Dịch
Thuật (Văn Học) trong Bối Cảnh Toàn Cầu Hóa / Một Số Chiến Lược Diễn Dịch &
Những Hệ Hình Mới
Bùi
Vĩnh Phúc
Tustin Ranch, California VIII – 2013 (Bổ sung
& Nhuận sắc: IV – 2022)
http://www.viet-studies.net/BuiVinhPhuc_DichThuatToanCauHoa.pdf
Toàn cầu hóa đang là một câu chuyện sôi nổi của
toàn thế giới. Nó là một xu hướng tất yếu của phát triển và hợp tác, ảnh hưởng
đến tất cả mọi quốc gia và đời sống mọi con người trên trái đất. Nền công nghệ
truyền thông của thế giới càng tiến bộ thì nhịp độ và tiến độ toàn cầu hóa càng
được đẩy nhanh.
Trên bình diện xã hội, vấn đề dịch thuật nằm ở
giữa cơn sốt phát triển ấy, vì toàn cầu hóa giúp cho việc dịch thuật nói chung,
và các dịch thuật gia nói riêng, đứng ở vị trí trung gian, đóng vai trò của (những)
kẻ thương thảo cần thiết giữa các nền văn hóa trong việc tạo một sự hiểu biết rộng rãi và sâu sắc
hơn giữa những con người sống trong các nền văn hóa khác biệt. Trong bối cảnh
toàn cầu hóa, con người quan tâm sâu xa hơn nữa đến việc tìm hiểu những nền văn
hóa khác, đặc biệt thông qua vấn đề dịch thuật.
■ Về vấn đề "dịch"
Nhưng, trước hết, dịch là gì? Xét về mặt từ nguyên, trong tiếng Latin, gốc từ
translatio hay traduco, "dịch" có nghĩa là "đưa qua",
"dẫn qua" (to carry across, to lead across). Nói thế, người ta có thể
hiểu ngầm là có một "vực thẳm" ở giữa, và dịch thuật chính là chiếc cầu
để làm công việc đưa dẫn và nối kết ấy. Nói chung, nó là một tiến trình chuyển
dịch từ ngữ và ý nghĩa từ một ngôn ngữ này sang một ngôn ngữ khác, từ ngôn ngữ
gốc, ngôn ngữ nguồn sang ngôn ngữ đích. Cũng có thể nói, dịch là công việc mã
hóa cái ý nghĩa và dạng thức trong ngữ đích qua việc giải mã cái ý nghĩa và dạng
thức của ngữ nguồn. (1)
Có rất nhiều định nghĩa thế nào là "dịch".
Qua các định nghĩa, người ta thấy được các quan điểm về vấn đề "dịch"
rất khác nhau, từ đó, đưa đến những lý thuyết khác nhau trong lĩnh vực này. Một
trong những định nghĩa khá chi tiết và được chú ý nhiều là định nghĩa của Peter
Newmark, qua đó, ông cho rằng "dịch là một nghệ thuật , một nỗ lực thay thế
một thông điệp, một diễn ngôn của một văn bản hay ngôn bản trong một ngôn ngữ bằng
một thông điệp hay một diễn ngôn giống như vậy trong một văn bản hay ngôn bản của
một ngôn ngữ khác." Ông cũng nhìn chuyện dịch như một khoa học, một kỹ
năng, một nghệ thuật, và một vấn đề liên quan đến khiếu thẩm mỹ. Là một khoa học,
dịch bao gồm kiến thức và sự đánh giá những dữ kiện và cái ngôn ngữ được dùng để
miêu tả những dữ kiện ấy; là một nghệ thuật, dịch phân biệt cách viết hay với
cách viết dở trên những cấp độ của sự tân kỳ, mới lạ, của trực giác, và của sự
gây tạo cảm hứng; là một kỹ năng, dịch cho thấy khả năng chọn lựa một ngôn ngữ
thích đáng—nói chung, một cách sử dụng ngôn ngữ có thể chấp nhận được; và, cuối
cùng, trên phương diện khiếu thẩm mỹ, dịch (đặc biệt là dịch văn chương) bao gồm
việc dịch giả chọn lựa những từ ngữ hay cách diễn đạt theo sở thích, phong cách
và sự cảm thụ riêng của họ. Với tất cả những điều vừa nói, những bản dịch khác
biệt của cùng một văn bản có thể rất khác nhau. Chúng thể hiện phong cách, tài
năng và sự cảm thụ riêng của những dịch giả khác nhau.
No comments:
Post a Comment