Jackhammer
Nguyễn
15/07/2021
https://baotiengdan.com/2021/07/15/cuba-va-viet-nam-khac-nhau-xa/
Thấy gì qua việc đưa tin của báo chí nhà nước
Việt Nam về cuộc biểu tình của hàng ngàn người Cuba, hôm Chủ Nhật 11/7/2021?
Thứ nhất, họ không nhất loạt đưa tin. Thứ hai,
họ đưa tin chỉ có một nửa. Họ nói, người Cuba thiếu thuốc men thực phẩm, làm ăn
không được vì bị cách ly chống dịch, nên biểu tình. Dù họ đưa con số hàng ngàn
người biểu tình như các tờ báo phương Tây, nhưng họ không nói hàng ngàn người
biểu tình đó đòi thay đổi chế độ.
Chúng ta cũng không lạ về thói quen đưa tin của
tuyên giáo CSVN, thường chỉ có một nửa, việc họ không nhất loạt đưa tin, không
kiểm duyệt nội dung “hàng ngàn người”, chứng tỏ hai điều: Thứ nhất là họ bất ngờ,
tuyên giáo không kịp đưa “chủ trương chung” mà việc đưa tin hay không, đưa như
thế nào, là do quyết định của người tổng biên tập địa phương.
Thứ hai là giới báo chí nhà nước không thấy có
gì gắn bó ý thức hệ nữa với Cuba, họ cảm nhận chuyện xảy ra giống như ở Miến Điện
hay bất cứ quốc gia nào khác, chỉ có cái tên Cuba làm cho họ hơi băn khoăn,
nhưng chỉ chút xíu thôi.
Việt Nam và Cuba khác nhau, đã khác nhau và
đang khác nhau. Vị trí vô tình giống nhau của hai quốc gia này trong chiến
tranh lạnh, cộng với lối tuyên truyền “hữu nghị mượt mà” kiểu “đồng chí canh
gác cho nhau” (Nguyễn Minh Triết), làm cho ta cứ nghĩ là họ giống nhau.
Nhưng họ khác nhau nhiều lắm. Đảng Cộng sản
Cuba lên cầm quyền xuất phát từ một phong trào cánh tả châu Mỹ Latin, để giải
quyết những vấn đề xã hội. Trong khi đảng Cộng sản Việt Nam lên cầm quyền xuất
phát từ phong trào giải thực (decolonization), giành độc lập dân tộc.
Sự khác nhau căn bản này làm cho tính ý thức hệ
Marxism ở Cuba cao hơn Việt Nam rất nhiều. Ngoài ra, sự trái ngược về sắc tộc
cũng làm cho hai xứ này khác nhau một trời một vực.
Nhiều cây bút đưa ra hình ảnh Fidel Castro phất
cờ Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam ở Quảng Trị năm 1972 để nói rằng, Cuba
Cộng sản và Việt Nam Cộng sản gần nhau lắm. Điều này không đúng, hình ảnh đó chẳng
qua là “cao trào” của quốc tế cộng sản, nghĩ rằng mình đang chiến thắng.
Điều thú vị mà ít ai để ý là sự nổi tiếng của
Che Guevara, nhân vật cách mạng cộng sản Cuba. Ông này được thanh niên miền Nam
Việt Nam trước 1975 biết đến nhiều hơn thanh niên miền Bắc. Lý do có thể nằm ở
chỗ Che là nhân vật thất sủng ở Cuba, hình ảnh “làm loạn” của ông ta có thể gây
ra những cảm nhận không hay ở thanh niên miền Bắc Việt Nam đang cần một kỷ luật
cao trong chiến tranh?! Ngay cả hiện nay, người Việt nếu muốn biết về Che
Guevara thì phải tìm trong các văn liệu Anh, Pháp, Đức, Tây Ban Nha, nhiều hơn
là tiếng Việt.
