Miến
Điện: Tác động của cuộc đảo chính đối với đầu tư của Việt Nam
Thu Hằng
- RFI
Đăng
ngày: 19/07/2021 - 09:19
Việt Nam là nhà đầu tư lớn thứ
7 vào Miến Điện, với tổng đầu tư khoảng 2,2 tỉ đô la trong năm 2020. Trao đổi
thương mại năm 2019 đạt 943 triệu đô la. Tuy nhiên, Việt Nam, cũng như những
nhà đầu tư khác trong ASEAN, đang bị bế tắc từ sau cuộc đảo chính của tập đoàn
quân sự Miến Điện : không thể phản ứng vì vi phạm nguyên tắc “không can
thiệp chuyện nội bộ nước thành viên”, nhưng lại rối bời vì cần bảo vệ đầu
tư ở Miến Điện.
Người biểu tình Miến Điện phản đối cuộc đảo chính của tập đoàn quân sự tại
Rangoon, Miến Điện, ngày 23/04/2021. AP
Trong phiên họp đặc biệt
về Miến Điện của Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc ngày 18/06/2021, đại sứ Việt
Nam Đặng Đình Quý nhắc lại lời kêu gọi “các bên liên quan ở Miến Điện
chấm dứt ngay lập tức tình trạng bạo lực” và nhấn mạnh rằng “thường
dân Miến Điện phải được bảo vệ khỏi nguy cơ một cuộc nội chiến”. Để ủng hộ
lập trường này, Việt Nam, cùng với 118 nước khác, đã bỏ phiếu ủng hộ nghị quyết
cấm vận vũ khí đối với Miến Điện.
Dù không mang tính ràng
buộc nhưng đây là nghị quyết lên án mạnh mẽ nhất về tình hình Miến Điện của cộng
đồng quốc tế kể từ khi xảy ra đảo chính ngày 01/02 khiến ít nhất 860 thường dân
thiệt mạng, khoảng 120.000 người phải bỏ nhà ra đi do tình trạng bạo lực. Theo
thẩm định của Cao Ủy Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc, trong năm 2021 sẽ có thêm ít nhất
230.000 người Miến Điện phải tị nạn và gần một nửa dân số nước này sẽ rơi vào cảnh
nghèo đói. Viễn cảnh sẽ còn bi đát hơn do dịch Covid-19 bắt đầu hoành hành ở Miến
Điện trong thời gian gần đây.
Khủng hoảng ở Miến Điện
tác động đến đầu tư, cũng như các doanh nghiệp Việt Nam như thế nào ? Ông Rémi Nguyễn, nhà
nghiên cứu cộng sự của Viện Nghiên cứu Đông Nam Á đương đại (IRASEC) của Pháp tại
Bangkok, trả lời một số câu hỏi của RFI Tiếng Việt qua thư điện tử ngày
08/07/2021.
*****
RFI : Tình hình hiện
nay ở Miến Điện có buộc các doanh nghiệp Việt Nam phải ngừng hoặc hạn chế hoạt
động không ? Họ đánh giá thế nào về thực tế ở Miến Điện ?
Rémi Nguyễn : Những sự kiện chính trị và tình hình dịch tễ không loại trừ bất kỳ
doanh nghiệp trong nước và nước ngoài nào. Tất cả đang phải đối mặt với những
thách thức kinh tế và tài chính rất lớn. Những doanh nghiệp từng kinh qua những
thời điểm đặc biệt như này phần nào đó đã đoán trước được cuộc khủng hoảng
nhưng họ không hình dung ra được hậu quả lại nghiêm trọng đến như vậy.
Những doanh nghiệp Việt
Nam mới đến hoạt động ở Miến Điện, thì quả thực rất khó đối phó với tình
hình ngày càng xấu đi như vậy. Từ tháng 03/2020, cuộc khủng hoảng chính trị và
dịch tễ, rồi phong trào bất tuân dân sự, khủng hoảng ngân hàng và những khó
khăn trong hoạt động xuất-nhập khẩu đã khiến 3/4 doanh nghiệp Việt Nam phải
đóng cửa. Tuy nhiên, dù các nhà lãnh đạo doanh nghiệp đã rời khỏi Miến Điện
nhưng điều này không có nghĩa là những công ty đó đã bị ngừng hoạt động về mặt
pháp lý.
Ba doanh nghiệp Việt Nam
lớn nhất ở Miến Điện là ngân hàng BIDV, Hoàng Anh Gia Lai (HAGL) và Mytel. Công
dân Việt Nam sống tại Miến Điện phần lớn là từ những công ty này. Trong lĩnh vực
xây dựng, các doanh nghiệp Việt Nam đã phải dừng các dự án đầu tư khi vừa
mới trúng thầu.
*
RFI : Tập đoàn
quân sự buộc công chức quay trở lại làm việc. Liệu các doanh nghiệp nước ngoài,
trong đó có Việt Nam, có bị gây sức ép phần nào không ?
