Cụm
từ “đổi mới” bị lạm dụng quá mức
Nguyễn
Đình Cống
06/11/2021
https://baotiengdan.com/2021/11/06/cum-tu-doi-moi-bi-lam-dung-qua-muc/
Ngạn ngữ có câu: Xấu hay làm tốt, dốt hay nói
chữ. Trong câu này “chữ” dùng để chỉ các âm chữ Hán chưa được Việt hóa, chèn
vào câu nói hàng ngày. Đó là thời trước, khi mà dân ta đa số mù chữ, trong mỗi
làng chỉ có vài người học chữ Nho. Hiện nay người dốt lại thích “nói chữ” bằng
cách chèn vài tiếng Anh vào câu tiếng Việt.
Nói chữ chứng tỏ người ta biết nhiều, tại sao
lại bảo họ dốt. Đó là dốt tiếng mẹ đẻ. Phải chăng vì không tìm được một từ tiếng
Việt thích hợp để dùng mà phải mượn chữ Hán (trước đây) hoặc chữ Anh, chữ Pháp,
chữ Nga (ngày nay). Nhưng mắc phải tật “nói chữ” có lẽ chủ yếu không phải vì dốt
mà vì thói sĩ diện, thích phô trương, thể hiện ta đây. (Truyện Kiều: Ta đây nào
phải ai đâu mà rằng).
Trong thời gian gần đây, cụm từ “Đổi mới” được
dùng rất nhiều trong các văn kiện của Đảng. Nhiều đến độ lạm dụng quá mức, một
số chỗ dùng sai. Mà không thể tùy tiện nhận xét những người lạm dụng từ đổi mới
là dốt hoặc thích phô trương vì họ có bằng cấp, học hàm học vị và chức vụ rất
cao, họ vẫn tự nhận là thông minh, sáng suốt. Thế thì vì lẽ gì? Đoán là họ sợ.
Họ sợ gì? Sợ mang tiếng là không có “tính đảng”, không theo kịp xu thế của thời
đại.
Những người sính dùng cụm từ “đổi mới” biết rằng,
lãnh đạo Đảng CSVN rất tự hào về sự đổi mới. Trong một bài viết, bài nói có
dính đến chính trị, kinh tế, xã hội và các hoạt động liên quan đến Đảng mà chưa
dùng được từ “đổi mới” là còn thiếu “tính đảng”, là còn coi thường sự lãnh đạo
của Đảng.
Từ điển Bách khoa Việt Nam không có mục từ ‘đổi
mới’ trong khi có từ Đổi đất (trong rối nước), Đổi mới công nghệ, Đổi tiền
(trang 857, tập 1). Từ điển Tiếng Việt do Hoàng Phê chủ biên cho định nghĩa: Đổi
mới đg (hoặc d.): Thay đổi cho khác hẳn với trước, tiến bộ hơn, khắc phục tình
trạng lạc hậu, trì trệ và đáp ứng yêu cầu của sự phát triển.
Đổi mới là động từ (hoặc danh từ) có nghĩa chủ
yếu là “Khác hẳn với trước”. Nếu chỉ khác cục bộ, chút ít thì chỉ là cải tiến,
thay đổi, bổ sung chứ chưa phải là đổi mới.
Từ đổi mới được Đảng dùng nhiều từ ĐH VI
(1986) với ngụy biện đánh tráo khái niệm.
Việc xóa bỏ ngăn đường cấm chợ, xóa bỏ phần lớn
hợp tác xã nông nghiệp, cho phát triển kinh tế tư nhân thực chất là sửa sai,
quay lại cách làm cũ chứ đổi mới cái gì. Việc mở cửa cho các tập đoàn nước
ngoài vào đầu tư là bình thường chứ đổi mới ở đâu. Nhưng nhờ những việc đúng đắn
đó mà phát triển được phần nào nền kinh tế kiệt quệ, cứu được dân tộc khỏi suy
sụp vì đói kém. Người ta ngụy biện, cho đó là đổi mới, thế rồi người ta say sưa
với đổi mới, thần thánh hóa hai từ đổi mới.
