Henry A. Kissinger - Wall
Street Journal
Phạm
T. Sơn dịch
Posted on 08/04/2020
Nước Mỹ phải bảo vệ công dân tránh khỏi bệnh tật đồng
thời ngay lập tức lên kế hoạch cho một kỷ nguyên mới.
Bầu không khí kỳ dị của đại dịch Covid-19 khiến tôi
nhớ lại cảm giác khi còn là anh lính trẻ trong Sư đoàn bộ binh 84 trong Trận
Ardennes (Thế chiến II). Giờ đây, cũng như khi đó là cuối năm 1944, có một cảm
giác nguy hiểm mơ hồ, không nhắm vào bất kỳ ai cụ thể, mà hoàn toàn ngẫu nhiên
và mang tính tàn phá vô cùng. Nhưng có sự khác biệt lớn giữa thời điểm xa xôi
đó và thời gian này của chúng ta. Nước Mỹ khi đó, đương đầu với hiểm nguy, có một
mục đích quốc gia tối thượng. Giờ đây, trong một đất nước bị chia rẽ, cần có một
chính phủ hiệu quả và có tầm nhìn xa để có thể vượt qua những trở ngại lớn chưa
từng có trên phạm vi toàn cầu. Duy trì niềm tin của công chúng là điều tối quan
trọng đối với đoàn kết xã hội, đối với mối quan hệ của các xã hội với nhau, và
đối với hòa bình và ổn định quốc tế.
Các quốc gia cố kết và phát triển dựa trên niềm tin
rằng thể chế của họ có thể thấy trước tai họa, kiềm chế tác động của nó và khôi
phục sự ổn định. Khi đại dịch Covid-19 kết thúc, thể chế của nhiều quốc gia sẽ
bị coi là đã thất bại. Nhận xét này có khách quan công bằng hay không không
liên quan. Thực tế là thế giới sẽ không bao giờ còn như cũ sau dịch Covid-19. Nếu
lúc này tranh cãi về quá khứ thì chỉ khiến việc thực hiện những gì cần phải làm
càng khó khăn hơn.
Dịch Covid-19 đã tấn công với quy mô và sự tàn bạo
chưa từng thấy. Nó lây lan theo cấp số nhân: Các ca nhiễm ở Mỹ cứ năm ngày lại
tăng gấp đôi. Khi những dòng này đang được viết, thế giới vẫn chưa có cách chữa
trị. Vật tư y tế không đủ để đối phó với làn sóng ngày càng tăng các ca nhiễm.
Các khu hồi sức tích cực đang trên bờ vực bị quá tải. Xét nghiệm không kịp để
xác định mức độ lây nhiễm, chứ chưa nói đến việc đảo ngược sự lây lan. Vắc-xin
chữa trị có khi phải từ 12 đến 18 tháng nữa mới có.
Chính quyền Mỹ đã triển khai một cách đáng tin cậy để
tránh một thảm họa ngay lập tức. Thử thách cao nhất sẽ là liệu sự lây lan của
virus có thể bị kiềm chế và sau đó đảo ngược theo cách thức và ở quy mô có thể
duy trì niềm tin của công chúng vào khả năng tự kiểm soát của người Mỹ hay
không. Nỗ lực trong khủng hoảng, dù lớn và cấp thiết đến như thế nào, cũng
không được cao hơn nhiệm vụ cấp bách là bắt đầu công cuộc “thời kỳ quá độ” lên
trật tự mới sau dịch Covid-19.
Các nhà lãnh đạo đang đối phó với cuộc khủng hoảng
chủ yếu trên cơ sở quốc gia, nhưng những tác động làm tan rã xã hội của virus
không có biên giới. Dù cuộc tấn công vào sức khỏe con người sẽ chỉ là tạm thời
(hy vọng vậy), nhưng biến động chính trị và kinh tế mà nó mang lại có thể kéo
dài qua nhiều thế hệ. Không một đất nước nào, kể cả Mỹ, trong nỗ lực chỉ thuần
túy mang tính quốc nội có thể vượt qua virus. Những nỗ lực nhằm đối phó với
tính cấp thiết của thời điểm này cần phải kết hợp với tầm nhìn và chương trình
hợp tác trên toàn cầu. Nếu chúng ta không thể đồng thời làm cả hai việc, chúng
ta sẽ phải đối mặt với điều tồi tệ nhất của từng việc đó.