Tôi có quen biết một số người Việt từng đi du
học ở nước Cuba Cộng sản, theo họ thì cuộc sống xã hội Cộng sản Cuba phóng
khoáng hơn xã hội Cộng sản Việt Nam trước cải cách năm 1986.
Nhưng ngược lại, tính cách Á Đông của Việt
Nam, cộng với tính ý thức hệ kém hơn, làm cho đảng Cộng sản Việt Nam chấp nhận
cải cách kinh tế sớm hơn và rộng hơn Cuba.
Điều ít người để ý là, mặc dù có hỗn danh “người
miền Bắc có lý luận” nhưng ông Nguyễn Phú Trọng, đảng trưởng đảng Cộng sản Việt
Nam là người thực tế hơn nhiều so với các đồng chí Cuba của ông. Trong dịp thăm
Cuba năm 2018, ông Trọng đã khuyên các đồng sự Cuba hãy chấp nhận
kinh tế thị trường.
Chi tiết này cũng ít được người Việt chú ý đến,
là do kiểu đưa tin đậm tính tuyên giáo “đồng chí mượt mà” của báo chí nhà nước
Việt Nam, làm mờ đi điểm chính.
Tình trạng cải cách của Cuba hiện nay chỉ mới
đạt đến mức cách đây 30 năm ở Việt Nam, thời mà các cửa hiệu chỉ bán hàng để lấy
đô la Mỹ.
Phân tích của báo chí Mỹ cho thấy rằng, mặc dù
Cuba có bị ảnh hưởng bởi lệnh cấm vận của Mỹ, nhưng tình trạng khó khăn của họ
phần lớn là do chính họ, không chịu cải cách kinh tế. Dĩ nhiên chuyện đại dịch
Covid-19 làm cho ngành du lịch Cuba, xương sống của nền kinh tế hiện nay, bị
phá sản, cũng góp phần vào việc gia tăng sự bực bội của dân chúng, nhưng lý do
cải cách trì trệ là nguyên nhân lớn hơn.
Ngược lại, ở Việt Nam, dù cải cách không toàn
vẹn nhưng ít nhất nó làm cho đa số dân chúng Việt Nam có được một cuộc sống tốt
hơn trước đó. Nó như một cái van xả, không bị dồn nén như người dân Cuba.
Nhớ lại thời điểm năm 1995, thời kỳ trước khi
Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm vận Việt Nam, lệnh này thật sự không có hiệu quả nữa đối với
Hà Nội, khi các quốc gia châu Á xung quanh phớt lờ chuyện cấm vận của Mỹ, làm
ăn với Việt Nam, cả những đồng minh Tây Âu thân cận với Mỹ.
Đối với Cuba, các quốc gia cánh tả Nam Mỹ cũng
bất chấp lệnh cấm vận, cựu “mẫu quốc” Tây Ban Nha cũng bất chấp, nhưng vấn đề nằm
ở chỗ, đảng Cộng sản Cuba không muốn cải cách.
Nhưng sự khác nhau rõ ràng đó vẫn làm cho hai
quốc gia toàn trị này có những tương đồng là sự mong manh, tạo nên những rủi ro
đổ vỡ một cách bất ngờ, khi có một sự cộng hưởng nhiều yếu tố.
Nếu ở Cuba là sự trì trệ kinh tế, cộng với cấm
vận và đại dịch, thì ở Việt Nam sự cộng hưởng vẫn có thể xảy ra, chẳng hạn như,
sự dồn nén mà người dân phải chịu đựng qua việc điều hành yếu kém của chính quyền
trong chuyện chống dịch, cộng với sự bực bội về nạn tham nhũng tràn lan, cùng với
những bất công trong giải quyết các vụ việc đất đai kiểu Đồng Tâm, hay những vụ
án khuất tất kiểu Hồ Duy Hải, Trần Đức Đô… có thể thổi bùng lên những ngọn lửa
bất ngờ.
No comments:
Post a Comment