NGOẠI
GIAO VACCINE VÀ CHÍNH SÁCH BIỂN ĐÔNG
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=324325072778976&id=108383691039783
Cả Mỹ, Anh, Nhật, Nga và TQ đều là những cường
quốc sớm kiểm soát được dịch Covid. Hiện tại các nước này không còn bị quá tải
y tế và chỉ còn các đợt bùng phát ở mức vừa và nhẹ. Chủ yếu là do khả năng miễn
dịch cộng đồng đến từ việc tiêm vaccine đại trà.
Đối với Việt Nam, dường như Mỹ và Nhật đã
nhanh chân hơn 2 đối tác truyền thống là TQ và Nga, để gây ảnh hưởng. Đặc biệt
là Nhật, tuy không phải là nước tự sáng chế vaccine nhưng Nhật đã nhanh chóng
viện trợ vaccine Astra Zenecca cho Việt Nam. Đến nay Nhật đã viện trợ cỡ 3 triệu
liều AZ cho Việt Nam trực tiếp, không qua Covax.
Mỹ cũng
nhanh chân viện trợ cho Việt Nam khoảng 6 triệu liều vaccine, thông qua cơ chế
Covax. Cho tới nay Mỹ là nhà tài trợ vaccine lớn nhất cho Việt Nam và có thể
nói họ là ân nhân của người Việt cùng với Nhật do thời điểm 2 nước này cung cấp vaccine đúng là lúc
Covid bùng phát ở Việt Nam. Lượng người chết vì Covid ở SG vừa qua chủ yếu là
do chưa kịp tiêm vaccine và hiện tại số ca chết giảm rất nhiều cũng chủ yếu vì
lượng vaccine đã kịp tiêm chứ không vì lý do giãn cách.
Tuy là nước chế tạo ra vaccine rất phổ biến ở
các nước nghèo là AZ, do dễ bảo quản với nhiệt độ của tủ lạnh thường, khác với
vaccine Mỹ phải bảo quản với độ lạnh âm mới được lâu, nhưng Anh lại không phải
là nhà tài trợ vaccine AZ cho Việt Nam mà lại là Nhật. Điều đó cho thấy tầm nhìn ngoại giao của Nhật
và Mỹ cũng như sức ảnh hưởng của Việt Nam đối với chính sách ngoại giao của Mỹ
và Nhật đối với Việt Nam. Hai nước này đều quan tâm nhiều đến tự do hàng hải ở
biển Đông, trong đó với Nhật thì chuyện này là sự ảnh hưởng sống còn. Nhật xưa
nay vẫn có chính sách ngoại giao mềm dẻo với Việt Nam để duy trì Việt Nam trong
vòng tay bất chấp sự khác biệt về mặt thể chế. Mỹ thì ngoại giao cứng rắn hơn với
Việt Nam do sự khác biệt thể chế và quá khứ chiến tranh. Vì thế, việc Nhật và Mỹ
sốt sắng với Việt Nam trong việc cung cấp vaccine không thuần tuý là vấn đề
nhân đạo mà chính là muốn gây ảnh hưởng.
Trong khi đó, TQ đã chậm chân hơn Mỹ và Nhật rất
nhiều trong việc gây ảnh hưởng vaccin tới Việt Nam. TQ chỉ thực sự giật mình
khi phó TT Mỹ Harris tới công du ĐNA và tới Việt Nam. Chính vì thế, đại sứ TQ tại
Việt Nam mới có 1 cuộc họp khẩn với TTg Việt Nam ngay trước thềm chuyến viếng
thăm. Đây là sự kiện chưa có tiền lệ đối với Việt Nam.
Bà Harris thăm Việt Nam với món quà là 1 triệu
liều vaccine chuyển ngay sau 24h, nâng số lượng vaccine tặng Việt Nam lên 6,2
triệu. Điều này càng khiến cho TQ giật mình với chính sách ngoại giao vaccine của
Mỹ. Nên ngay sau đó bộ trưởng NG TQ Vương Nghị đã sang Việt Nam và hứa tặng
thêm 3 triệu liều Vero Cell trong năm nay, nâng tổng số vaccine viện trợ cho Việt
Nam lên tới 5,7 triệu liều, vẫn kém Mỹ và vẫn phải chờ tới cuối năm.
Có thể thấy, vaccine TQ sang Việt Nam khá nhỏ
giọt. Việt Nam mới chỉ tiêm ồ ạt Vero Cell sau khi đã qua đỉnh dịch ở HCM và là
đợt tiêm vét trong khoảng 1 tuần trước thời hạn 15/9 ở HN. Tức là cho tới nay,
vai trò của vaccine TQ ở Việt Nam là rất thấp, thua xa vai trò của Nhật và Mỹ. Như vậy, trước mắt là TQ đang
thua 1-0 và có thể thấy ngoại giao vaccine đang gắn chặt với ngoại giao biển
Đông.
