Bính.
Ý tứ của
câu nói này rằng, ông Tổng thống Diệm (Ngô Đình Diệm) muốn Già tức già Hồ (Hồ
Chủ tịch) nên đồng ý thống nhất với nhau như hiệp định Genève, Thụy Sĩ, đã ký kết
năm 1954 phân chia rõ ràng hai quốc gia. Trong Nam là của người Nam, thuộc quyền
quyết định của Việt Nam Cộng hòa. Già Hồ cướp chính quyền, lập chính phủ Việt
Nam Dân chủ Cộng hòa ngoài Bắc, thì chỉ nên toàn quyền trên đất Bắc. Nếu đồng ý
thống nhất với nhau như thế sẽ không có chiến tranh. Mà cũng là tuân thủ theo
đúng văn bản hiệp định Genève. Nhưng Già Hồ nhà mình không chịu như vậy, dù phải
đổ nhiều xương máu, dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn…
Mãi 21 năm
sau khi miền Bắc thắng cuộc, Sài Gòn rơi vào tay Hà Nội, thì bà Lục Hà và con
gái Hồng Cầu mới có dịp ra đất Bắc tìm về quê, thăm mộ chồng, mộ cha ở Vụ Bản,
Nam Định. Tới lúc ấy, bà được biết ông Nguyễn Bính đã có gia đình riêng với người
phụ nữ khác. Là người độ lượng nên bà cũng rất cảm thông cho ông. Ở thăm quê chồng
thời gian ngắn ngủi nhưng bà thu thập được khá nhiều chuyện đời tư với bao nỗi
truân chuyên của người chồng tài hoa, đoản mệnh. Bà kể:
Vào năm
1956, Nhà máy Diêm Thống nhất được thành lập trên khu đất Đức Giang, Long Biên
– Hà Nội. Là nhà máy sản xuất quy mô đầu tiên xây dựng tại miền Bắc Xã hội chủ
nghĩa. Lúc đó một bao diêm xuất xưởng mua trong các cửa hàng Mậu dịch quốc
doanh giá chỉ có 2 xu. Cùng cửa hàng nhà nước quản lý nhưng mỗi nơi lại đề bán
với một giá khác nhau. Giá bán ngoài vỉa hè của các bà buôn thúng bán mẹt, của
dân phe, hay trong quán nước còn khác nữa, đắt gấp ba, bốn lần.
Ông Nguyễn
Bính là người hay uống rượu, lại rất nghiện thuốc lào, nên trong túi thường sẵn
có một, hai bao diêm, chứ hồi đó bật lửa là thứ xa xỉ phẩm mấy ai dám dùng. Mỗi
lần lên Nam Định hay rong ruổi ra Hà Nội, ông phải dừng chân ở các quán nước
cóc bên đường, ngồi rít điếu thuốc lào cho đỡ cơn thèm. Không phải trong túi
ông lúc nào cũng sẵn diêm mà không phải trong quán nào cũng có sẵn cái đèn dầu
nhỏ phục vụ khách. Xin lửa thì bất tiện vì có quán vui vẻ cho, nhưng cũng có
quán khó tính kiêng kỵ việc cho lửa, mất “đỏ”.
Chẳng phải
dư tiền để chốc chốc lại móc túi mua diêm. Tức mình, Nguyễn Bính viết một bài về
Nhà máy diêm Thống Nhất, có câu đó thật, nhưng không phải thế, mà nó đúng như
này: “Diêm thống nhất sao giá không thống nhất“. Chứ có tình ý gì đâu?
Chẳng hiểu thế nào mà tay phóng viên báo Sài Gòn láu lỉnh ấy vớ được rồi thêm bớt
dấu thành “Diệm thống nhất sao Già không thống nhất“.
Cũng không
biết vì sao bài báo vượt được biên giới vĩ tuyến 17 ra đất Bắc, gây phiền hà khổ
nạn cho ông nhà thơ Nguyễn Bính. Hàng tuần, ty công an tỉnh Hà Nam cho mời Nguyễn
Bính khốn khổ khốn nạn tới hoạnh họe rất bực bội, khó chịu. Dù bị tình nghi tội
phạm, nhưng trong lòng Nguyễn Bính lấy làm nể phục tay nhà báo Sài Gòn đó. Nghe
được chuyện này, tụi mình thương cho ông nhà thơ. Tội nghiệp ông Nguyễn Bính bị
ngờ oan mãi tới khi mất.
***
Từ sự
không chịu “thống nhất” riêng rẽ hai quốc gia Việt Nam Cộng Hòa và Việt Nam Dân
chủ Cộng hòa như hiệp định Genève, Thụy Sĩ, được ký kết tháng 4 năm 1954, mà
hai quốc gia đã hợp nhất làm một vào tháng 4 năm 1975, sau 21 năm dài cốt nhục
tương tàn, anh em cầm súng bắn giết lẫn nhau, Bắc – Nam hoang tan. Xương chất
cao hơn dãy núi Hoàng Liên Sơn, máu loang rộng hơn mặt biển Đông gào sóng, để
sau đó trở thành Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam.
