Trân Văn
(Thiên Hạ Luận)
06/04/2020
Bốn ngày sau khi phát hành Chỉ thị 16 (ra lệnh áp dụng
ngay lập tức một số biện pháp để ngăn ngừa COVID-19 lây lan mạnh hơn), Văn
phòng Chính phủ Việt Nam phải soạn - gửi một công văn theo kiểu hỏa tốc cho tất
cả các bộ, ngành, chính quyền các địa phương để giúp các cơ quan công quyền từ
trung ương đến địa phương hiểu đúng và hành xử nhất quán về “cách ly xã hội”
(1)…
***
“Cách ly xã hội” theo Chỉ thị 16 đã tạo ra nhiều
tình huống “dở khóc, dở cười” và Nguyễn Thông đã dẫn một số tình huống để
góp ý với chính phủ: Chẳng ai ngờ “cách ly xã hội” lại được thực thi
theo kiểu “ông chằng, bà chuộc”. Có nơi cho phép đi lại khi cần, có nơi cấm hẳn
– “nội bất xuất, ngoại bất nhập”, kiểm soát gắt gao còn quá thời “ngăn sông, cấm
chợ” hoặc thời phải thực hiện “chiến tranh du kích”.
Trước tình trạng mỗi nơi thực thi “cách ly xã hội” một…
kiểu, TP.HCM, Hải Phòng cấm xe từ các nơi vào. Thành phố Hạ Long (Quảng
Ninh) dựng chiến lũy, đào chiến hào, chăng dây thép gai, chỉ còn thiếu bắn hạ
những người vượt ranh… Nguyễn Thông nhận xét, đó là hệ quả do
cách hiểu bị vênh, trình độ của cán bộ các địa phương có hạn và cả do lệnh của
chính phủ lửng lơ, ỡm ờ, kiểu như muốn hiểu sao thì hiểu.
Giống như nhiều người, Nguyễn Thông ủng hộ
chính phủ dập tắt dịch nhưng Facebooker này lưu ý: Dịch là “cơ hội trời
cho” để chính phủ và các thành viên chính phủ chứng tỏ khả năng của mình. Ai
hay, ai dở, ai tốt, ai xấu, ai tích cực, ai lười biếng… đều phát lộ. Những người
như ông Phúc, ông Đam đang được dân chúng gửi gắm hi vọng. Tuy nhiên, “thần
thiêng nhờ bộ hạ” – bộ hạ là những kẻ thân tín dưới trướng chứ không phải… hạ bộ
- song đám tham mưu về chủ trương, đường lối, đám soạn thảo văn bản của các vị
“thần” quá dở, làm các vị “thần” mất thiêng. Nguyễn Thông thú thật: Tôi
nghĩ mãi chả hiểu “cách ly xã hội” là thứ cách ly gì, cách ly như thế nào cho
phải phép?
Nguyễn
Thông thắc mắc: Tại sao không ra lệnh “giãn cách
xã hội” - tạo ra khoảng cách giữa người với người, cộng đồng này với cộng đồng
khác, hạn chế đi lại, hạn chế tiếp xúc để hạn chế lây lan – cho dễ tỏ tường. Nếu
dễ hiểu thì sẽ không có những chuyện như VietNamNet tường thuật, một người ở Hà
Đông (Hà Nội) đưa vợ về nhà cha mẹ ở Hải An (Hải Phòng) bị chốt kiểm soát phòng
chống dịch COVID-19 chặn đường, yêu cầu quay lại vì Hải Phòng đang thực hiện chủ
trương không cho xe ô tô từ vùng dịch vào (2)...
Do “cách ly xã hội” được thực hiện thiếu nhất quán,
Đào Tuấn lưu ý, cho dù hiệu lực của lệnh “cách ly xã hội” vẫn còn kéo dài đến
15 tháng 4 nhưng bạn vẫn có thể đi từ Hà Nội tới các nơi khác. Tuấn
nhấn mạnh, Chỉ thị 16 không cấm công dân đi lại. Bằng chứng là buổi chiều,
Hà Nội thông báo lập 26 chốt “không cho người trong thành phố ra ngoài và người
ngoài vào trong, trừ các xe chở hàng tiêu dùng thiết yếu, xe chở bệnh nhân” thì
đến tối đã phải hủy lệnh này (3).