Rémi Nguyễn : Hội đồng Hành chính Quốc gia đã thông qua nhiều lệnh thiết quân
luật trong hai ngày 14-15/03/2021 chuyển quyền hành pháp và tư pháp cho Bộ Chỉ
Huy Rangoon để thi hành thiết quân luật ở nhiều khu vực của thành phố như
Hlaing Thayar hay Bắc Okkalapa. Đây là những khu vực tập trung rất nhiều nhà
máy và nhà kho. Ở những vùng này thường xuyên mất an ninh và nhân viên vô cùng
phân vân đi làm hay không. Trên thực tế, toàn thành phố Rangoon và những vùng
khác đều không thoát khỏi các cuộc xung đột. Ngoài ra, tập đoàn quân sự chủ yếu
gây sức ép đối với công chức và các ngân hàng để họ hoạt động trở lại.
Phần lớn các doanh nghiệp
Việt Nam đã rời khỏi Miến Điện khi thấy tình hình chính trị và kinh tế như vậy.
Như tôi nói ở trên, ngân hàng BIDV, HAGL và Mytel vẫn hoạt động ở Miến Điện.
BIDV là ngân hàng công thuộc Nhà nước Việt Nam. HAGL là công ty hoạt động trong
lĩnh vực xây dựng và phát triển bất động sản thuộc tập đoàn Thaco Group.
Còn Mytel là một công ty
do hai tập đoàn Viettel của Việt Nam và Myanmar Economic Corporation nằm trong
tay quân đội, cùng nắm giữ. Vì thế, khó có thể biết được liệu nội bộ những công
ty này có bị gây sức ép không. Tuy nhiên, Mytel có lẽ sẽ chịu nhiều ràng buộc
hơn sau khi thiết quân luật số 4/2021 sửa đổi luật bảo vệ quyền riêng tư và an
ninh của công dân và thiết quân luật số 7/2021 sửa đổi luật liên quan đến giao
dịch điện tử có từ tháng 02/ 2021.
*
RFI : Những công
ty này bảo vệ nhân viên như thế nào ?
Rémi Nguyễn : Những công ty Việt Nam lớn nhất đã dễ dàng sơ tán nhân viên hơn.
Nói chung, đại sứ quán Việt Nam tại Miến Điện đã triển khai nhiều biện pháp để
bảo vệ các công ty và công dân Việt Nam. Ví dụ về mặt cảnh báo, đại sứ quán Việt
Nam đã thông tin cho họ về các cuộc biểu tình, các phong trào xã hội và
các biện pháp phòng ngừa Covid-19. Họ cũng yêu cầu chính quyền địa phương và
Nhà nước bảo vệ người Việt và người Việt phải trung lập về các vấn đề chính trị,
xã hội ở Miến Điện.
*
RFI : Liệu ông có
phỏng ước được số thiệt hại của những công ty này ?
Rémi Nguyễn : Tại Miến Điện, rất khó để có được những dữ liệu tài chính của các
công ty và càng khó thẩm định hơn những mất mát tài chính mà các công ty Việt
Nam phải chịu.
*
RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn nhà nghiên cứu Rémi
Nguyễn, Viện Nghiên cứu Đông Nam Á đương đại (IRASEC) tại Bangkok.
*****
Mytel trước nguy cơ tẩy chay trong nước và trừng phạt
quốc tế
Mytel và dự
án phát triển trung tâm thương mại lớn đầu tiên của Miến Điện HAGL Myanmar
Centre tại Rangoon của Hoàng Anh Gia Lai, là hai trong số những dự án đầu
tư rất lớn của Việt Nam tại Miến Điện.
Tập đoàn Liên doanh viễn
thông Mytel là kết quả hợp tác của Tổng Công ty viễn thông Viettel, thuộc
bộ Quốc Phòng Việt Nam, với Myanmar Economic Corporation (MEC) do tập
đoàn quân sự quản lý, trong đó Viettel sở hữu 49% Mytel, phần còn lại thuộc về
Star High (một công ty con của MEC) và tập đoàn Myanmar National Telecom
Holding.
Theo trang Le Courrier du
Vietnam, Mytel trở thành nhà cung cấp dịch vụ di động thứ 4 ở Miến Điện từ ngày
12/01/2017 (cùng với MPT của Miến Điện, Ooredoo của Qatar và Telenor của Na Uy
vừa bán lại cho tập đoàn M1 Group của Liban), sau khi được cấp giấy phép đầu tư
vào cuối năm 2016. Có vốn 1,5 tỉ đô la, Mytel cũng là dự án ở nước ngoài đầu
tiên của Viettel về quy mô tài chính.
Từ tháng 06/2018 khi đi
vào hoạt động, số thuê bao của Mytel liên tục tăng và hiện trở thành nhà cung cấp
mạng điện thoại di động lớn thứ hai ở Miến Điện : từ 1 triệu thuê bao chỉ trong
10 ngày đầu tiên lên thành 4,3 triệu vào cuối tháng 06/2019 (chiếm 7% thị phần
Miến Điện, theo dữ liệu của GSMA Intelligence) và 10 triệu đến cuối năm 2020.