Thời gian
thống nhất tới nay ngót nửa thế kỷ, nhưng quả thật lòng người Nam – Bắc lúc nào
cũng bất nhất chứ đừng nói tới hòa giải, hòa hợp. Cái giá của Già Hồ không chịu
thống nhất khi ấy, năm 1954, đổi lấy lòng dân của hai quốc gia hôm nay thống
thiết mãi mãi khôn nguôi.
Hết sức vô
tư, tôi kể lại chuyện này nghe được từ chính cô Dục, mẹ của Loan, nhân dịp 30
tháng 4, gắn liền với định mệnh thê lương của dân tộc Việt Nam ta. Nay cô Dục,
chị Mỵ Hằng cũng đã theo về với chú, với cha, là nhà văn trào phúng Vũ Trọng Phụng
khốn khó yêu thương. Loan thì đang lâm bệnh nặng, nằm liệt giường, chờ cái chết
đến với em từng ngày. Anh em đồng cảm chơi thân với nhau từ những năm đầu vào
làm việc cùng một công ty. Chắc tôi không kịp gặp lại Loan trước khi em vĩnh biệt
cõi đời theo gót chân mẹ, dì Mỵ Hằng.
Thế hệ cha
chú qua rồi, thế hệ tôi và Loan đang khép lại. Nghẹn ngào mượn lời thơ đớn đau
của Du Tử Lê, một kẻ trong muôn triệu kẻ khốn cùng phải bỏ nhà bỏ cửa, bỏ giang
sơn đất nước Việt Nam Cộng hòa, trốn chạy, tị nạn sau ngày 30 tháng 4 đen của
năm 1975 tang thương:
Khi tôi
chết hãy đem tôi ra biển
Đời lưu
vong không cả một ngôi mồ
Vùi đất
lạ thịt xương e khó rã
Hồn
không đi sao trở lại quê nhà.
_______
Vài hình ảnh:
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2022/04/1-15-419x420.png
Chân
dung cố nhà thơ Nguyễn Bính qua nét vẽ Trần Thế Vĩnh.
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2022/04/2-3.jpg
Bà Nguyễn
Lục Hà tại gia ở Sài Gòn, bên di ảnh của chồng, nhà thơ “Chân quê” Nguyễn Bính.
Nguồn: MTG
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2022/04/3-3-696x713.jpg
Cô Nguyễn
Bính Hồng Cầu, con gái nhà thơ Nguyễn Bính với người vợ đầu. Nguồn: Wikipedia.
-------------------------------------------
Cảm ơn
Dương Tự Lập về bài viết này,những thông tin đắt giá của ông,đã bổ xung thêm những
hiểu biết về nhà thơ lớn "Chân Quê" Nguyễn Bính (!)
Góp ý: Chỉ
ít chi tiết đời thường như thế cũng phác họa lên một nhà tù ngột ngạt của chế độ
độc tài Cộng sản cai trị. Vậy mà cũng vẫn không ít kẻ chưa mở mắt ra được. Con
chó sinh ra chỉ 3 ngày nó mở mắt rồi. Đau thật
Xin góp ý kiến với tác giả chi tiết: Ngày ký hiệp định Gèneve là 20.7 - 1954.
Chúc bạn Dương Tự Lập cống hiến thêm cho các thế hệ mai sau hiểu, biết thêm về
thời kỳ lịch sử đen tối Việt Nam và nó vẫn đang lê lết, thảm hại, điêu linh đến
tận ngày nay.
Trân trọng
Chuyện “Diệm
thống nhất sao Già không thống nhất“ hẳn chỉ là giai thoại.
Tôi đọc và cũng viết khá nhiều về Nguyễn Bính, cả trước lẫn sau 1975, nhưng
chưa gặp văn bản nào nhắc tới giai thoại này. Hơn nữa, ở miền Nam, ít có người
công khai gọi trỏng ông Ngô Đình Diệm là "Diệm" (trừ người MTGPMN, và
những người đấu tranh Phật giáo năm 1963 có khi gọi "Diệm Nhu"; cũng
không ai gọi ông Hồ Chí Minh là Già (trừ một số cán bộ tuyên truyền có khi gọi
là Già Hồ).
Thời ông Ngô Đình Diệm làm thủ tướng rồi tổng thống (1954-1955-1963), báo chí
miền nam phải nạp vổ (in nháp) để kiểm duyệt, xong, mới được nhận bản có đóng dấu
kiểm duyệt (đã bị bôi xóa tỉ mỉ) đem về chỉnh lại, rồi in. Thế mà lọt được bài
báo trong đó gọi trống không chữ "Diệm" cũng là lạ !
Cũng khá khen cho được Dương tác giả mượn giai thoại (nếu có) này để lồng vào
chuyện tủ sách của mình, thân phụ mình và chiến tranh nam bắc.
Còn về Du Tử Lê, ông ấy thuộc diện di tản, nghĩa là rời VN trước 30.4.1975.
https://vi.wikipedia.org/wiki/Du_T%E1%BB%AD_L%C3%AA
Người xưa
dạy ta : Biết thì thưa thốt, không biết dựa cột mà nghe. Chỉ có nói về Du Tử Lê
mà ông Uoc Nguyen cũng đã nói sai thì không biết ông đọc và viết khá nhiều về
Nguyễn Bính, cả trước lẫn sau năm 1975, như ông khoe ở chỗ nào. Thưa ông !!!
No comments:
Post a Comment