Một ngôi nhà cũ, gọi là đổi mới sau khi phá
đi, xây lại bề thế hơn, hoặc ít nhất cũng được đại tu và bổ sung. Còn nếu chỉ
tiểu tu, sơn lại vài mặt tường hoặc thay vài cánh cửa mà vội gọi là đổi mới thì
đó là láo khoét. Một dây chuyền sản xuất được bổ sung vài máy mới thì chưa thể
nói là đổi mới công nghệ. Một đơn vị đang rệu rã, chỉ thay vài cán bộ, còn cơ bản
vẫn giữ nguyên thì không thể nói đã đổi mới tổ chức, một phương pháp làm việc,
nghiên cứu được sửa đổi hoặc bổ sung chút ít thì không thể nói là đổi mới
phương pháp.
Cụm từ “đổi mới” được dùng trong “đổi mới sáng
tạo” gây ra một cách hiểu tù mù. Phải chăng đây là cách suy nghĩ của một đầu óc
bệnh hoạn. Họ nghĩ rằng đổi mới là tuyệt vời, sáng tạo là đỉnh cao của trí tuệ,
thế thì ghép chúng lại chắc sẽ thành một thứ trên cả tuyệt vời, vượt xa sáng tạo.
Có ngờ đâu đó là một cách ghép của kẻ “dốt hay nói chữ”.
Sáng tạo, theo Từ điển của Hoàng Phê, là động
từ hoặc tính từ. Có thể ghép “đổi mới” với “sáng tạo” theo một số cách. Khi xem
hai từ cùng là động từ thì ghép đồng cấp, thêm liên từ và: “Đổi mới và sáng tạo”.
Viết “đổi mới sáng tạo” thì “đổi mới” là động
từ. Hỏi “đổi mới” cái gì? Trả lới: Sáng tạo. Như vậy, “sáng tạo” phải là một
danh từ, làm bổ ngữ trực tiếp. Nhưng “sáng tạo” không phải là danh từ. Nhưng
thôi, cứ tạm cho là bị nhầm. “Sáng tạo” có gì xấu, lạc hậu mà phải “đổi mới”.
Có thể dùng “sáng tạo” làm trạng ngữ cho “đổi
mới”, lúc đó cần phải biểu đạt là: Đổi mới một cách sáng tạo. Như thế tuy đúng
ngữ pháp nhưng thừa, vì trong bản chất của “đổi mới” đã có “sáng tạo”.
Cứ tưởng chỉ những người vì dốt, thích phô
trương hoặc sợ bị mang tiếng thiếu tính đảng mới cần dùng nhiều cụm từ “đổi mới”.
Không ngờ, một nơi như Hội đồng Lý luận trung ương mà cũng dùng cụm từ “đổi mới”
một cách quá thoải mái, thí dụ: Hội đồng Lý luận Trung ương cần đổi mới
hơn nữa nội dung và phương thức hoạt động để nâng cao chất lượng hiệu quả công
tác. (Phát biểu của ông Võ Văn Thưởng tại Hội đồng ngày 12/9/2021).
Không những “đổi mới” mà còn “đổi mới hơn nữa”,
thế mới ghê. Trời ơi! Hội đồng Lý luận mà “đổi mới” được nội dung thì không
khéo nhân dân được nhờ. Vì sao vây? Vì nội dung từ trước đến nay là kiên trì
Mác Lê. Đổi mới phải chăng là vứt bỏ nó. Còn nếu làm cho Mác Lê mạnh hơn lên
thì đó không phải là “đổi mới” mà kéo lùi. Thế thì dân tộc này, nhân dân này
còn chịu ngu tối dài dài. Và như vậy phải chăng người ta dùng cụm từ “đổi mới”
để lừa bịp?
No comments:
Post a Comment