Trên cơ sở rút ra các bài học từ việc hình thành và
triển khai Kế hoạch Marshall và Dự án Manhattan, nước Mỹ phải thực thi một nỗ lực
lớn trên ba lĩnh vực. Đầu tiên, nâng cao khả năng phục hồi toàn cầu đối với bệnh
truyền nhiễm. Những chiến thắng của khoa học y tế như vắc-xin bại liệt và loại
trừ bệnh đậu mùa, hay sự kỳ diệu về kỹ thuật thống kê mới nổi của chẩn đoán y học
thông qua trí thông minh nhân tạo, đã đưa chúng ta vào một sự tự mãn nguy hiểm.
Chúng ta cần phát triển các kỹ thuật và công nghệ mới để kiểm soát lây nhiễm và
tiêm phòng vắc-xin trên lượng lớn dân số. Các thành phố, quốc gia và khu vực phải
luôn chuẩn bị để bảo vệ người dân khỏi đại dịch thông qua việc dự trữ, lập kế
hoạch hợp tác và khám phá vượt qua các giới hạn về khoa học.
Thứ hai, nỗ lực hàn gắn vết thương cho nền kinh tế
thế giới. Các nhà lãnh đạo toàn cầu đã học được những bài học quan trọng từ cuộc
khủng hoảng tài chính năm 2008. Cuộc khủng hoảng kinh tế hiện nay phức tạp hơn
nhiều: Sự co lại của nền kinh tế gây ra bởi dịch Covid-19, ở tốc độ và quy mô
toàn cầu, là “vô tiền khoáng hậu”. Và các biện pháp y tế công cộng cần thiết
như giãn cách xã hội, đóng cửa trường học và doanh nghiệp đang góp phần vào nỗi
đau kinh tế này. Các chương trình cứu trợ cần tìm cách cải thiện những tác động
bởi sự hỗn loạn sắp tới gây ra đối với nhóm dân số dễ bị tổn thương nhất trên
thế giới.
Thứ ba, bảo vệ các nguyên tắc của trật tự thế giới tự
do. Cơ sở nền tảng của chính phủ hiện đại là một thành phố có tường bao được bảo
vệ bởi những người cai trị hùng mạnh, đôi khi độc tài, đôi khi nhân từ, nhưng
luôn đủ mạnh mẽ để bảo vệ người dân khỏi một kẻ thù bên ngoài. Các nhà tư tưởng
thời kỳ Khai sáng đã xét lại khái niệm này, lập luận rằng mục đích của nhà nước
có chính danh là cung cấp cho các nhu cầu cơ bản của người dân: an ninh, trật tự,
phúc lợi kinh tế và công lý. Các cá nhân không thể tự bảo đảm những điều này. Đại
dịch đã cho thấy sự lỗi thời, khi “làm sống lại” khái niệm “thành phố có tường
bao” trong một thời đại mà sự thịnh vượng phụ thuộc vào thương mại và sự di
chuyển của người dân trên toàn cầu.
Các nền dân chủ trên thế giới cần bảo vệ và duy trì
các giá trị thời kỳ Khai sáng. Một sự rút lui toàn cầu khỏi việc cân bằng quyền
lực với tính chính danh sẽ khiến khế ước xã hội tan rã cả trong nước lẫn quốc tế.
Tuy nhiên, vấn đề tính chính danh và quyền lực hàng ngàn năm này không thể được
giải quyết đồng thời với nỗ lực khắc phục bệnh dịch Covid-19. Cần có sự kiềm chế
đối với tất cả các bên—trong cả chính trị đối nội và ngoại giao quốc tế. Các ưu
tiên phải được thiết lập.
Từ Trận Ardennes, chúng ta đã tiến vào một thế giới
thịnh vượng ngày càng gia tăng và nâng cao phẩm giá con người. Giờ đây, chúng
ta đang sống trong một giai đoạn mang tính thời đại. Thách thức mang tính lịch
sử đối với các nhà lãnh đạo hiện nay là quản lý khủng hoảng đồng thời xây dựng
tương lai. Thất bại có thể khiến thế giới “chìm trong biển lửa”.
------------------------
Henry Kissinger từng là Bộ trưởng Ngoại giao và Cố vấn
An ninh quốc gia trong chính quyền Tổng thống Nixon và Tổng thống Ford.
*
Nguồn:
Henry A. Kissinger, “The
Coronavirus Pandemic Will Forever Alter the World Order”, Wall
Street Journal, 03/04/2020.
No comments:
Post a Comment