Việt
Nam : Từ « Đổi mới » đến « Kỷ nguyên mới »
Thụy
My - RFI
Đăng
ngày: 20/03/2025 - 07:30
https://www.rfi.fr/vi/%C4%91i%E1%BB%83m-b%C3%A1o/20250320-vi%E1%BB%87t-nam-t%E1%BB%AB-%C4%91%E1%BB%95i-m%E1%BB%9Bi-%C4%91%E1%BA%BFn-k%E1%BB%B7-nguy%C3%AAn-m%E1%BB%9Bi
Cuộc
điện đàm giữa Donald Trump và Vladimir Putin, Israel tấn công Hamas là hai sự
kiện được báo chí Pháp chú ý nhiều nhất hôm nay 19/03/2025. Bên cạnh đó là việc
Việt Nam muốn cải cách bộ máy quan liêu, đèn xanh được bật cho
« bazooka » ngân sách của thủ tướng Đức Friedrich Merz.
HÌNH
:
Từ
trái sang : Chủ tịch nước Lương Cường, thủ tướng Phạm Minh Chính, tổng bí thư
Tô Lâm bên ngoài tòa nhà Quốc Hội ở Hà Nội, Việt Nam. Ảnh tư liệu chụp ngày
21/10/2024. AP - Minh Hoang
Cuộc
cải cách táo bạo của tân tổng bí thư Tô Lâm
Trước
hết liên quan đến Việt Nam, Le Monde quan tâm đến việc cải
cách bộ máy hành chính mà tờ báo gọi là cuộc cách mạng chống quan liêu. Ngay từ
khi lên làm tổng bí thư tháng 8/2024, ông Tô Lâm, 67 tuổi đã bắt đầu những thay
đổi quan trọng tại đất nước cộng sản đã chuyển sang kinh tế thị trường.
Dự
kiến từ 10 bộ sáp nhập lại thành 5, đóng cửa nhiều cơ quan, tránh trùng lặp chức
năng giữa Đảng và nhà nước, và cả việc sáp nhập các địa phương. Khoảng 100.000
công chức, tức 20 % tổng số, sẽ phải nghỉ việc. Và 3 % ngân sách được dành cho
sáng tạo, chuyển đổi số. Ông Pritesh Samuel, phụ trách bộ phận tình báo kinh tế
của văn phòng Dezan Shira & Associates ở Sài Gòn, giải thích những cải cách
này là nghiêm túc.
Theo
ông Samuel, đây là « giai đoạn táo bạo hướng tới hiện đại hóa, phản
ánh cam kết cải thiện việc quản trị, tạo hiệu quả kinh tế ». Việc
cải tổ có thể bị giới quan liêu phản ứng, gặp trở ngại do khác biệt vùng miền,
và việc thi hành khá phức tạp. Công cuộc đầy tham vọng này có thể giúp ông Lâm
tiếp tục làm tổng bí thư thêm một nhiệm kỳ trong đại hội đảng tháng 2/2026.
« Kỷ nguyên mới » sắp mở ra có thể sánh với chính sách « Đổi mới »
năm 1986, khi Việt Nam bị còn cô lập, chịu ảnh hưởng Liên Xô và kiệt quệ
sau 30 năm chiến tranh.
Quan
liêu và tham nhũng : Trở ngại lớn cho phát triển
Nghiên
cứu kỹ chính sách mở cửa của Trung Quốc, Hà Nội biết tranh thủ cơ hội toàn cầu
hóa : gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) năm 2007, hay khuynh hướng
chuyển dịch sản xuất do thương chiến Mỹ-Trung trong nhiệm kỳ đầu Donald Trump
và đại dịch Covid. Những năm gần đây, đầu tư vào Việt Nam tăng vọt, từ các công
ty đa quốc gia Hàn Quốc, Nhật Bản, Hoa Kỳ, và cả từ các doanh nghiệp Trung Quốc
muốn né thuế. Việt Nam có thặng dư thương mại 123 tỉ đô la với Hoa Kỳ năm 2024,
tăng 20 % so với 2023, và là nền kinh tế thứ tư có thặng dư trao đổi với Mỹ
sau Trung Quốc, Liên Hiệp Châu Âu, Mêhicô.