Đào
Tuấn nói thêm: Hãy thông cảm cho Hà Nội. Ngay cả
cấp sở như Sở Giao thông – Vận tải còn chẳng hiểu “đầu cua tai nheo” về “cách
ly xã hội” thì chúng mình cũng thế thôi. Tuy nhiên cũng Tuấn, lập tức
an ủi: Điều đó không phải do mình ngu vì chắc gì ông dấu đè chữ ký đã
hiểu đó là gì! Đào Tuấn cảnh báo: Đó là lý do dù không
bị cấm đi lại nhưng đi rồi có đến được không, đến rồi có về lại được không thì…
không biết vì mỗi nơi áp dụng “cách ly xã hội” một kiểu, theo phong cách “mình
thích thì mình làm thôi”.
Trước những thắc mắc, đang “cách ly xã hội” ra đường
có bị bắt, bị phạt không? Dựa vào Chỉ thị 16, Tuấn cho rằng: Không!
Tuy Chỉ thị 16 đưa ra một yêu cầu làm nhiều người rụng rời vì “cách ly xã hội”
nhưng thật ra, theo giải thích của Thủ tường thì chỉ “thuyết phục, vận động
nhân dân tự giác chấp hành”. Đã là vận động, thuyết phục thì không có tính cưỡng
chế. “Cách ly xã hội” tạo điều kiện cho mọi người ở nhà xem phim, hát karaoke
nhưng cần lưu ý vừa vừa thôi, nhất là đừng làm thơ. Hàng xóm đang rất stress.
***
Cũng từ thực trạng áp dụng “cách ly xã hội” theo đủ
kiểu và gây rối loạn cả sinh hoạt xã hội lẫn nhân tâm vốn đang hết sức lo âu,
căng thẳng, Tâm Chánh lưu ý: Không nên xem thường não trạng
chính trị rào đường “cách ly xã hội”. Đó có thể là một dịch khác gieo rắc virus
“coi thường pháp quyền”. Dịch khiến việc nước chỉ còn là nhiệm vụ chính trị của
kẻ cầm quyền. Người dân đánh mất ý thức công dân để cuộc sống của mình chỉ còn
là cuộc sống thần dân, chỉ còn mỗi trách nhiệm tuân thủ chỉ đạo (4).
Theo Tâm Chánh: Chống dịch như chống
giặc nhưng chống dịch hay chống giặc vẫn phải được tiến hành trong khuôn khổ luật
pháp. Không thể để chính quyền một xã, một huyện, thậm chí là cấp tỉnh tự tiện
áp dụng tình trạng khẩn cấp, xé bỏ hiến pháp, hạn chế quyền cơ bản, đương nhiên
của dân chúng. Ngay cả với Thủ tướng, chỉ bằng một chỉ thị khiến xã hội không
còn đi lại, trao đổi dịch vụ... cũng là điều cả xã hội phải cân nhắc.
Tâm
Chánh cho rằng: Muốn huy động không gian tự nhiên
của nhân dân để thực hiện nhiệm vụ chính trị bảo đảm sinh tồn của dân tộc, việc
huy động đó phải được xác lập bằng qui trình hợp hiến, hợp pháp và phải đặt
trong cơ chế giám sát hữu hiệu của nhân dân. Áp dụng “cách ly xã hội” có thể là
biện pháp cấp thiết, nhất định phải tiến hành song tiến hành cần chặt chẽ, chu
đáo trên cơ sở tôn trọng quyền của nhân dân. Khi Thủ tướng quyết định áp dụng một
biện pháp như vậy, Quốc hội, các đoàn thể chính trị, các tổ chức xã hội,… phải
được huy động để thực thi vai trò giám sát, bảo đảm ngay trong hoàn cảnh cấp
bách cũng không có hành vi nào xâm phạm quyền của nhân dân.
***
Tuy chiều 3 tháng 4, ông Nguyễn Xuân Phúc, Thủ tướng
Việt Nam, công khai trách nhiều địa phương hiểu không đúng về “cách ly xã hội”
nhưng Nguyễn Thông vẫn than Trời! Nguyễn Thông nhận định: Đừng
trách những địa phương này nọ hiểu sai lệnh của chính phủ. Trước khi trách người,
hãy tự trách mình. Nội dung của lệnh lằng nhằng, thiếu rõ ràng, mỗi nơi một kiểu
thì lỗi trước hết thuộc về
chính phủ, thuộc về đám soạn thảo văn bản, chứ không phải đám thực thi lệnh.