Tuy nhiên, Mytel cũng trở
thành đối tượng bị tẩy chay ở Miến Điện vì hợp tác với tập đoàn quân sự vốn
không được người dân ủng hộ. Ngày 20/12/2020, tổ chức đấu tranh Justice For
Mynamar (Công lý cho Miến Điện, JFM) công bố báo cáo điều tra dài 161 trang
liên quan đến “mạng lưới liên kết và tham nhũng” quanh tập
đoàn truyền thông Mytel.
Yadanar Maung, người phát ngôn
của Công lý cho Miến Điện, được trang thông tin độc
lập Myanmar Now trích dẫn ngày 21/12/2020, cáo buộc :
“Mytel và Viettel giúp đỡ và cổ
vũ cho những tội ác chiến tranh và tội ác chống nhân loại mà quân đội Miến Điện
vi phạm. Quân đội giết người, cưỡng hiếp, tra tấn, phá nhà cửa hàng loạt và buộc
các dân tộc thiểu số và thiểu số tôn giáo phải bỏ trốn. Những tội ác này đã xảy
ra nhờ vào những nguồn thu ngoài ngân sách của Mytel và những doanh nghiệp khác
của quân đội, cũng như việc họ được hưởng công nghệ và đào tạo từ Mytel,
Viettel và những công ty liên doanh khác”.
Vì những lý do đó, tổ chức
Công lý cho Miến Điện kêu gọi : “Nếu quý vị có một thẻ sim Mytel, hãy phá nó đi ! Nếu quý
vị định mua một thẻ sim Mytel, thì đừng làm thế !” Đến tháng
05/2021, “người ta cũng thấy là ngày càng có nhiều người đổi nhà cung cấp
dịch vụ điện thoại và bỏ mạng Mytel, do quân đội quản lý”, theo ông Mike
Farmaner, chủ tịch tổ chức phi chính phủ Burma Campaign UK (trụ sở tại Luân
Đôn), khi trả lời phỏng vấn đài truyền hình Pháp France 24 ngày 07/05.
Ngoài Mytel, người dân Miến
Điện còn tẩy chay hàng hóa của tập đoàn quân sự. Ông Mike Farmaner cho biết
: “Từ khi xảy ra đảo chính, khối lượng bán ra của nhiều mặt hàng do các
tập đoàn của quân đội sản xuất đã giảm rõ rệt. Từ trước tới giờ, khó có thể bỏ
qua Myanmar Bear thì hiện giờ chẳng ai uống nữa. Thuốc lá Ruby cũng thế”.
Chính người dân Miến Điện
là những người đầu tiên kêu gọi các doanh nghiệp nước ngoài ngừng hợp tác với tập
đoàn quân sự vì theo họ, cần cắt nguồn thu nhập của giới tướng lĩnh để chấm dứt
tình trạng trấn áp đẫm máu. Dù theo ông Mike Farmaner, có thể những biện pháp
đó không tác động mạnh mẽ đến nguồn thu của tập đoàn quân sự nhưng mang ý nghĩa
tâm lý rất lớn cho người biểu tình.
Từ ngày 25/03, bắt đầu là
Mỹ và Anh áp lệnh trừng phạt đối với nhiều lãnh đạo quân đội và hai tập đoàn do
quân đội Miến Điện kiểm soát : Myanmar Economic Holdings Public Company (MEHL)
và Mynamar Economic Corporation Ltd (MEC). Đến ngày 19/04, Liên Hiệp Châu Âu
cũng thông báo trừng phạt hai tập đoàn này, trong khi MEC chính là cổ đông cùng
với Viettel trong Mytel.
Những doanh nghiệp đầu
tiên rút khỏi Miến Điện là những doanh nghiệp châu Á và cũng là những nhà đầu
tư lớn nhất vào Miến Điện. Không lên án cuộc đảo chính như nhiều nước phương
Tây, các nước châu Á, trong đó có Việt Nam cũng như ASEAN, kêu gọi tìm giải
pháp đàm phán giữa các bên liên quan. Bỏ phiếu thông qua nghị quyết cấm bán vũ
khí cho tập đoàn quân sự Miến Điện trong phiên họp của Đại Hội Đồng Liên Hiệp
Quốc có lẽ là biện pháp “mạnh tay” nhất của những nước này. Họ
không thể làm mất lòng tập đoàn quân sự vì mọi đầu tư tại Miến Điện đều liên
quan đến lực lượng này.
***
CÁC NỘI DUNG LIÊN QUAN
Việt
Nam muốn Miến Điện ổn định để bảo vệ đầu tư
VIỆT
NAM - MIẾN ĐIỆN - VIỄN THÔNG
Miến
Điện chọn Viettel làm nhà cung cấp dịch vụ viễn thông
Một
ngân hàng Việt Nam đầu tư vào Miến Điện
No comments:
Post a Comment