Từ
ngày 12/03, Việt Nam phải chịu thuế 25 % về thép xuất sang Hoa Kỳ. Tuy vậy,
Hà Nội vẫn nâng chỉ tiêu tăng trưởng từ 6,5 % lên ít nhất 8 % kể từ 2026,
và « hai con số trong những năm tới », theo thủ tướng Phạm Minh
Chính. Mục tiêu là đến 2030 sẽ trở thành« nền kinh tế thu nhập trung bình
cao », và đến 2045, nhân kỷ niệm 100 năm độc lập, thành « nền kinh tế
thu nhập cao », với tổng sản phẩm nội địa tính theo đầu người tối thiểu
14.000 đô la. Các nhà lãnh đạo dựa vào ví dụ của Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc,
có ít nhất một thập niên tăng trưởng hai con số trước khi cất cánh. Những tiến
bộ từ 1986 là ngoạn mục : GDP từ 130 đô la/đầu người năm 1990
lên 4.110 đô la năm 2023.
Tuy
nhiên nạn quan liêu, tham nhũng là trở ngại lớn cho phát triển, không chỉ đối với
người Việt mà cả những nhà đầu tư ngoại quốc. Nhiều dự án lớn bị chậm đáng kể
như hai tuyến métro ở Sài Gòn và Hà Nội. Một số dự án quan trọng sắp tới là tàu
cao tốc Bắc-Nam, tuyến đường sắt Lào Cai gần biên giới Trung Quốc, cảng Hải
Phòng, hai nhà máy điện nguyên tử…Trước đe dọa áp thuế của Mỹ, Hà Nội đã cho
phép mạng Starlink của Elon Musk được thử nghiệm, trong khi lâu nay các công ty
nước ngoài không được tham gia khai thác internet.
Một
đề nghị ngưng bắn nửa vời về Ukraina
Về
cuộc điện đàm Trump-Putin, Le Figaro nhận xét « Donald
Trump và Vladimir Putin thỏa thuận về ngưng bắn rất hạn chế », Les
Echos gọi đó là « ngưng bắn phân nửa ». Đối
với Libération « Putin áp đặt điều kiện cho Trump », La
Croix chạy tít trang nhất « Donald Trump tìm kiếm một
"deal" » (thỏa thuận).
Libération mỉa mai : «
Họ đã thỏa thuận là tiếp tục thỏa thuận ». Vladimir Putin và
Donald Trump đã nói chuyện gần hai tiếng đồng hồ hôm qua bằng điện thoại, mà
theo Kremlin là « chi tiết và thẳng thắn ». Putin đã
trình bày danh sách các « sắc thái », trước hết là « ngưng
toàn bộ viện trợ quân sự của nước ngoài và cung cấp thông tin tình báo cho
Kiev ». Như vậy hiện thời là « niet » (nói không) thẳng
thừng trước đề nghị của Mỹ - ngưng bắn 30 ngày không có điều kiện tiên quyết.
Cho dù Putin « hoan nghênh nỗ lực » của ông Trump và
chấp nhận một phần : 30 ngày không oanh kích vào cơ sở hạ tầng năng lượng của
đôi bên.
Các
nhà quan sát thấy vậy là quá ít. Nhà báo Nga Maïkl Naki cho rằng Trump không sẵn
sàng đấu tranh cho hòa bình. Hy vọng ngưng bắn chỉ dựa vào giả thiết tổng thống
Mỹ gây áp lực lên nhà độc tài Nga, nhưng chuyện này đã không xảy ra, có nghĩa
là Trump chỉ muốn ép Ukraina. Để làm ra vẻ có thiện chí, Nga sẽ trao trả cho
Ukraina 23 quân nhân bị thương nặng, và tiến hành trao đổi tù binh mỗi bên 175
người. Nhân dịp này Putin không quên tố cáo « chế độ Kiev nhiều lần
vi phạm thỏa thuận », trong khi tổng thống Volodymyr Zelensky đã chấp
nhận ngưng bắn mà không đặt điều kiện tiên quyết.