Sự khác biệt rất lớn nữa giữa chính sách ngoại
giao vaccine của Nhật và Mỹ so với TQ đó là Mỹ và Nhật không kèm yêu cầu cho Việt
Nam là phải tiêm cho người Mỹ và người Nhật ở Việt Nam. Trong khi đó, TQ lại có
yêu cầu ngay từ đợt viện trợ đầu tiên 500 ngàn liều là phải ưu tiên tiêm cho người
TQ, người làm việc với TQ và dân biên giới với TQ. Ban đầu, chúng ta tưởng
chính sách này là do Việt Nam nghĩ ra, có 1 số KOLs còn ca ngợi sự khôn khéo từ
chối sử dụng vaccine TQ của Việt Nam. Nhưng họ đã nhầm!
Ngược lại, chính sách của Mỹ là không được ưu
tiên người Mỹ tại Việt Nam được tiêm vaccine trước. Họ không muốn người Mỹ ở Việt
Nam trở thành nhóm ưu tiên và buộc người Mỹ cũng phải tuân thủ chính sách sở tại
cho dù Mỹ tài trợ vaccine nhiều nhất cho Việt Nam. Bạn mình là VK Mỹ ở SG và phải
tiêm AZ ở phường cũng khá muộn (chưa tiêm mũi 2)! Điều đó cho thấy tính nhân văn và công bằng trong
chính sách ngoại giao vaccine của Mỹ và Nhật, hoàn toàn khác với TQ, khiến
chúng ta phải nể trọng họ hơn.
Trong khi đó, nước Nga, đối tác chiến lược
truyền thống lâu đời của Việt Nam thì mới viện trợ 1000 (một ngàn) liều Sputnik
V cho Việt Nam, dù Nga là nước công bố vaccine Sputnik V đầu tiên trên thế giới
và gần đây Nga hứa sẽ cung cấp thêm 20 triệu liều cho tới cuối năm. Không rõ
khái niệm hỗ trợ này là viện trợ hay là mua, dự là mua! Ngoài ra, Việt Nam cũng
có nhà máy sản xuất Sputnik V tại Việt Nam vừa công bố sản xuất thành công lô đầu
tiên vào hôm qua và chờ phía Nga kiểm định chất lượng để tung ra thị trường. Tất
nhiên, muốn dùng vaccine thì phải trả tiền. Điều này cho thấy Nga không có mặn
mà gì với Việt Nam và chúng ta cũng thấy rằng Nga chẳng quan tâm đáng kể tới biển
Đông như 3 nước nói trên.
Ngoài các nước nói trên thì 1 số nước thuộc EU
và Úc cũng viện trợ vaccine cho Việt Nam. Nhưng mình đánh giá là chủ yếu mang
tính nhân đạo chứ không phải vì muốn gây ảnh hưởng. Đức là nước viện trợ nhiều
nhất trong nhóm kể trên với khoảng 2,5 triệu liều AZ, nhưng hình như chưa về tới
Việt Nam?
Về việc Việt Nam mua vaccine từ Mỹ và TQ. Mình
cho là không phải hoàn toàn do việc “lại quả” khiến Việt Nam phải mua hàng Tàu mà
cũng là chính sách đu dây quen thuộc của Việt Nam. Vì Việt Nam ký HĐ với
Pfizer mua 30 triệu liều thì cũng phải mua 20 triệu liều từ Sinopharm, để tránh
bị đàn anh coi là tham vàng bỏ ngãi! Nếu không khéo là anh em môi răng lẫn lộn
ngay vì song song với chiến dịch ngoại giao vaccine thì TQ cũng tập trận ngoài
biển Đông.
Ngoài các nguồn vacine từ các cường quốc. Việt
Nam còn dựa vào người anh em siêu thuỷ chung là Cuba. Trên lý thuyết là Cuba sẽ
viện trợ cho Việt Nam 150 ngàn liều Abdala và VN ký HĐ mua 10 triệu liều khác.
Nhưng Việt Nam lại cũng đem gạo tặng bạn. Chưa rõ giá tiền chỗ quà tặng đó
nhưng tạm coi số vaccine này là mua bán! Hơn nữa vaccine Abdala còn chưa được
WHO chấp thuận và Việt Nam mới chỉ phê duyệt khẩn cấp nhưng hãng CIGB không phải
bảo lãnh tạm ứng, bảo lãnh thực hiện hợp đồng; việc tranh chấp hợp đồng (nếu
có) được thực hiện theo luật pháp Cuba; y chang như Việt Nam ký HĐ với
Sinopharm! Anh em tin nhau là chính!
Như vậy, từ việc viện trợ vaccine của các cường
quốc, chúng ta có thể suy ra được tầm quan trọng của Việt Nam trong mắt mỗi nước
cũng như tâm địa của mỗi “người anh em”. Nói gì nói, Mỹ và Nhật vẫn ra dáng đàn
anh và cư xử văn minh hơn TQ.
Dương Quốc Chính
.
No comments:
Post a Comment