Nguyễn
Thông tin rằng, lúc này, chính phủ e dè, cân nhắc
cẩn thận khi ban bố bất ký quyết định nào bởi nó liên quan tới cả trăm triệu
người. Có thể chính phủ ngại dùng “phong tỏa” vì nghe ghê gớm quá, nghiêm trọng
quá nhưng xin nhớ, vẫn có thể ban hành lệnh phong tỏa hạn chế. Phong tỏa không
có nghĩa ngăn cách hoàn toàn với bên ngoài. Chưa đến mức phong tỏa cả nước
nhưng có thể phong tỏa từng khu vực, từng vùng nhất là những tâm dịch như từng
làm với xã Sơn Lôi (Vĩnh Phúc) và cấp dưới sẽ dễ thực thi hơn. Cứ ỡm ờ “cách ly
xã hội” thì chả biết thế nào mà lần!
Nguyễn Thông nhắc chuyện hồi xưa khi còn đi học, được
học về Hamlet của Shakespeare. Thầy giáo bảo rằng, Hamlet là một anh
chàng buồn cười, trước khi quyết định bất kỳ chuyện gì cũng đều lẩm bẩm “To be
or not to be” (tồn tại hay không tồn tại). Thói quen ấy hay ở chỗ rất thận trọng
trước khi hành động nhưng lại dở vì cứ loay hoay tính toán thiệt hơn, không chỉ
bỏ qua cơ hội thành công mà còn rất khó thực hiện.
Thông nhớ tới Hamlet vì chính phủ xứ này nhang nhác có chất của anh chàng Hamlet.
Tâm
Chánh thì đề nghị: Cải chính việc sử dụng khái niệm
“cách ly xã hội” và tuyệt đối không sử dụng lối diễn đạt nôm na đại khái cho một
biện pháp chính trị có yêu cầu cưỡng chế cấp thiết và ở mức độ rất cao như thế,
bởi bất kỳ kiểu diễn đạt nào cũng ẩn chứa hiểm họa phá vỡ trật tự luật pháp,
phá vỡ tính thống nhất liền lạc của thị trường, tạo điều kiện để âm binh vốn
còn núp phía sau, lẫn bên trong bộ máy cai trị hiện hữu kiếm chác, tác oai, tác
quái.
Theo Chánh, trong phòng, chống COVID-19,
chính phủ Việt Nam đã sớm tránh được vết xe đổ - thiếu minh bạch - như Trung Quốc…
Việc điều hành phòng, chống dịch ở thủ đô một cách nhất quán, chống nói dối,…
Đó là cơ sở để xã hội đặt niềm tin vào khả năng kiểm soát tình hình của chính
phủ. Tuy nhiên sự cố lây nhiễm ở một bệnh viện tầm vóc quốc gia, thậm chí có dấu
hiệu viên chức quản lý bệnh viện có ý che giấu dịch bệnh là một thực tế khác
cho thấy, chớ quá ngây thơ, cả tin vào ý chí minh bạch, công khai.
Tâm Chánh tin rằng, người làm quan chỉ thành
thực khi sau ót nóng rãy nhiệt lượng giám sát của xã hội. Minh bạch, công khai
chỉ có thể là nền tảng đạo đức công vụ khi quyền lực chính trị có cơ chế kiểm
soát hữu hiệu. Từ việc triển khai kê khai thu nhập, đến chuyện ông
quan chuyên lý luận nhiễm dịch, hay chuyện ngay cả các thầy thuốc cũng toan che
giấu dịch bệnh ở đơn vị đầu ngành của mình,… có thể xác tín, xã hội chúng ta
còn ở mức khởi đầu, rất thấp so với chuẩn mực minh bạch.
***
Dù muốn hay không thì rõ ràng, những diễn biến liên
quan tới thực thi Chỉ thị 16, cũng giống như một đoàn tàu đang
có rất nhiều… đầu tàu, đúng như Thủ tướng Việt Nam từng khuyến khích nhiều
ngành, nhiều địa phương. Bởi mỗi đầu tàu có thể, thậm chí có quyền tự lựa chọn
hướng chuyển động, thành ra khi hữu sự như cần thực thi “cách ly xã hội”, cả
đoàn tàu trật bánh ở nhiều đoạn… đường ray!
-------------------------
Chú thích
No comments:
Post a Comment