Trump
không quan tâm đến Ukraina, chỉ muốn bắt tay với Nga
Trước
cuộc điện đàm lần thứ hai này, Donald Trump cho biết sẽ bàn với Vladimir Putin
về « đất đai, nhà máy điện » ...Theo trang Semafor, Nhà Trắng thậm chí còn
muốn nhìn nhận Crimée bị chiếm năm 2014 là đất Nga. Sau cuộc đối thoại hôm qua,
cả Matxcơva lẫn Washington đều không nhắc đến việc phân chia lãnh thổ, người ta
chẳng biết vấn đề này có được nêu ra hay không.
Nhà
Trắng ca ngợi « quan hệ song phương tốt đẹp », « những thỏa
thuận kinh tế rất lớn » trong tương lai. Chẳng ai ngạc nhiên khi thấy
Putin tiếp tục là đầu trò.Chuyên gia Stanovaya kết luận : « Putin
đã thành công trong việc bác bỏ ngưng bắn thực sự, đảo ngược tình thế có lợi
cho ông ta. Đó là tin rất xấu cho Ukraina ». Ngoài ra, còn là việc
chính danh hóa sự hợp tác giữa Hoa Kỳ và Nga trong các hồ sơ quốc tế quan trọng.
Trả
lời Libération, nhà ngoại giao Thụy Điển Fredrik Wesslau, cố vấn
cao cấp của Stockholm Centre of Eastern European Studies, một chuyên gia an
ninh rất thông thạo tình hình Ukraina, nhận ra quyết tâm của Trump để bình thường
hóa quan hệ với Nga. Donald Trump không quan tâm đến chiến tranh ở Ukraina, muốn
gác sang một bên, sẵn sàng thuận theo mọi điều kiện ngưng bắn của Nga, và coi
như việc đã rồi : Ukraina và châu Âu hoặc chấp nhận hoặc không, Hoa Kỳ chẳng
lưu tâm.
Quan
hệ thực sự giữa Trump và Putin như thế nào ?
Le
Figaro dẫn
lời ông HR McMaster, cựu cố vấn an ninh của Trump cảnh báo « Những gì
Putin đòi hỏi thực ra là sự đầu hàng của Ukraina, đồng thời thoái thác mọi
trách nhiệm về cuộc chiến ». Càng được nhượng bộ, ông ta sẽ càng đòi hỏi
nhiều thêm.
La
Croix đặt
nghi vấn về « Mối liên hệ nguy hiểm giữa tổng thống Mỹ với Putin ». Tại
sao Trump lại đi ngược chiều với lịch sử và công chúng Mỹ ? Một thăm dò của CBS
News hôm 28/02 cho thấy chỉ có 4 % người Mỹ ủng hộ Matxcơva trong cuộc chiến với
Ukraina. Về tư tưởng, Trump và Putin đều thiên về tôn giáo - với Trump là Tin
Lành, còn Putin là Chính Thống Giáo. Cả hai đều chống xu hướng « woke », và
Trump thích những nhân vật quyền lực, độc tài.
Bên
cạnh đó còn có những liên hệ mập mờ. Có thể kể việc Nga can thiệp vào cuộc
bầu cử tổng thống năm 2016, hay nghi vấn bị tình báo Nga bắt chẹt qua chuyến đi
Matxcơva năm 1987, mafia Nga mua các căn hộ trong Trump Tower...Người ta biết rằng
Donald Trump là mục tiêu hấp dẫn của tình báo Nga, nhưng đến nay chưa thể khẳng
định được gì.
« Nhân
tố Trump » làm thay đổi cuộc chiến
La
Croix nhấn
mạnh đến « nhân tố Trump » : Rõ ràng sự quay lại Nhà Trắng của nhà tỉ phú
đã thay đổi tất cả. Khi tranh cử, Donald Trump hứa sẽ có hòa bình cho Ukraina
« trong 24 giờ ». Trump luôn hãnh diện là trong nhiệm kỳ đầu của ông,
nước Mỹ không tham gia cuộc chiến tranh nào, lý lẽ này được những người chủ
trương biệt lập ủng hộ. Tuy nhiên hòa bình phải bằng sức mạnh, như phó tổng thống
J. D. Vance nói, « Có một sê-ríp mới trong thành phố ».
Tuy
không có ngôi sao sê-ríp nào gắn trên áo, nhưng những người thân cận đều biết rằng
Donald Trump mơ đến giải Nobel hòa bình. Giáo sư Ray La Raja, đại học
Massachusetts, giải thích, được giới tinh hoa nhìn nhận là điều rất quan trọng
đối với Trump. Ông ganh tị với Barack Obama, vừa đắc cử chưa làm được gì đã được
tặng giải Nobel Hòa bình. Nhưng chiếc mề-đay không phải là lý do duy nhất, mà
Trump còn muốn rảnh tay đối phó với Trung Quốc. Thực ra từ thời Barack Obama, Mỹ
đã bắt đầu xoay trục sang châu Á, ưu tiên địa chính trị của Hoa Kỳ. Trump thô bạo
hơn, nhưng lẽ ra châu Âu đã phải chuẩn bị từ mười năm trước, theo Ray La Raja.
Một
số người cho là Trump xích gần Matxcơva để tách Nga khỏi Trung Quốc. Nhưng giáo
sư Vincent Michelot của Sciences Po Lyon phản bác : « Trump không có tầm
nhìn địa chính trị, và xung quanh ông cũng không có một nhân vật nào đại diện
cho quan điểm trật tự thế giới đối với nước Mỹ. Chỉ có những cố vấn với những ý
kiến nhiều khi đối chọi nhau ». Một số người như ngoại trưởng Marco
Rubio muốn cứng rắn hơn với Matxcơva, số khác như Steve Witkoff cùng ý kiến với
Donald Trump.
« Hòa
bình bằng sức mạnh » và giấc mơ Nobel
«
Sê-ríp mới trong thành phố » muốn « hòa bình bằng sức mạnh », nhưng nhượng bộ tất
cả cho Matxcơva để thoát khỏi gánh nặng Ukraina liệu có phù hợp với khẩu hiệu
này ? La Croix cho rằng khi để cho Nga áp đặt điều kiện và bỏ
rơi Kiev, Trump có nguy cơ bị coi là « sê-ríp yếu đuối ».
Trong
bài viết đăng trên Foreign Affairs đầu tháng Ba, ba tác giả -
trong đó có Stephen Hadley, cố vấn an ninh quốc gia thời George W. Bush - định
ra ba ưu tiên trong khuôn khổ « hòa bình bằng sức mạnh ». Đó là tăng cường quốc
phòng cho Ukraina, gây thêm áp lực kinh tế lên Nga, đáp ứng yêu cầu an ninh và
kinh tế của Ukraina bằng cách ủng hộ nước này gia nhập Liên Hiệp Châu Âu, răn
đe Matxcơva qua việc mở ra con đường vào NATO cho Kiev.
Làm
được điều này, Donald Trump có hy vọng được tự hào với giải Nobel vào cuối năm
- không chỉ như Barack Obama, mà còn có thể như Jimmy Carter (2002), Woodrow
Wilson (1919) và nhất là Theodore Roosevelt – tổng thống Mỹ được tặng thưởng
Nobel Hòa bình năm 1906 vì đã đóng góp vào việc kết thúc cuộc chiến liên quan đến
hai cường quốc Nhật Bản và Nga. Trừ phi từ nay cho tới lúc đó, Trump nổi hứng tấn
công Panama và Groenland !